Öz
Kaynakça
- Bekkâr, Yusuf. Binâu’l-kasîde fi’n-nakdi’l-Arabi’l-kadîm. Beyrut: Dâru’l-Endelüs, t.y.
- Bozkurt, Kenan. “Sözün Silaha Dönüşümü: Klasik Şiirde Hiciv”. Filoloji Alanında Akademik Çalışma-lar -II. Ankara: Gece Kitaplığı, 2020.
- Çetin, Nihad. “Arûz”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 3/424-437. İstanbul: TDV Yayınları, 1991.
- Doğan, Adem. “Arap Edebiyatında Suʿlûk Şairlerin Şiir Temaları”. Bingöl Üniversitesi İlahiyat Fakül-tesi Dergisi 15 (2020), 163-191.
- Doğan, Yusuf. Fahruddîn Divriğî ve Arûz Kitabı (Arûz Kasîdesi ve Şerhi). Bişkek: BYR Publishing Hou-se, 2015.
- Durmuş, İsmail. “Su‘lûk”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Ek-2/528-530. Ankara: TDV Ya-yınları, 2019.
- Durmuş, İsmail. “Şiir”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 39/144-154. İstanbul: TDV Yayınla-rı, 2010.
- Ebû Hilâl el-Askerî. Kitâbu’s-sinâateyn: eş-şi‘r ve’l-kitâbe. Kahire: Dâru İhyâi’l-Kutubi’l-Arabiyye, 1952.
- Ebu’l-Ferec el-İsfehânî. Kitâbu’l-eğânî, thk. İhsân Abbâs vd. Beyrut: Dâru Sâdır, 2008.
- Ekinci, Abdürrahim. “Su’lûk Şair ‘Urve b. el-Verd’in Şiirlerinde Haberi Kelamın Belâği Anlamları”. İlahiyat Akademi Dergisi 21 (2025), 25-44.
- Ekinci, Abdürrahim. Belâgat Açısından Cahiliye Dönemi Saâlîk Şiiri: Teebbeta Şerran ve ‘Urve b. el-Verd Örneği. Gaziantep: Gaziantep Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2025.
- Elmalı, Hüseyin. “Kaside”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 40/562-564. İstanbul: TDV Ya-yınları, 2001.
- Fehd, Tevfik. “Meysir”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 29/509-510. Ankara: TDV Yayınları, 2004.
- Ferrûh, Ömer. Târihu’l-edebi’l-Arabî. Beyrut: Dâru’l-İlm li’l-Melâyîn, 1981.
- Göçemen, Yakup. “Eşkıya (Suʻlûk) Şair Urve b. el-Verd’in Sosyal Adalet ve Dayanışma Anlayışı”. NÜSHA 51 (2020), 117-146.
- Güceyüz, İsa. “Cahiliye Şiirinde Sosyal Adaletsizliğe Bir Başkaldırı: Sa‘âlîk Şairlerde “Fakirlik” Te-ması”. Mevzu Sosyal Bilimler Dergisi 13 (Mart 2025), 365-408.
- Hasan, İzzet. el-Vukûf ale’l-atlâl mine’l-câhiliyye ilâ nihâyeti karni’s-sâlis. Dımaşk: y.y., 1968.
- Hâşimî, Ahmed. Mîzânu’z-zeheb fî sınâati şi’ri’l-Arab. Beyrut: Mektebetu Dâri’l-Beyrûtî, 2006.
- Huleyf, Yusuf. eş-Şu‘ara’ es-sa‘âlîk fi’l-asri’l-câhilî. Kahire: Dâru’l-Maârif, t.y.
- Huzelî, M. Matir. “Şi‘ru’s-sa‘âlik ve’s-sunâiyyetu’l-mudâd: Dirâse vasfiyye nakdiyye”. Mecelletu Kulliyeti’l-Âdab ve’l-Ulûmi’l-İnsâniyye Câmiatu Bâha 57 (2024), 3295-3311.
- İbn Ḳuteybe. eş-Şiʿr ve’ş-şuarâ. thk. Ahmed Muhammed Şâkir. Kahire: Dâru’l-Maârif, t.y.
- İbn Manzûr. Lisânu’l-Arab. thk. Abdullah Aliyyu’l-Kebîr vd. Kahire: Dâru’l-Maârif, t.y.
- İbn Sıkkît. Şerhu Dîvani Urve b. el-Verd. thk. Muhammed Fuad Na‘nâ‘. Kahire: Mektebetu’l-Hancî, 1995.
- İbn Yaîş. Şerhu’l-Mufassal. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 2001.
- Kahtânî, Muzekkir b. Nâsır. “Şi‘ru’s-sa‘âlik: Nazratun fi’r-ru‘ye ve’l-edât”. Mecelletu Kulliyyeti’l-Lugati’l-Arabiyye bi’l-Munûfiyye 37 (2022), 737-772.
- Matpan, Ebubekir. “Muhadram Şair Lebîd b. Rebîa’nın Hayatı ve Muallakâsındaki Fahr Teması”. Darülhadis İslâmi Araştırmalar Dergisi 2 (Haziran 2022), 38-74.
- Okumuş, Sümeyye Revşen. “Eşkıya Şairlerin Şiirlerinde Coğrafya Algısı -Cahiliye Dönemi Eşkıya Şair Şenferâ’nın Lâmiyyetü’l-Arab ve Emevî Dönemi Eşkıya Şair Ebü’n-Neşnâş en-Nehşelî’nin ve Sâiletin Eyne’r-Raḥîlu Şiirleri Bağlamında-”. Hitit İlahiyat Dergisi 23 (2024), 69-84.
- Öral, Celal. İbn Hişâm’ın Muğni’l-Lebîb Adlı Eseri Bağlamında Arap Dilinde Şiirle İstişhad. Ankara: İlahiyat Yayınları, 2024.
- Tameemi, Doaa Saad Kareem. Su’luk Şair Urve b. el-Verd ve Şiiri (Tematik Bir İnceleme). Karaman: Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2022.
- Tarîfî, Muhammed Nebîl. Dîvânu’l-lusûs fi’l-asreyn el-cahilî ve’l-İslâmî. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 2004.
- Uleymât, Yusuf Mahmud. “Sûretu’l-mer‘a inde şuarâi’s-sa‘âlik fi’l-asri’l-câhilî”. Mecelletu’l-Ulûmi’l-Esâsiyye 14 (2007), 236-275.
- Urve b. el-Verd. Dîvânu Urve b. el-Verd. thk. Esmâ Ebû Bekr. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1998.
- Usta, İbrahim. “Arap Edebiyatında Eşkıya Şairler”. Turkish Studies 9/6 (2014), 1063-1092.
- Yıldız, Ömer. Belâgat İlminin İzâfîliği –Nedenler ve Sonuçlar-. Ankara: Fecr Yayınları, 2023.
- Yong De, Liu. –Yumi, Ding. “el-Cemâliyye ve’l-fenniye fî şi‘ri’s-sa‘âlik: Dirâse vasfiyye tahliliyye”. el-Mecelletu’l-Arabiyye li’n-Neşri’l-İlmî 7/73 (2024), 303-367.
- Zeydân, Corcî. Târîhu âdâbi’l-luğati’l-Arabiyye. Kahire: Dâru’l-Hilâl, t.y.
