Zorba ve Kurban Çocuk Davranışlarını Değerlendirme Formu: Güvenilirliği ve Geçerliliği

Yıl 2019, Cilt: 15 Sayı: 1, 246 - 261, 15.04.2019

Arzu Özyürek , Fatma Betül Kurnaz

https://doi.org/10.17860/mersinefd.401251

Cited By: 3

Öz

Akran zorbalığı davranışlarının önlenmesinde, erken
yaşlardan itibaren çocuklarda zorba ve kurban davranışlarının belirlenmesi
önemlidir. Bu nedenle bu çalışmada, zorba ve kurban çocuk davranışlarını
değerlendirmeye yönelik bir ölçme aracı geliştirilmesi amaçlanmıştır.  Çalışma grubu 176 okul öncesi ve ilkokul
öğretmeninden oluşmuştur. Alan yazın ışığında oluşturulan ölçek maddelerinin
kapsam geçerliği için uzman görüşünden yararlanılmıştır. Yapı geçerliğinin
belirlenmesinde Açımlayıcı ve Doğrulayıcı Faktör Analizleri ve güvenilirliğin
kestirilmesinde KR-20 iç tutarlılık katsayısından yararlanılmıştır. Sonuç
olarak; “Zorba ve Kurban Çocuk Davranışlarını Değerlendirme Formu” ismi verilen
ölçeğin “Zorba-Çocuk Davranışları”, “Kurban-Çocuk Davranışları” ve “Pasif
Zorba-Çocuk Davranışları” olmak üzere üç alt boyuttan ve 32 maddeden oluştuğu
belirlenmiştir. Ölçek KR-20 iç tutarlılık katsayısı Zorba-Çocuk Davranışları
alt boyutu için 0,86, Kurban Çocuk Davranışları alt boyutu için 0,88 ve
Pasif-Zorba Çocuk alt boyutu için ise 0,71 olarak hesaplanmıştır. Ölçeğin, okul
öncesi ve ilkokul döneminde zorba, kurban ve pasif zorba çocukların
saptanmasında geçerli ve güvenilir veriler sunabileceği sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Zorbalık, kurban, pasif-zorba, çocuk davranışları