Cahiliye Dönemi Su‘lûk (Eşkıya) Şairlerden ‘Urve b. el-Verd’in “Ya’bnete Münziri - Ey Münzir’in Kızı” İsimli Kasidesi
Öz
Bir Arap edebiyatı terimi olarak su‘lûk; çeşitli sebeplerle kabilesinden ayrılan veya kendi kabilesi tarafından dışlanan, öldürmeyi, yol kesmeyi, yağmayı ve baskını meslek hâline getiren şairleri ifade eder. Urve b. el-Verd (ö. 594) de bu grubun en önemli isimlerinden biri kabul edilir. Ancak o sadece bir eşkıya ve yağmacı değil aynı zamanda insanî bir mesaj taşıyan bir figürdür ve yaptığı baskınlarda zenginlerden aldığı malları fakirlere dağıtarak toplumsal sorumluluk bilincini de ortaya koymuştur. Onunla birlikte “eşkıya” imajı, yalnızca yol kesen bir hırsızdan ibaret olmaktan çıkarak ilkeleri ve toplumsal duruşu olan bir figüre dönüşmüştür. Bu çalışma, Urve b. el-Verd’in “Yâ’bnete Münzir” adlı kasidesini yapısal ve tematik açıdan incelemeyi amaçlamaktadır. Bir kasidenin çok yönlü bir şekilde incelenmesi şairin karakterini, toplumsal konumunu, kişisel ideallerini, düşünce dünyasını ve yaşadığı dönemin kültürel kodlarıyla kurduğu ilişkiyi derinlemesine anlamaya katkı sağlaması açısından önem arz etmektedir. Çalışma, klasik Arap edebiyatı araştırmalarında yaygın olarak kullanılan bütüncül metin çözümleme yöntemiyle incelenmiştir. Öncelikle kasidenin nazım yapısı, vezni ve kafiye düzeni belirlenerek şiirin şekil özellikleri ortaya konulmuştur. Ardından şiirin içerik dünyası, temaları, anlatı unsurları, şairin su‘lûk geleneği içindeki konumu ve dönemin sosyo-kültürel kodlarıyla ilişkisi değerlendirilerek muhteva tahlili yapılmıştır. Son aşamada ise dilsel imgeler, betimleyici unsurlar, söyleyiş tarzı, ton ve anlatım teknikleri ele alınarak kasidenin üslup özellikleri çözümlenmiştir. Böylece şiirin biçimsel yapısı, tematik derinliği ve estetik karakteri arasındaki bütünlük ortaya konulmaya çalışılmıştır. “Ya’bnete Münzir” isimli kaside diğer su‘lûk şiirleri gibi bazı yönlerden Cahiliye Dönemi’nin yaygın kaside formundan farklılık arz etmektedir. Zira söz konusu kaside, Cahiliye Dönemi kasidesinin karakteristik unsurlarından biri olan “atlâl” yani sevgilinin yurdundan geriye kalan izler karşısında durup ağlama ile başlamamakta; kasidede, yolculuk ve çöl maceralarının anlatıldığı tasvir bölümü de yer almamaktadır. Yirmi yedi beyit ve üç bölümden oluşan bu kaside, eşkıyalığın toplumsal gerekçelerini ve eşkıya olarak nitelenen bir şairin nasıl hareket etmesi gerektiğini en iyi yansıtan metinlerden biridir. Bu kaside Cahiliye Dönemi Arap kültürüne ve mitolojisine dair de birçok unsuru barındırmaktadır. Şair bu kasidede, karısı Selmâ ile diyaloğu üzerinden kişisel duygularını dile getirirken aynı zamanda başta kabile üyeleri olmak üzere yoksullara yardım etme sorumluluğunu üstlenmiş bir liderin iç dünyasını da tasvir etmektedir. Şiirde bireysel duygular ile toplumsal görev bilinci iç içe geçmiş, kişisel fedakârlık ile kahramanlık duygusu bütünleşmiştir. Bu duygu şiirin bütününe yön veren dinamik bir güç işlevi görmüş; şairi fedakârlık, cömertlik, şan ve şeref gibi benimsediği yüce değerlerle ilişki kurmaya sevk etmiştir. Urve’nin bu şiirde kullandığı dil; sade, doğrudan ve içten bir anlatıma sahiptir. Kasidede süslü ve ağır terkiplere çok az yer verilmiştir. Cümleler kısa, vurgulu, doğrudan ve emir kipine yakın bir anlatım taşır. Kelimeler çoğunlukla çölde yaşayan bedevîlerin gündelik hayatına ait olan deve, yoksulluk, açlık, gece, saldırı ve yağma gibi somut unsurları betimler. Şairin kelime tercihi duygularını doğrudan aktarmaya yöneliktir; dolaylı, soyut ifadelerden ziyade eyleme dayalı fiiller ve canlı tasvirler ön plandadır. Urve’nin üslubu, diğer su‘lûk şairler gibi doğrudan ve düz olsa da kasidede teşbih, istiare ve kişileştirme gibi çeşitli belâgat unsurları da yer almaktadır. Araştırmada ulaşılan bulgu ve sonuçlar çerçevesinde, Urve b. el-Verd’in şiirlerinin “toplumsal dışlanma” bağlamında psikolojik bir yaklaşımla incelenmesi önerilmiştir.
Anahtar Kelimeler
Arap Dili ve Belagatı Cahiliye Şiiri Su‘lûk Şairler ‘Urve b. el-Verd Ya’bnete Münziri.
Kaynakça
- Bekkâr, Yusuf. Binâu’l-kasîde fi’n-nakdi’l-Arabi’l-kadîm. Beyrut: Dâru’l-Endelüs, t.y.
- Bozkurt, Kenan. “Sözün Silaha Dönüşümü: Klasik Şiirde Hiciv”. Filoloji Alanında Akademik Çalışma-lar -II. Ankara: Gece Kitaplığı, 2020.
- Çetin, Nihad. “Arûz”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 3/424-437. İstanbul: TDV Yayınları, 1991.
- Doğan, Adem. “Arap Edebiyatında Suʿlûk Şairlerin Şiir Temaları”. Bingöl Üniversitesi İlahiyat Fakül-tesi Dergisi 15 (2020), 163-191.
- Doğan, Yusuf. Fahruddîn Divriğî ve Arûz Kitabı (Arûz Kasîdesi ve Şerhi). Bişkek: BYR Publishing Hou-se, 2015.
- Durmuş, İsmail. “Su‘lûk”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Ek-2/528-530. Ankara: TDV Ya-yınları, 2019.
- Durmuş, İsmail. “Şiir”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 39/144-154. İstanbul: TDV Yayınla-rı, 2010.
- Ebû Hilâl el-Askerî. Kitâbu’s-sinâateyn: eş-şi‘r ve’l-kitâbe. Kahire: Dâru İhyâi’l-Kutubi’l-Arabiyye, 1952.
- Ebu’l-Ferec el-İsfehânî. Kitâbu’l-eğânî, thk. İhsân Abbâs vd. Beyrut: Dâru Sâdır, 2008.
- Ekinci, Abdürrahim. “Su’lûk Şair ‘Urve b. el-Verd’in Şiirlerinde Haberi Kelamın Belâği Anlamları”. İlahiyat Akademi Dergisi 21 (2025), 25-44.
- Ekinci, Abdürrahim. Belâgat Açısından Cahiliye Dönemi Saâlîk Şiiri: Teebbeta Şerran ve ‘Urve b. el-Verd Örneği. Gaziantep: Gaziantep Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2025.
- Elmalı, Hüseyin. “Kaside”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 40/562-564. İstanbul: TDV Ya-yınları, 2001.
- Fehd, Tevfik. “Meysir”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 29/509-510. Ankara: TDV Yayınları, 2004.
- Ferrûh, Ömer. Târihu’l-edebi’l-Arabî. Beyrut: Dâru’l-İlm li’l-Melâyîn, 1981.
- Göçemen, Yakup. “Eşkıya (Suʻlûk) Şair Urve b. el-Verd’in Sosyal Adalet ve Dayanışma Anlayışı”. NÜSHA 51 (2020), 117-146.
- Güceyüz, İsa. “Cahiliye Şiirinde Sosyal Adaletsizliğe Bir Başkaldırı: Sa‘âlîk Şairlerde “Fakirlik” Te-ması”. Mevzu Sosyal Bilimler Dergisi 13 (Mart 2025), 365-408.
- Hasan, İzzet. el-Vukûf ale’l-atlâl mine’l-câhiliyye ilâ nihâyeti karni’s-sâlis. Dımaşk: y.y., 1968.
- Hâşimî, Ahmed. Mîzânu’z-zeheb fî sınâati şi’ri’l-Arab. Beyrut: Mektebetu Dâri’l-Beyrûtî, 2006.
- Huleyf, Yusuf. eş-Şu‘ara’ es-sa‘âlîk fi’l-asri’l-câhilî. Kahire: Dâru’l-Maârif, t.y.
- Huzelî, M. Matir. “Şi‘ru’s-sa‘âlik ve’s-sunâiyyetu’l-mudâd: Dirâse vasfiyye nakdiyye”. Mecelletu Kulliyeti’l-Âdab ve’l-Ulûmi’l-İnsâniyye Câmiatu Bâha 57 (2024), 3295-3311.
- İbn Ḳuteybe. eş-Şiʿr ve’ş-şuarâ. thk. Ahmed Muhammed Şâkir. Kahire: Dâru’l-Maârif, t.y.
- İbn Manzûr. Lisânu’l-Arab. thk. Abdullah Aliyyu’l-Kebîr vd. Kahire: Dâru’l-Maârif, t.y.
- İbn Sıkkît. Şerhu Dîvani Urve b. el-Verd. thk. Muhammed Fuad Na‘nâ‘. Kahire: Mektebetu’l-Hancî, 1995.
- İbn Yaîş. Şerhu’l-Mufassal. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 2001.
- Kahtânî, Muzekkir b. Nâsır. “Şi‘ru’s-sa‘âlik: Nazratun fi’r-ru‘ye ve’l-edât”. Mecelletu Kulliyyeti’l-Lugati’l-Arabiyye bi’l-Munûfiyye 37 (2022), 737-772.
- Matpan, Ebubekir. “Muhadram Şair Lebîd b. Rebîa’nın Hayatı ve Muallakâsındaki Fahr Teması”. Darülhadis İslâmi Araştırmalar Dergisi 2 (Haziran 2022), 38-74.
- Okumuş, Sümeyye Revşen. “Eşkıya Şairlerin Şiirlerinde Coğrafya Algısı -Cahiliye Dönemi Eşkıya Şair Şenferâ’nın Lâmiyyetü’l-Arab ve Emevî Dönemi Eşkıya Şair Ebü’n-Neşnâş en-Nehşelî’nin ve Sâiletin Eyne’r-Raḥîlu Şiirleri Bağlamında-”. Hitit İlahiyat Dergisi 23 (2024), 69-84.
- Öral, Celal. İbn Hişâm’ın Muğni’l-Lebîb Adlı Eseri Bağlamında Arap Dilinde Şiirle İstişhad. Ankara: İlahiyat Yayınları, 2024.
- Tameemi, Doaa Saad Kareem. Su’luk Şair Urve b. el-Verd ve Şiiri (Tematik Bir İnceleme). Karaman: Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2022.
- Tarîfî, Muhammed Nebîl. Dîvânu’l-lusûs fi’l-asreyn el-cahilî ve’l-İslâmî. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 2004.
- Uleymât, Yusuf Mahmud. “Sûretu’l-mer‘a inde şuarâi’s-sa‘âlik fi’l-asri’l-câhilî”. Mecelletu’l-Ulûmi’l-Esâsiyye 14 (2007), 236-275.
- Urve b. el-Verd. Dîvânu Urve b. el-Verd. thk. Esmâ Ebû Bekr. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1998.
- Usta, İbrahim. “Arap Edebiyatında Eşkıya Şairler”. Turkish Studies 9/6 (2014), 1063-1092.
- Yıldız, Ömer. Belâgat İlminin İzâfîliği –Nedenler ve Sonuçlar-. Ankara: Fecr Yayınları, 2023.
- Yong De, Liu. –Yumi, Ding. “el-Cemâliyye ve’l-fenniye fî şi‘ri’s-sa‘âlik: Dirâse vasfiyye tahliliyye”. el-Mecelletu’l-Arabiyye li’n-Neşri’l-İlmî 7/73 (2024), 303-367.
- Zeydân, Corcî. Târîhu âdâbi’l-luğati’l-Arabiyye. Kahire: Dâru’l-Hilâl, t.y.
The Poem “Yā binta al-Munḏir - O Daughter of Muḏzir” by Urwa ibn al-Ward, One of the Bandit Poets in the Age of Ignorance
Öz
As a term in Arabic literature, su‘lûk refers to poets who, for various reasons, separated from their tribes or were expelled by them, and who adopted murder, highway robbery, plunder, and raiding as a way of life. Urve b. el-Verd (d. 594) is regarded as one of the most prominent figures of this group. However, he was not merely a bandit or plunderer, but also a figure who conveyed a humanitarian message. Indeed, he demonstrated a strong sense of social responsibility by distributing the goods he seized from the wealthy during his raids to the poor. Thus, through his example, the image of the “bandit” evolved from that of a mere highway robber into a figure defined by principles and a distinct social stance. This study aims to examine Urve b. el-Verd’s qasida entitled “Yâʿbnete Munzir” from structural and thematic perspectives. A multifaceted examination of a qasida is important, as it contributes to a deeper understanding of the poet’s character, social position, personal ideals, intellectual world, and relationship with the cultural codes of his era. The study employs the holistic text analysis method commonly used in classical Arabic literature research. First, the formal characteristics of the poem are identified through an analysis of its structure, metre, and rhyme scheme. Next, a content analysis is conducted by evaluating the poem’s thematic world, central themes, narrative elements, the poet’s position within the su‘lûk tradition, and its relationship with the socio-cultural codes of the period. Finally, the stylistic features of the qasida are analysed through an examination of its linguistic imagery, descriptive elements, mode of expression, tone, and narrative techniques. In this way, the study seeks to reveal the unity between the poem’s formal structure, thematic depth, and aesthetic character. The qasida “Yâʿbnete Munzir” differs in several respects from the conventional qasida form of the Jāhiliyyah period, as is the case with many su‘lûk poems. Notably, it does not begin with aṭlāl—the traditional lament over the abandoned campsite of the beloved—nor does it include a section describing journeys or desert adventures. Consisting of twenty-seven verses divided into three sections, this qasida is among the texts that most clearly reflect the social justifications of banditry and the principles and virtues that a poet labelled as a bandit is expected to uphold. The poem also contains numerous elements related to the culture and mythology of the pre-Islamic Arab world. In the qasida, the poet expresses his personal emotions through a dialogue with his wife Selmâ, while simultaneously portraying the inner world of a leader who has assumed responsibility for aiding the poor, particularly members of his own tribe. Individual emotions are intertwined with a sense of social duty, and personal sacrifice is integrated with heroism. This sentiment functions as a dynamic force that guides the entire poem, compelling the poet to adhere to the noble values he embraces, such as sacrifice, generosity, glory, and honour. The language Urve employs in this poem is simple, direct, and sincere. The qasida contains very few ornate or complex expressions; instead, its sentences are short, emphatic, and straightforward, often conveying a tone close to the imperative. The vocabulary primarily reflects concrete aspects of Bedouin desert life, such as camels, poverty, hunger, night, attack, and plunder. The poet’s lexical choices aim to convey emotions directly, privileging action-based verbs and vivid descriptions over abstract or indirect expressions. Although Urve’s style is direct and unadorned, as is typical of su‘lûk poetry, the qasida nevertheless incorporates various rhetorical devices, including simile, metaphor, and personi-fication. Based on the findings and conclusions of this study, it is proposed that the poems of Urve b. el-Verd be further examined from a psychological perspective within the fra-mework of social exclusion.
Anahtar Kelimeler
Arabic Language and Rhetoric Pre-Islamic Poetry Su‘lûk Poets Urwa ibn al-Ward O Daughter of Munzir.
Kaynakça
- Bekkâr, Yusuf. Binâu’l-kasîde fi’n-nakdi’l-Arabi’l-kadîm. Beyrut: Dâru’l-Endelüs, t.y.
- Bozkurt, Kenan. “Sözün Silaha Dönüşümü: Klasik Şiirde Hiciv”. Filoloji Alanında Akademik Çalışma-lar -II. Ankara: Gece Kitaplığı, 2020.
- Çetin, Nihad. “Arûz”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 3/424-437. İstanbul: TDV Yayınları, 1991.
- Doğan, Adem. “Arap Edebiyatında Suʿlûk Şairlerin Şiir Temaları”. Bingöl Üniversitesi İlahiyat Fakül-tesi Dergisi 15 (2020), 163-191.
- Doğan, Yusuf. Fahruddîn Divriğî ve Arûz Kitabı (Arûz Kasîdesi ve Şerhi). Bişkek: BYR Publishing Hou-se, 2015.
- Durmuş, İsmail. “Su‘lûk”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Ek-2/528-530. Ankara: TDV Ya-yınları, 2019.
- Durmuş, İsmail. “Şiir”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 39/144-154. İstanbul: TDV Yayınla-rı, 2010.
- Ebû Hilâl el-Askerî. Kitâbu’s-sinâateyn: eş-şi‘r ve’l-kitâbe. Kahire: Dâru İhyâi’l-Kutubi’l-Arabiyye, 1952.
- Ebu’l-Ferec el-İsfehânî. Kitâbu’l-eğânî, thk. İhsân Abbâs vd. Beyrut: Dâru Sâdır, 2008.
- Ekinci, Abdürrahim. “Su’lûk Şair ‘Urve b. el-Verd’in Şiirlerinde Haberi Kelamın Belâği Anlamları”. İlahiyat Akademi Dergisi 21 (2025), 25-44.
- Ekinci, Abdürrahim. Belâgat Açısından Cahiliye Dönemi Saâlîk Şiiri: Teebbeta Şerran ve ‘Urve b. el-Verd Örneği. Gaziantep: Gaziantep Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2025.
- Elmalı, Hüseyin. “Kaside”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 40/562-564. İstanbul: TDV Ya-yınları, 2001.
- Fehd, Tevfik. “Meysir”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 29/509-510. Ankara: TDV Yayınları, 2004.
- Ferrûh, Ömer. Târihu’l-edebi’l-Arabî. Beyrut: Dâru’l-İlm li’l-Melâyîn, 1981.
- Göçemen, Yakup. “Eşkıya (Suʻlûk) Şair Urve b. el-Verd’in Sosyal Adalet ve Dayanışma Anlayışı”. NÜSHA 51 (2020), 117-146.
- Güceyüz, İsa. “Cahiliye Şiirinde Sosyal Adaletsizliğe Bir Başkaldırı: Sa‘âlîk Şairlerde “Fakirlik” Te-ması”. Mevzu Sosyal Bilimler Dergisi 13 (Mart 2025), 365-408.
- Hasan, İzzet. el-Vukûf ale’l-atlâl mine’l-câhiliyye ilâ nihâyeti karni’s-sâlis. Dımaşk: y.y., 1968.
- Hâşimî, Ahmed. Mîzânu’z-zeheb fî sınâati şi’ri’l-Arab. Beyrut: Mektebetu Dâri’l-Beyrûtî, 2006.
- Huleyf, Yusuf. eş-Şu‘ara’ es-sa‘âlîk fi’l-asri’l-câhilî. Kahire: Dâru’l-Maârif, t.y.
- Huzelî, M. Matir. “Şi‘ru’s-sa‘âlik ve’s-sunâiyyetu’l-mudâd: Dirâse vasfiyye nakdiyye”. Mecelletu Kulliyeti’l-Âdab ve’l-Ulûmi’l-İnsâniyye Câmiatu Bâha 57 (2024), 3295-3311.
- İbn Ḳuteybe. eş-Şiʿr ve’ş-şuarâ. thk. Ahmed Muhammed Şâkir. Kahire: Dâru’l-Maârif, t.y.