Kaynakça

• Akbaba Altun, S. ve Erdur Baker, Ö. (2010). Okuldaki Şiddetin Etkileri. Çağdaş Eğitim Dergisi, 35(380):5-11.
• Aydoğan, Y. ve Özyürek, A. (2013). Okul Öncesi Çocuklarda Şiddet Davranışları. Uluslararası Aile Çocuk ve Eğitim Dergisi, 1(2), 1-18.
• Baykul, Y. (2015). Eğitimde ve Psikolojide Ölçme: Klasik Test Teorisi ve Uygulaması. Ankara: Pegem.
• Baykul, Y. (2000). Eğitimde ve Psikolojide Ölçme: Klasik Test Teorisi ve Uygulaması, Ankara: ÖSYM Yayınları.
• Begde, Z. ve Özyürek, A. (2016). Öğretmen ve anne-baba tutumlarının okul öncesi dönem çocuklarının problem çözme becerilerine etkisi. Amasya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(1), 204-232.
• Berkmen, B. ve Okray, Z. (2015). Çocuk istismarı ölçeğinin Türkçe'ye çevirisi, geçerlik ve güvenirlik çalışması. Uluslararası Katılımlı III. Çocuk Gelişimi ve Eğitimi Kongresi "Erken Müdahale". Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi 1 (Özel sayı 2), 242-254.
• Brown, T. A. (2014). Confirmatory factor analysis for applied research. Guilford Publications.
• Burnukara, P. ve Uçanok, Z. (2012). Okul ortamı ve sanal ortamda meydana gelen akran zorbalığı ne ölçüde örtüşüyor? Türk Psikoloji Dergisi, 27(69), 81-96.
• Büyüköztürk, Ş. (2017). Sosyal Bilimler İçin Veri Analizi El Kitabı. Pegem Atıf İndeksi, 1-213.
• Cook, C. R., Williams, K. R., Guerra, N. G., Kim, T. E. & Sadek, S. (2010). Predictors of bullying and victimization in childhool and adolescence: A meta-analytc investigation. School Psychology Quarterly, 25(2), 65-83.
• Cordana, R. S., Reyes, A. S. & Tangalin, M. M. (2105). The bullying experiences and classroom discipline techniques in an urban national high school in the Philippines: A basis for an anti-bullying program. American International Journal of Contemporary Research, 5 (2), 49-52.
• Costley, J.H.M., Sueng-Lock, H. & Ji-Eun, L. (2013). Preservice teachers'response to bullying vignettes: The effect of bullying type and gender. International Journal of Secondary Education, 1 (6), 45-52.
• Çokluk, Ö., Şekercioğlu, G., & Büyüköztürk, Ş. (2014). Sosyal bilimler için çok değişkenli istatistik: SPSS ve LISREL uygulamaları. Pegem Akademi.
• Delaney-Black, V., Covington, C., Ondersma, S. J., Nordstrom-Klee, B., Templin, T., Ager, J., Janisse, J. & Sokol, R. J. (2002). Violence exposure, trauma, and IQ and/or reading deficits among urban children. Arch Pediatr Adolesc Med. 156, 280-285.
• Emre, O. (Çev.Ed.). (2017). 0-3 Yaş Çocuk Gelişimi, Gelişim Psikolojisinin Temel Esasları I. Ankara: Anı.
• Eslea, M. & Smith, P. K. (2000). Pupil and parent attitudes towards bullying in primary schools. European Journal of Psychology of Education, 15(2), 207-219.
• Flannery, D. J., Wester, K. L. & Singer, M. I. (2004). Impact of exposure to violence in school on child and adolescent mental health and behavior. Journal of Community Psychology, 32, 559-573.
• Gültekin Akduman, G. (2012). Okul Öncesi Dönemde Akran Zorbalığının İncelenmesi. Toplum ve Sosyal Hizmet, 23(1):121-138.
• İşmen, A. E. (2004). Aile içi çocuk istismarı ölçek geliştirme çalışması. Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi Dergisi, 1, 207-221.
• Kapcı, E. G., (2004). İlköğretim öğrencilerinin zorbalığa maruz kalma türünün ve sıklığının depresyon, kaygı ve benlik saygısıyla İlişkisi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 37(1):1-13.
• Karaman Kepenekçı, Y.K. ve Çınkır, S., (2006). Bullying among turkish high school students. Child Abuse &Neglect, 30, 193-204.
• Karataş, H. (2011). İlköğretim okullarında zorbalığa yönelik geliştirilen programın etkisinin incelenmesi. Doktora Tezi. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi.
• Kartal, H. (2009). The ratio of bullying and victimization among turkish elemantary school students and its relationship to gender and grade level. Journal of Social Science, 20(2):109-119.
• Kılıç, E. Z. (2012). Ergenlerde şiddet kullanımı: Bireysel ve ailesel etkenler. Nöropsikiyatri Arşivi, 49, 260-265.
• Kutlu, F. (2005). The effect of bullying management training on bullying behaviours of elementary school students, Ph.D. Thesis. Ankar: Middle East Technical University.
• Ladd, G. W. (1990). Having friends, keeping friends, making friends, and being liked by pers in the classroom: Predictors of children's early school adjustment? Child Development, 61, 1081-1100.
• Özyürek, A., Yavuz, N. F. ve Begde, Z. (2014). Okul öncesi çocukların sosyal beceri ile çevresindeki yetişkin etkileşimleri arasındaki ilişki. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 16(2), 115-134.
• Pekdoğan, S. (2016). Annelerin istismar potansiyellerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. Ege Eğitim Dergisi, 2, 425-441.
• Pişkin, M. (2002). Okul zorbalığı: tanımı, türleri ve ilişkili olduğu faktörler ve alınabilecek önlemler. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 2(2), 531-562.
• Satan, A. (2006). İlköğretim ikinci kademe öğrencilerinin zorba davranış eğilimlerinin okul türü ve bazı sosyo demografik değişkenler ile ilişkisi. Doktora tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi.
• Swearer, S. M. & Hymel, S. (2015). Understanding the psyhology of bullying, moving toward a social-ecological diathesis-stress model. American Psychologist, 70 (4), 344-353.
• Szewczyk- Sokolowski, M., Bost, K.K., Wainwright, A.B. (2005). Attachment, temperament and preschool children's peer acceptance. Social Development, 14(3), 379-397.
• Tabachnick, B. G., Fidell, L. S. & Osterlind, S. J. (2001). Using Multivariate Statistics.
• Topçu Kabasakal, Z. (2005). Aile içindeki şiddetin çocuktaki uyum sorunlarıyla bağlantısı. Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 18, 24-26.
• Turan, S., Çubukçu, Z. ve Girmen, P. (2010). Patterns and forms of violent behaviors encountered among pupils in Turkish public schools. Eğitim ve İnsani Bilimler Dergisi/Teori ve Uygulama, 1, 53-74.
• Uysal, H. ve Dinçer, Ç. (2012). Peer bullying during early childhood. Kuramsal Eğitimbilim Dergisi, 5(4), 468-483.
• Yurtal, F. ve Cenkseven, F. (2007). İlköğretim okullarında zorbalığın yaygınlığı ve doğası, Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 3(28):1-12.
• Yücel, D. ve Işıkcı, G. (2017). Okul ve suçluluk (Çev.Ed.: Didem Yücel ve M.Burak Gönüllaş) Çocuk Suçluluğu. 9.basımdan çeviri. Ankara: Nobel.
• Ziyalar, N. ve Çalıcı, C. (2017). Ergenlik ve suçluluk. (Çev.Ed.: Didem Yücel ve M.Burak Gönüllaş). Çocuk Suçluluğu. 9.basımdan çeviri. Ankara: Nobel.