- İbn Manzûr. Lisânu’l-Arab. thk. Abdullah Aliyyu’l-Kebîr vd. Kahire: Dâru’l-Maârif, t.y.
- İbn Sıkkît. Şerhu Dîvani Urve b. el-Verd. thk. Muhammed Fuad Na‘nâ‘. Kahire: Mektebetu’l-Hancî, 1995.
- İbn Yaîş. Şerhu’l-Mufassal. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 2001.
- Kahtânî, Muzekkir b. Nâsır. “Şi‘ru’s-sa‘âlik: Nazratun fi’r-ru‘ye ve’l-edât”. Mecelletu Kulliyyeti’l-Lugati’l-Arabiyye bi’l-Munûfiyye 37 (2022), 737-772.
- Matpan, Ebubekir. “Muhadram Şair Lebîd b. Rebîa’nın Hayatı ve Muallakâsındaki Fahr Teması”. Darülhadis İslâmi Araştırmalar Dergisi 2 (Haziran 2022), 38-74.
- Okumuş, Sümeyye Revşen. “Eşkıya Şairlerin Şiirlerinde Coğrafya Algısı -Cahiliye Dönemi Eşkıya Şair Şenferâ’nın Lâmiyyetü’l-Arab ve Emevî Dönemi Eşkıya Şair Ebü’n-Neşnâş en-Nehşelî’nin ve Sâiletin Eyne’r-Raḥîlu Şiirleri Bağlamında-”. Hitit İlahiyat Dergisi 23 (2024), 69-84.
- Öral, Celal. İbn Hişâm’ın Muğni’l-Lebîb Adlı Eseri Bağlamında Arap Dilinde Şiirle İstişhad. Ankara: İlahiyat Yayınları, 2024.
- Tameemi, Doaa Saad Kareem. Su’luk Şair Urve b. el-Verd ve Şiiri (Tematik Bir İnceleme). Karaman: Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2022.
- Tarîfî, Muhammed Nebîl. Dîvânu’l-lusûs fi’l-asreyn el-cahilî ve’l-İslâmî. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 2004.
- Uleymât, Yusuf Mahmud. “Sûretu’l-mer‘a inde şuarâi’s-sa‘âlik fi’l-asri’l-câhilî”. Mecelletu’l-Ulûmi’l-Esâsiyye 14 (2007), 236-275.
- Urve b. el-Verd. Dîvânu Urve b. el-Verd. thk. Esmâ Ebû Bekr. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1998.
- Usta, İbrahim. “Arap Edebiyatında Eşkıya Şairler”. Turkish Studies 9/6 (2014), 1063-1092.
- Yıldız, Ömer. Belâgat İlminin İzâfîliği –Nedenler ve Sonuçlar-. Ankara: Fecr Yayınları, 2023.
- Yong De, Liu. –Yumi, Ding. “el-Cemâliyye ve’l-fenniye fî şi‘ri’s-sa‘âlik: Dirâse vasfiyye tahliliyye”. el-Mecelletu’l-Arabiyye li’n-Neşri’l-İlmî 7/73 (2024), 303-367.
- Zeydân, Corcî. Târîhu âdâbi’l-luğati’l-Arabiyye. Kahire: Dâru’l-Hilâl, t.y.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Arap Dili ve Belagatı |
| Bölüm | Araştırma Makalesi |
| Yazarlar | |
| Gönderilme Tarihi | 31 Ekim 2025 |
| Kabul Tarihi | 16 Aralık 2025 |
| Erken Görünüm Tarihi | 22 Aralık 2025 |
| Yayımlanma Tarihi | 22 Aralık 2025 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2025 Sayı: Advanced Online Publication |
Amaç ve Kapsam
Dergi, aşağıdaki alanlarda yapılan çalışmalara yer vermektedir:
- Temel İslam Bilimleri: Arap Dili ve Edebiyatı, Hadis, İslam Hukuku, İslam Mezhepleri Tarihi, Kelam, Kur’an-ı Kerim, Tasavvuf ve Tefsir
- Felsefe ve Din Bilimleri: Din Eğitimi, Din Felsefesi, Din Psikolojisi, Din Sosyolojisi, Dinler Tarihi, İslam Felsefesi ve Mantık
- İslam Tarihi ve Sanatları: İslam Tarihi, İslam Sanatları Tarihi, Türk-İslam Edebiyatı ve Dini Musiki
Yazım Kuralları
Makaleler sadece derginin çevrimiçi makale gönderme ve değerlendirme sistemi aracılığıyla gönderilebilir. Diğer herhangi bir ortam aracılığıyla gönderilen makaleler ve yazarlardan başka kişiler tarafından yapılan gönderimler değerlendirmeye alınmayacaktır.
Makale Yükleme Süreci:
- Dergipark Kullanıcı Sayfası
- Süreç
- Makale Gönderme
- Makale Ana Verileri
- ... ve sistemdeki gerekli adımları takip ederek devam edilmelidir.
FORMLAR:
- Makale Jenerik şablon: Tıklayınız.
- Makale Yazım Şablonu: Tıklayınız.
- Telif Hakkı Formu: Tıklayınız.
- Etik Kurul Formu: Tıklayınız.
- Tahkik kılavuzu: Tıklayınız.
- Makale ön kontrol formu: Tıklayınız.
MAKALELER
- Makale Öz, Summary, dipnotlar ve Kaynakça dahil 9000 kelimeyi geçmemelidir.
- Metin yazı tipi Palatino Linotype ve boyutu 10 punto, dipnotlar ise 8 punto olmalıdır.
- Gönderilen eserlerin yayın dilinde ve yabancı dilinde 500-750 kelime aralığında genişletilmiş özet istenmektedir (Türkçe olan eserler için Türkçe ve İngilizce, Arapça eserler için Arapça ve Türkçe genişletilmiş özet).
- Dergimizde yayımlanan makalelerin atıf ve kaynakça yazımında Chicago Sistemi (The Chicago Manual of Style) ile uyumlu olan İsnad2 Atıf Sistemi'ni kullanmaktadır.
- Dergimize gönderilen çalışmalarda İlahiyat alanına ait kavramların İngilizce yazımında Brill Ansiklopedisi esas alınmalıdır.
- Dergimize gönderilen tüm yazılar makale şablonuna uyarlanmalıdır. Makale Yazım Şablonu
- Çalışmalarınızda referansları İsnad2 Atıf sistemine uygun, doğru ve aktif şekilde uyarlamak için ZOTERO uygulaması önerilmektedir.
- Dergimize gönderilen Arapça çalışmaların kaynakçalarının Latinizasyonu gerekmektedir.
- Tüm çalışmalarda metin, Microsoft Office Word programında yazılmalıdır.
Makale öğeleri dizilişi şu şekilde olmalıdır:
- İngilizce Başlık
- Summary ve Keywords
- Türkçe Başlık
- Öz ve Anahtar Kelimeler
- Gövde Metni
- Sonuç
- Kaynakça
ÇEVİRİLER
Çeviriler için makale yazım kuralları geçerlidir.
Ayrıca;
- Mütercim metin sahibiden ve çalışmayı yayınlayan kuruluştan izin aldığını belgelemelidir. (Bu noktada sorumluluk tamamen mütercime aittir.)
- Çeviride çevirmenin ismi ve bilgileri yazılmalıdır.
- Çeviri başlığı çevrilen metnin başlığı olmalıdır.
- Orijinal metnin tümü çevirilmelidir. (Seçki yapılarak yazılan çeviriler dergimiz tarafından yayınlanmamaktadır.)
- Çeviri başlığının sonunda (*) eklenerek sayfa sonunda çevrilen metnin türü (makale, kitap bölümü, bildiri vs.) ve metnin İSNAD Atıf Sistemine göre künyesi eklenmelidir.
- Asıl metinde kullanılan atıf sistemi ne olursa olsun, dipnotlar İSNAD Atıf Sistemine uygun olmalıdır.
- Tablo ve Şekiller İSNAD Atıf Sistemine uygun düzenlenmelidir. Tablo içeriği metinler Palatino Linotype Normal yazı tipinde 10 punto büyüklüğünde yazılmalı; her iki yana hizalanmalıdır.
- Öz, anahtar kelimeler, abstract ve keywords asıl metinde yer aldığı gibi verilmelidir. Metinde yoksa 250-500 kelimelik Öz ve Abstract, Keywords ve anahtar kelimeler eklenmelidir.
KİTAP DEĞERLENDİRMELERİ
Kitap Değerlendirmeleri için makale yazım kuralları geçerlidir.
Ayrıca;
- 150-250 kelimeden oluşan Öz ve Abstract yer almalıdır.
- Kitap Değerlendirmeleri, 500-1500 kelime arasında olmalıdır.
- Kitap Değerlendirme başlığı için sayfa sonu açıklama yapılacaksa * işareti kullanılmalıdır.
DOKTORA TEZİNDEN ÜRETİLEN MAKALELER
Doktora tezinden üretilen makaleler için yazım kuralları geçerlidir.
Şayet makale tezin kabulünden önce yayınlanacaksa ayrıca;
- Doktora tezinin "yenilik" özelliği korunmalıdır.
- Makale ayrı yayın türü, tez ayrı yayın türü olduğundan ikisinin farklılığı korunmalıdır.
- Atıf-alıntı yapılmışsa belirtilmelidir.
- Duplikasyon (Bir araştırmanın aynı sonuçlarını birden fazla dergiye yayım için göndermek veya yayımlamak.) olmamalıdır.
- Tezlerden üretilen makalelerde, danışmanın katkısına bakılmaksızın;
- Tez danışmanının adının yazılması
- Tezden üretilmiştir ibaresinin eklenmesi gerekir.
SEMPOZYUM DEĞERLENDİRMELERİ
Sempozyum Değerlendirmeleri için makale yazım kuralları geçerlidir.
Ayrıca;
- 150-250 kelimeden oluşan Öz ve Abstract yer almalıdır.
- Sempozyum Değerlendirmeleri, 500-1500 kelime arasında olmalıdır.
- Sempozyum Değerlendirme başlığı için sayfa sonu açıklama yapılacaksa * işareti kullanılmalıdır.
SÖYLEŞİ DEĞERLENDİRMELERİ
Söyleşi Değerlendirmeleri için makale yazım kuralları geçerlidir.
Ayrıca;
- 150-250 kelimeden oluşan Öz ve Abstract yer almalıdır.
- Söyleşi Değerlendirmeleri, 500-1500 kelime arasında olmalıdır.
- Söyleşi Değerlendirme başlığı için sayfa sonu açıklama yapılacaksa * işareti kullanılmalıdır.
Gönderilen çalışmalarda araştırmanın problemi, amacı, kullanılan yöntem, kapsamı ve araştırmanın süreçleri net bir şekilde belirtilmiş olmalıdır.
Etik İlkeler ve Yayın Politikası
YAYIN ETİĞİ
Mesned İlahiyat Araştırmaları Dergisi, Yayın Etiği Komisyonu (COPE) kılavuz ilkeleri ve Bilimsel Yayıncılıkta Şeffaflık ve En İyi Uygulama İlkeleri (COPE, DOAJ, OASPA, WAME ortak bildirisi) dahil olmak üzere çeşitli kuruluşlar tarafından ortaya konan kılavuz ilkelere ve temel uygulamalara uymayı amaçlamaktadır. Bu kılavuz ve tavsiyeler, bilimsel yayıncılıkta şeffaflık, dürüstlük ve en iyi uygulamaları teşvik etmek üzere tasarlanmıştır.
Dergi, bu standartlara bağlı kalarak, yayınladığı araştırmaların yüksek kalitede olmasını ve bilim camiasının etik standartlarını karşılamasını sağlamayı amaçlamaktadır.
ETİK İLKELER VE YAYIN POLİTİKASI
Etik Kurul Onayı ve Bilgilendirilmiş Onam
Mesned İlahiyat Araştırmaları Dergisi’nde yayımlanacak makalelerin ilk sayfasında, etik kurul izni ve/veya yasal/özel izin alınmasının gerekip gerekmediği açıkça belirtilmelidir. Eğer bu izinlerin alınması gerekiyorsa, iznin hangi kurumdan, hangi tarihte ve hangi karar veya sayı numarası ile alındığı net bir şekilde sunulmalıdır.
Etik Beyan
- İnsan ve hayvanlar üzerinde yapılan araştırmalarda etik kurallara uymalıdır.
- Kullanılan fikir ve sanat eserleri için telif hakları düzenlemelerine uyulduğunun belirtilmesi gerekir.
- Başkalarına ait ölçek, anket, fotoğraf vb. kullanımı için sahiplerinden izin alınması ve belirtilmesi gerekir.
- Olgu sunumlarında “Aydınlatılmış onam formu”nun alındığının belirtilmesi gerekmektedir.
- Araştırma aşağıda listelenen alanlarda yapılmışsa çalışmanın ekinde “Etik Kurul İzni” yüklenmesi zorunludur.
Etik Kurul İzni Gerektiren Araştırmalar
- Anket, mülakat, odak grup çalışması, gözlem, deney, görüşme teknikleri kullanılarak katılımcılardan veri toplanmasını gerektiren nitel ya da nicel yaklaşımlarla yürütülen her türlü araştırmalar,
- İnsan ve hayvanların (materyal/veriler dahil) deneysel ya da diğer bilimsel amaçlarla kullanılması,
- İnsanlar üzerinde yapılan klinik araştırmalar,
- Hayvanlar üzerinde yapılan araştırmalar,
- Kişisel verilerin korunması kanunu gereğince retrospektif çalışmalar.
Çalışma etik onayından muafsa, yazarlar etik kuruldan muafiyeti açıklayan bir beyan sunmalıdır. Etik onayı olmadan gönderilen bir makale, dergi etik kaygıları değerlendirmek için COPE’un yönergelerini izleyecektir. Etik onayı olmayan makaleler, konu ile ilgili önem taşıyan durumlarda reddedilebilir.
İnsan denekleri içeren çalışmalar için, yazarlar tüm katılımcılardan yazılı bilgilendirilmiş onam alındığını teyit etmeli ve onam formu araştırmacılar tarafından saklanmalıdır. On sekiz yaşın altındaki çocukları içeren araştırmalar için ebeveyn veya vasiden onay alınmalıdır. Anketlerde veya görüşmelerde, katılımcıların veri kullanımı için rızası da teyit edilmelidir. İsimlendirme için açık rıza verilmediği sürece kişisel bilgiler kimliksizleştirilmelidir.
Yazarlar, özellikle fotoğraflarda katılımcıların anonimliğini ve gizliliğini korumaktan sorumludur. Her türlü görüntü için imzalı ibranameler alınmalı, yayın için onay sağlanmalı ve her türlü koşul belirtilmelidir. Bu onay makale içerisinde açıkça belirtilmelidir.
AÇIK ERİŞİM POLİTİKASI
Mesned İlahiyat Araştırmaları Dergisi'nde yayımlanan tüm makalelere, herhangi bir ücret ödemeden ve kayıt zorunluluğu olmadan çevrimiçi olarak kalıcı bir şekilde erişilebilir. Yazarlar, çalışmalarının telif haklarını korurken, derginin Telif Hakkı ve Etik politikasına uygun olarak üçüncü tarafların içeriği paylaşmasına, çoğaltmasına ve dağıtmasına izin verir.
2023 yılından itibaren yayımlanan tüm içerik, orijinal kaynağa uygun şekilde atıfta bulunulması koşuluyla ticari olmayan kullanım, dağıtım ve değişikliklere izin veren Creative Commons Atıf-Ticari Olmayan 4.0 Uluslararası Lisansı (CC BY-NC 4.0) kapsamında lisanslanmaktadır.
Tüm dergi içeriğine https://dergipark.org.tr/tr/pub/mesned adresinden ücretsiz olarak erişilebilir.
TELİF HAKKI POLİTİKASI
Mesned İlahiyat Araştırmaları Dergisi’nde yayınlanan makaleler Açık Erişimdir ve Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License (CC BY-NC 4.0) altında dağıtılmaktadır. Bu, orijinal çalışmaya uygun şekilde atıfta bulunulması koşuluyla, üçüncü tarafların içeriği ticari olmayan amaçlarla paylaşmasına ve uyarlamasına izin verir.
Mesned İlahiyat Araştırmaları Dergisi, her gönderinin bir Telif Hakkı Sözleşmesi ile sunulmasını gerektirir.
Daha önce yayımlanan içerikleri, figürleri, tabloları veya herhangi bir materyali basılı veya elektronik formatlarda kullanırken yazarlar, telif hakkı sahibinden izin almakla sorumludur. Bu konuda yasal, mali ve cezai sorumluluklar yazar(lara) aittir.
Yazarlar, Mesned İlahiyat Araştırmaları Dergisi'nde yayımlanan çalışmalarının telif hakkını korurlar.
REKLAM POLİTİKASI
Mesned İlahiyat Araştırmaları Dergisi, Yayın Kurulu ve yönetimi tarafından onaylanması koşuluyla web sitesinde dijital reklamları kabul eder. Tüm reklamlar bu şekilde açıkça etiketlenmelidir. Reklam verenlerin editoryal kararlar veya reklam politikaları üzerinde hiçbir etkisi yoktur.
Reklam talepleriniz için lütfen Editörlük Ofisi (inueditorial@inonu.edu.tr) ile iletişime geçiniz.
İNTİHAL VE ETİK İHLALLER
Tüm başvurular, hakem değerlendirme ve/veya üretim süreçlerinde benzerlik tespiti yazılımı kullanılarak birden fazla taramadan geçirilir. Önceki çalışmalara atıfta bulunurken, tüm materyalin doğru bir şekilde referans gösterildiğinden emin olunmalıdır. Herhangi bir kaynaktan (dergi makaleleri, kitaplar, tezler, elektronik medya, vb.) metin, tablo veya resim kopyalamak ve bunları kendininmiş gibi sunmak, referans verilmiş olsa bile intihal olarak kabul edilir. Kaynağı 'Kaynaklar' bölümünde listelemek, yazarları intihal sorumluluğundan muaf tutmaz.
Yazarların aşağıda belirtilen intihal durumlarından ya da etik ihlallerden kaçınmaları şiddetle tavsiye edilir:
- Atıf Manipülasyonu: Kendine atıf yapma, aynı derginin aşırı atıfla kullanılması veya atıf yığma gibi yöntemlerle atıf sayılarının şişirilmesi, akademik tanınmayı çarpıtan bir uygulamadır.
- Kendinden İntihal (Metin Geri Dönüşümü): Bir yazarın önceki çalışmasından bölümleri veya cümleleri uygun şekilde atıf yapmadan yeniden kullanmayı içerir ve bir tür intihal teşkil eder.
- Salami Dilimleme: Tek bir çalışmadan aynı veri setini, hipotezleri ve yöntemleri kullanarak birden fazla makale yayınlaması anlamına gelen, etik olmayan bir uygulamadır.
- Veri Üretme: Gerçek araştırma veya deneylerle desteklenmeyen sahte verilerin oluşturulması, araştırma dürüstlüğünün ciddi bir ihlali olarak kabul edilir.
- Veri Manipülasyonu/Sahteciliği: Bulguları yanlış yönlendirmek veya yanlış temsil etmek için görüntülerin değiştirilmesi ya da aykırı değerlerin kaldırılması gibi verilerin değiştirilmesini içerir.
İntihal, atıf manipülasyonu veya veri çarpıtma gibi etik ihlallerine ilişkin şüphe durumlarında, Editörler Kurulu, şüphelerin adil, şeffaf ve tutarlı bir şekilde ele alınmasını sağlamak için COPE (Yayın Etiği Komisyonu) yönergelerini takip edecektir.
YAZARIN SORUMLULUKLARI
Makale Yazarlığı
Araştırma sahibi olarak gösterilen tüm yazarlar önemli oranda araştırmaya katkıda bulunmalıdır. Diğer katkı sahipleri eş-yazar olarak listelenmelidir. Araştırmaya katkıda bulunanlar ‘katkı sahipleri’ şeklinde belirtilmelidir. Ortak çalışmalarda sorumlu yazar, diğer yazarların rızasını da alarak çalışmayı dergiye göndermelidir. Araştırmaya doğrudan katkı sağlamayanlar yazar olarak gösterilmemelidir.
Özgünlük ve Gerçeklik
Araştırmadaki tüm verilerin gerçek ve özgün olması gerekir. Yazar doğru veriler üzerine kurgulanmış çalışmasının önemine dair objektif bir tartışma sunmalıdır. Kasten yanlış bilgi sunmak kabul edilemez etik dışı bir davranıştır.
Birden Fazla, Gereksiz veya Eşzamanlı Yayınlama
Yazar, aynı araştırmasını birden fazla dergide yayımlanmasına, daha önce yayınlanmış bir yazıyı yeniden yayınlamamalı, bilim araştırma ve yayın etiğine uymalıdır. Bu tür girişimler kabul edilemez etik dışı davranışlardır.
Kaynaklar
Çalışmalarda yararlanılan bütün kaynakların gösterilmesi/atıfta bulunması zorunludur.
İfşa ve Çıkar Çatışması
Bütün yazarlar, çalışmanın sonuçlarını veya yorumunu etkileyebileceği muhtemel malî ve çıkar çatışmalarını açıkça beyan etmelidirler. Çalışma için malî destek alınmışsa kaynakları belirtilmelidir.
Yayınlama Ücreti
Dergimizde yayımlanan tüm araştırmalar için yazarlardan herhangi bir ücret alınmaz.
Yayınlanmış Çalışmalarda Düzeltme
Yayınlanmış çalışmada önemli eksiklik veya yanlışlık tespit edilirse editöre haber vermesi yazarın sorumluluğundadır. Durumun düzeltilmesi kapsamında gerekli işlemleri yapmak için yazar dergimizin editoryal ekibi ile iş birliği yapması gerekir.
Makale Geri Çekme
Yazar dergimizin yayım süreçlerinde değerlendirilen çalışmasını sadece ön-kontrol aşamasında geri çekebilir. Yayım süreçlerinin diğer aşamalarında çalışmalar geri çekilemez.
Orijinallik ve İntihal
Yazarlar, özgün bir araştırma yapmayı ve raporlamayı hedeflemelidir. Yararlandığı çalışmalara uygun şekilde atıfta bulunmalıdır. Yazarın kendi çalışması da dahil olmak üzere diğer yayınlardan yaptığı usulsüz aktarımlar önemli bir ahlaki sorundur ve suçtur. Dergimize gönderilen çalışmalarda intihal tespit edildiğinde derhal yayım süreçlerinden çıkarılır. Dergimizde yayınlandıktan sonra tespit edilirse yazar ve çalışması hakkında gerekli yerlere bilgi verilir.
Çift Taraflı Kör Hakemlik
Dergimizde çift taraflı kör hakemlik uygulandığından makale dosyasında yazar bilgileri kesinlikle yazılmamalıdır.
HAKEMLERİN SORUMLULUKLARI
Editoryal Kararlara Katkı
Hakem, sistem üzerinden atandığı ve görevi kabul ettiği andan itibaren değerlendirme sürecinde “Hakem Değerlendirme Kriterleri”ni dikkate almakta yükümlüdür. Editör kararlarında editörlere yardımcı olur ve editoryal iletişim yoluyla yazarlara makalelerini iyileştirmede yardımcı olur. Makale ile ilgili diğer makale, eser, kaynak, atıf, kural ve benzeri eksiklerin tamamlanmasını işaret edilmelidir.
Zamanlamaya Uyma
Makale önerisini incelemek için yeterli nitelikte hissetmeyen veya makale incelemesinin zamanında gerçekleşemeyeceğini bilen herhangi bir hakem, derhal editörleri haberdar etmeli ve gözden geçirme davetini reddetmeli, böylece yeni hakem atamasının yapılması sağlanmalıdır.
Gizlilik
Gözden geçirilen makaleler yayınlanmadan önce gizli tutulmalıdır.
Hakem olarak incelemek üzere görevlendirildiği bir araştırmada yer alan bilgileri yayınlanmadan önce başkalarıyla paylaşmamalıdır. Bu durum inceleme davetini reddeden hakemler için de geçerlidir. Değerlendirme yapan hakemlerin isimleri açıklanamaz/yayınlanamaz.
Tarafsızlık
Hakemler incelediği araştırmaların yayımlanma kararında objektif olmalıdır.
Makale önerisi ile ilgili yorumlar tarafsız olarak yapılmalı ve yazarların makaleyi geliştirmek için kullanabileceği şekilde öneriler yapılmalıdır. Yazarlara yönelik kişisel eleştiriler uygun değildir.
Kaynaklar
Hakemler, yazarlar tarafından alıntılanmayan ilgili yayınlanmış çalışmaları tanımlamalıdır. Hakem ayrıca, incelenen yazı ile başka herhangi bir makalenin (yayınlanmış veya yayınlanmamış) herhangi bir önemli benzerliğini editörüne bildirmelidir.
Çıkar Çatışmaları
Çıkar çatışmaları editöre bildirilmelidir. Hakemler ile değerlendirme konusu makalenin paydaşları arasında çıkar çatışması olmamalıdır. Hakem değerlendirmesi sürecinde herhangi bir çıkar çatışması ve uzmanlık alanı dışında atama durumu söz konusu olduğunda Editöre durumu arz etmesi ve gerekirse hakemlikten çekilmesi önerilmektedir.
Etik
Hakemlerin, değerlendirme sürecinin herhangi bir aşamasında çalışmada etik ihlal, intihal, vb. tespit etmesi halinde Editöre iletmesi gerekmektedir.
Hakemler, inceleme için gönderilen çalışmaların yazarların özel mülkü olduğunu kabul eder.
HAKEM DEĞERLENDİRME SÜRECİ
Mesned İlahiyat Araştırmaları Dergisi, akademik bütünlüğün en yüksek standartlarda korunmasını sağlamak amacıyla titiz ve şeffaf bir çift anonimleştirilmiş hakem değerlendirme sürecini yürütmektedir.
Makaleler, hem yazarların hem de hakemlerin birbirlerine anonim olarak kalacakları bu sürece tabi tutulmaktadır. Her makale, ilgili alanda uzman en az iki bağımsız dış hakem tarafından değerlendirilir.
Yazarlar, potansiyel hakemleri önerebilir, ancak nihai seçim editör tarafından yapılır ve editör, yazarın önerilerine uymak zorunda değildir. Değerlendirme süreci boyunca gizlilik esastır ve hakemler makaleyi yalnızca editörün izniyle paylaşabilirler. Hakemler, makalenin kalitesini artırmak amacıyla zamanında, tarafsız, kanıta dayalı ve yapıcı geri bildirim sağlarlar. Araştırma ihlali şüphesi olan durumlar, sürecin bütünlüğünü korumak için gizli bir şekilde editöre bildirilmelidir.
Dergi, değerlendirme süreci, seçim kriterleri ve itiraz prosedürü hakkında bilgi paylaşarak ve kabul oranları ve yayım süreleri gibi önemli verileri yayımlayarak şeffaflık sağlar. Bir makalenin kabul edilmesi, düzeltilmesi veya reddedilmesi konusundaki nihai karar, Alan Editörlerinin önerilerini dikkate alarak Baş Editör tarafından verilir.
Hakemler, bir değerlendirme davetini kabul etmeden önce herhangi bir olası çıkar çatışmalarını açıklamalıdır. Editörlerle hakemler arasındaki tüm iletişimler gizlidir.
Editörler kurulunun üyeleri tarafından gönderilen makaleler, tarafsızlığı sağlamak amacıyla dış editörler tarafından ele alınır ve bu dış editörler de çıkar çatışmalarını açıklamak zorundadır. Hakem değerlendirme süreci standart prosedürlerden saparsa, şeffaflık ve hesap verebilirliği sağlamak için makalede hangi tür inceleme yapıldığı belirtilir.
Editoryal Sorumluluklar
Editör Kurulu bir makaleyi kabul etmek ya da reddetmek için tüm sorumluluğa ve yetkiye sahiptir.
Editör Kurulu kabul ettiği ya da reddettiği makaleler ile ilgili çıkar çatışması içerisinde bulunmaz.
Yayım süreçlerinde çalışmalar; alana katkı sağlama, özgünlük gibi bilimsel ve akademik kriterlere göre seçilir ve değerlendirilir.
Yayımlanmış araştırmalarda hata veya eksiklikler tespit edildiğinde düzeltmenin yayımlanmasını ya da geri çekilmesini destekler.
Dergide çift kör hakemlik benimsendiğinden, hakemlerin ismini saklı tutulur ve yayımlanmaz.
Hakemlik süreci bilimsel yayımlamanın başarısının merkezinde bulunmaktadır. Hakemlik sürecinin korunması ve iyileştirilmesi taahhüdümüzün bir parçasıdır.
Mesned İlahiyat Araştırmaları Dergisi yayıncılık etiğine aykırılık durumlarına hassasiyetle gerekli tedbirleri alır.
Mesned İlahiyat Araştırmaları Dergisi’nde yayımlanmış çalışmalar, yayım süreçleri ve editoryal ekibe yönelik her türlü şikayet, öneri vb. inueditorial@inonu.edu.tr adresine gönderilebilir.
Paydaşlardan gelen her türlü geri bildirimler ARGE çalışmaları için önemli katkı olarak değerlendirilir.
YAYIM İLKELERİ
- Metinlerin tüm kontrol ve değerlendirme süreçleri Dergipark sisteminde raporlanarak arşivlenir.
- Yazım Kurallarına göre ayarlanmamış metinler değerlendirme sürecine alınmadan yazara iade edilir.
- Mesned İlahiyat Araştırmaları Dergisi’nde daha önce başka bir yerde yayımlanmamış metinler yayımlanır. Başka bir yayımda değerlendirme sürecinde olan metinler yazara iade edilir.
- Mesned İlahiyat Araştırmaları Dergisi’nde, ilahiyat alanında yayımlanmış ilmi metinler yayımlamaktadır. İlahiyat alanı ile ilişkili disiplinlerarası alanda yayımlanmış metinler de alana dair katkıları göz önüne alınarak değerlendirme sürecine alınabilir.
- Bir sayıda aynı yazara ait türü ne olursa olsun en fazla bir (1) çalışma yayımlanabilir.
- Aynı ciltte yayın türü farklı olmak koşuluyla en fazla iki (2) çalışma yayımlanabilir.
- Dergi editör kurulu üyeleri dergiye metin gönderebilirler fakat metnin değerlendirildiği dönemde yayım süreçlerinde görev yapamazlar.
YAYIN POLİTİKASI
- Mesned İlahiyat Araştırmaları Dergisi, nitelikli bilimsel araştırmaları yayımlamanın yanında yazara ve akademik dergiciliğe katkı sağlamayı misyon edinmiştir.
- Alanlarında uzman, özverili görev yapan Editoryal ekip tarafından yürütülen Yayım Süreçleri bu misyon doğrultusunda belirlenmiştir.
- Mesned İlahiyat Araştırmaları Dergisi İnönü Üniversitesi İlahiyat Fakültesi’nin yayım organıdır.
- Mesned İlahiyat Araştırmaları Dergisi Aralık ve Haziran sayıları olmak üzere yılda bir cilt iki sayı olarak yayımlanır.
- Mesned İlahiyat Araştırmaları Dergisi’nde tüm politikalar ve süreçler yayın kurulu tarafından belirlenir.
- Yayın kurulu kararıyla özel sayılar yayımlanabilir.
- Dergi yayım politikaları ve süreçlerinde yapılan değişiklikler derginin resmi web sitesinde ilan edilir.
- Mesned İlahiyat Araştırmaları Dergisi'nin özgün 6 aşamalı Yayım Süreci bulunmaktadır. Yayım sürecindeki her aşama, belirlenen görev tanımları ve iş akışları çerçevesinde özgün değerlendirme kriterlerine göre yürütülür.
Değerlendirme Politikaları
Makele ve çeviri türündeki metinler iki tür incelemeye tabi tutulur:
1. Şekil Açısından Değerlendirme
- Yazım Kontrolü: Metinler şekil, yazım kuralları, İSNAD Atıf Sistemi'ne uygunluk açısından incelenir. Düzeltme istenen metinlerin yazarları düzeltmelerini 11 gün içinde yapmalıdır.
- İntihal/Benzerlik Kontrolü: Metinler intihal/benzerlik oranı açısından Turnitin yazılımı aracılığıyla incelenir. Yayın Kurulunca belirlenmiş intihal/benzerlik oranı %15’tir. Bu oranı aşan yazılar hakem sürecine dahil edilmeden reddedilir.
- Dil Kontrolü: Türkçe metinler için Abstract, diğer dillerde yazılan metinler içinse Abstract ve Öz bölümlerinin gramatik kontrolü yapılır.
- Tashih ve Redaksiyon: Metnin muhtevasına müdahale etmeden, yazarın bilgisi dâhilinde, dilsel ifade ve imlâ birliğini sağlamak açısından metnin diline ve üslubuna dair düzeltmeler yapılır. Bu aşamadan sonra yazardan düzeltme istenmez fakat son okuma için metin yazara gönderilir.
- Akademik Değerlendirme
2. İçerik Açısından Değerlendirme
2.1. Yayın Kurulu Değerlendirmesi:
- Dergiye gönderilen araştırmalar alanı göz önünde bulundurularak iki yayın kurulu üyesi tarafından incelenir.
- Yayın Kurulu üyeleri çift taraflı kör değerlendirme sistemi çerçevesinde Yayım Kurulu Değerlendirme Kriterlerine göre çalışmaları inceler, değerlendirir ve hakem önerilerinde bulunur.
- Yayın Kurulunun incelediği ve değerlendirdiği makaleler puan sıralamasına tabi tutulur, ilk 15 makale değerlendirme sürecine alınır.
- Kitap ve Sempozyum Değerlendirmeleri editörün görevlendirdiği alan editörü tarafından yapılır.
2.2. Hakem Değerlendirmesi:
- Metinler, yayın kurulu tarafından belirlenen hakemler tarafından Hakem Değerlendirme Kriterlerine göre akademik değerlendirmeye tabi tutulur. Hakem değerlendirme sürecinde, hakemin talebi olursa, metin düzeltmeler için yazara gönderilir. Yazar metinde yaptığı düzeltmeleri Yazar Düzeltme Formunda gösterir.
- Makalelerin her iki hakemden olumlu rapor alması halinde Yayın Kurulu nihai kararına sunulur.
- İki hakemden birisinin olumsuz, diğerinin olumlu rapor vermesi halinde editör çalışmayı inceledikten sonra üçüncü bir hakeme gönderebilir. İki hakem tarafından olumsuz görülen makaleler yazara iade edilir.
- Yazarların, dergi yayım sürecinin sorunsuz işlemesi açısından, düzeltmeler için verilen tarihleri aşmaması önem arz etmektedir. Belirlenen tarihler içinde düzeltmelerini yapmayan yazarların metinleri değerlendirme sürecinden çıkarılır.
REVİZYON DETAYLARI
Minör revizyon veya majör revizyon gerektiren makaleler, Baş Editör tarafından hakemlerin ve editörlerin yorumlarını içeren bir karar mektubu ile yanıtlanır ve yeniden gönderim için bir son tarih alır. Yazarlar, gözden geçirilmiş bir makale ve her bir yorumu ayrı ayrı ele alan ayrıntılı bir “Hakemlere Yanıt” belgesi sunmalıdır. Yanıt, yapılan revizyonları açıklamalı ve makaledeki ilgili satır numaralarını belirtmelidir. Makalenin değişiklikleri vurgulayan açıklamalı bir versiyonu da sunulmalıdır. Gözden geçirilmiş makaleler, karar mektubunda belirtilen tarihe kadar teslim edilmelidir. Son teslim tarihine uyulmaması, revizyonun reddedilmesine neden olabilir. Ek süreye ihtiyaç duyulması halinde, yazarlar orijinal son tarih sona ermeden önce uzatma talebinde bulunmalıdır.
YAZARLIK KRİTERLERİ
Araştırma bulgularını bildiren başvuruların yazarları, Uluslararası Tıp Dergisi Editörleri Komitesi (ICMJE) tarafından belirlenen dört kriterin tamamını karşılamalıdır:
- Çalışmanın konseptine veya tasarımına, ya da verilerin elde edilmesi, analizi veya yorumlanmasına önemli katkılar sağlama;
- Çalışmanın taslağını hazırlamak veya önemli entelektüel içerik için eleştirel bir şekilde gözden geçirmek;
- Yayımlanacak son versiyonun onaylanması;
- Çalışmanın tüm yönlerinden sorumlu olmayı kabul etmek, herhangi bir bölümün doğruluğu veya bütünlüğü ile ilgili soruların uygun şekilde araştırılmasını ve çözülmesini sağlamak.
Yazarlar, makalelerini göndermeden önce kimlerin yazarlık için uygun olduğunu ve yazarların hangi sırayla listeleneceğini belirlemelidir. Mesned İlahiyat Araştırmaları Dergisi editörleri yazarlık anlaşmazlıklarını çözmez. İlk gönderimden sonra yazar sayısında veya sıralamasında yapılacak her türlü değişiklik Baş Editöre yazılı olarak açıklanmalıdır. Editörler, herhangi bir yazarlık usulsüzlüğünü, birinci veya sorumlu yazarın kurumundaki veya işverenindeki araştırma görevlisine veya uygun akademik etik yetkililerine yönlendirme hakkını saklı tutar.
Yazarlar, başvuru sırasında bireysel katkılar hakkında bilgi vermek için CRediT (Katkıda Bulunan Rolleri Taksonomisi) kullanabilirler.
Çıkar Çatışması Beyanı
Herhangi bir finansal veya finansal olmayan çıkar çatışması, editoryal derneklerle, ticari düzenleme şirketleriyle, tıbbi iletişim şirketleriyle veya başvuruyu ilgilendiren diğer kuruluşlarla ilişkiler dâhil olmak üzere, makalenin sonunda, Kaynaklar bölümünden hemen önce açıklanmalıdır.
Finansal Destek Beyanı
Tüm finansman kaynakları makalenin sonunda belirtilmelidir. Yazarlar, varsa, çalışma sponsor(lar)ının çalışma tasarımı, veri toplama, analiz, yorumlama, rapor yazımı ve makalenin yayına sunulması kararındaki rolünü belirtmelidir. Eğer finansman kaynağı bu alanlarla ilgili bir katkıda bulunmamışsa, yazarlar bunu net bir şekilde ifade etmelidir.
ÜRETKEN YAPAY ZEKA VE YAPAY ZEKA (YZ) KULLANIM POLİTİKASI
1. Makale Hazırlığında YZ Araçlarının Kullanımı
ICMJE (Tıp Dergisi Editörleri Uluslararası Komitesi) yönergelerine göre, yazarlar makalelerinin hazırlanmasında üretken yapay zekâ veya yapay zekâ destekli teknolojileri (örneğin ChatGPT, Claude, Gemini) kullandıklarını beyan etmelidir. Bu beyan, kullanılan aracın adı, sürümü ve kullanım amacı belirtilerek makalenin uygun bölümünde yer almalıdır (örneğin, yazım desteği için Teşekkür kısmında; veri analizi için Yöntemler kısmında).
Dünya Tıp Editörleri Derneği’nin (WAME) vurguladığı üzere, YZ araçları yalnızca dilin ve okunabilirliğin insan gözetiminde iyileştirilmesi amacıyla kullanılmalıdır. Yazarlar çalışmalarının bütünlüğü, doğruluğu ve özgünlüğünden tamamen sorumludur. YZ araçları yazar olarak gösterilemez veya bu şekilde atıf yapılamaz.
2. Yazarlık ve Sorumluluk
COPE’un (Yayın Etiği Komitesi) görüş bildirgesine uygun olarak, yazarlık yalnızca insanlar tarafından yerine getirilebilecek sorumlulukları içerir. Listelenen her yazar, makalenin son hâlini onaylamalı, çalışmanın özgünlüğünü sağlamalı ve makalenin tüm yönlerinden sorumlu olmalıdır. Yapay zekâ bu yükümlülükleri yerine getiremez ve yazar olarak gösterilmemelidir.
3. Görsel ve Şekil İçeriğinde YZ Kullanımı
Elsevier’in yapay zekâ politikası doğrultusunda, YZ tarafından üretilmiş görsel veya şekillerin kullanımı genellikle kabul edilmemektedir. Ancak YZ'nin araştırma yönteminin bir parçası olduğu durumlarda (örneğin, YZ destekli tıbbi görüntüleme) istisna uygulanabilir. Bu gibi durumlarda, kullanılan aracın adı, sürümü ve teknik parametreleri dahil olmak üzere tam şeffaflık sağlanmalı ve bilgiler Yöntemler bölümünde belirtilmelidir. YZ ile üretilmiş görsel içerikler açıkça bu şekilde etiketlenmelidir.
4. Hakem ve Editörler Tarafından YZ Kullanımı
Hakemler ve editörlerin, makaleleri değerlendirmek veya özetlemek amacıyla üretken YZ araçlarını kullanmaları önerilmemektedir. YZ araçları kullanıldığı takdirde bu kullanım açıkça belirtilmeli ve gizlilik ilkesi ihlal edilmemelidir (COPE, 2023).
YAYIN SONRASI DÜZELTME TALEPLERİ VE MAKALE GERİ ÇEKME POLİTİKASI
Yayın sonrası tüm düzeltme talepleri editöryal incelemeye tabidir. Yayın Kurulu, hatanın niteliğine, makale üzerindeki etkisine ve destekleyici kanıtlara dayanarak düzeltmelerin gerekliliğini ve uygunluğunu değerlendirir. Onaylanması halinde, düzeltme dergi arşivinde yapılacaktır. Dergi, COPE yönergelerini takip etmektedir.
Makale Geri Çekme (Yayın Öncesi)
Makale Geri Çekme işlemi yalnızca hatalar, kazara yinelenen gönderimler veya etik ihlaller (örneğin, birden fazla gönderim, sahte veriler veya intihal) içerebilecek makalelerin ilk sürümleri olan basım aşamasındaki makaleler için geçerlidir. Geri çekilen makalelerin HTML ve PDF içerikleri kaldırılacak ve yerine çekilme bildiren bir açıklama ile derginin çekilme politikasına bağlantı verilecektir.
Makale Geri Çekme (Yayın Sonrası)
Geri çekmeler intihal, veri uydurma, sahte yazarlık veya ortak yazar onayı olmadan yayın gibi ciddi etik ihlaller için verilir. Geri çekme bildirimleri şu unsurları içerir:
- “Geri Çekme” başlıklı resmi bir geri çekme notu: [Makale Başlığı]” başlıklı resmi bir geri çekme notu, sonraki bir sayıda yayınlanır.
- Orijinal makalenin PDF'si üzerinde “Geri Çekildi” şeklinde bir filigran.
- Akademik bütünlüğü korurken düzeltmelerde şeffaflık sağlayan HTML sürümünün kaldırılması.
Makale Kaldırılması (Hukuki ve Güvenlik Endişeleri)
Nadir durumlarda, bir makalenin yasal sorunlar, mahkeme kararları, hakaret veya önemli sağlık riskleri nedeniyle derginin çevrimiçi veritabanından kalıcı olarak kaldırılması gerekebilir. Meta veriler (başlık ve yazarlar) korunurken, makale içeriği kaldırmayı açıklayan yasal bir bildirimle değiştirilecektir.
Makale Değiştirme
Bir makale ciddi bir sağlık riski teşkil ediyorsa, yazarlar düzeltilmiş bir versiyonla değiştirilmesini talep edebilir. Bu gibi durumlarda, düzeltilmiş makaleye bir bağlantı içeren bir geri çekme bildirimi yayınlanacak ve güncellemelerin şeffaf bir şekilde kaydedilmesi sağlanacaktır.
Kendi Kendine Arşivleme Politikası
Yazarların yayınlanmış çalışmalarını kurumsal veya kişisel web sitelerinin yanı sıra açık erişim havuzlarında kendi kendilerine arşivlemelerine izin verilir. Yazarlar makalelerini paylaşırken orijinal yayına uygun şekilde atıfta bulunmalı ve DOI numarasını eklemelidir. Ayrıca, yazarların yayınevinin resmi web sitesine bir bağlantı sağlamaları teşvik edilir, böylece bilimsel kaydın doğruluğu ve bütünlüğü sağlanmış olur. Yayıncının web sitesinde yayınlanan versiyon, kayıtların kesin versiyonu olarak kabul edilir.
YASAL UYARI
Yayınlanan makalelerde ifade edilen görüş ve fikirler yalnızca yazar(lar)a aittir ve editörlerin, yayın kurulunun veya yayıncının görüşlerini yansıtmaz. Editörler, yayın kurulu ve yayıncı, yayınlanan makalelerin içeriğinden sorumlu değildir ve bu makalelerde ifade edilen görüşleri onaylamaz.
Yazarlar, çalışmalarının doğruluğu ve bütünlüğü konusunda tam sorumluluk taşırlar. Dergi, araştırmaların bilim camiasına yayılması için bir platform görevi görürken, içeriğin geçerliliğini garanti etmez.
Ücret Politikası
Mesned İlahiyat Araştırmaları Dergisi açık erişimli bir dergidir, dergi için herhangi bir ücret talep edilmez.
