Türkiye Yüzyılı Maarif Model Kimya Dersi Öğretim Programındaki Entelektüel Taleplerin 2013 ve 2018 Programlarıyla Yenilenmiş Bloom Taksonomisine Göre Karşılaştırması

Yıl 2025, Cilt: 54 Sayı: 1, 759 - 792, 24.12.2025

Tamer Yıldırım , Dilara Tonya

https://doi.org/10.37669/milliegitim.1700361

Öz

Bu araştırmanın amacı, Millî Eğitim Bakanlığı tarafından yayımlanan 2013, 2018 ve 2024 Kimya Dersi Öğretim Programlarının entelektüel taleplerini Yenilenmiş Bloom Taksonomisi’ne göre karşılaştırmaktır. Nitel araştırma desenlerinden doküman inceleme yöntemi kullanılarak yürütülen çalışmada, 2013 Kimya Dersi Öğretim Programı’nda 155 kazanım, 2018 Kimya Dersi Öğretim Programı’nda 127 kazanım, 2024 Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli Kimya Dersi Öğretim Programı’nda 93 öğrenme çıktısı Yenilenmiş Bloom Taksonomisi ile analiz edilmiştir. Dokümanlar, içerik analizi yapılarak araştırmacılar tarafından kodlanmıştır. Sonuçlar frekans ve yüzde değerler kullanılarak tablo ve grafik hâlinde rapor edilmiştir. Analiz sonuçlarına göre; 2013 ve 2018 Kimya Dersi Öğretim Programlarında alt düzeydeki bilişsel süreçlerden anlama becerisine yoğun ilgi gösterilirken, üst düzeydeki bilişsel süreçlerden değerlendirme ve yaratma becerisi ihmal edilmiştir. Bilgi türünde ise 2013 ve 2018 Kimya Dersi Öğretim Programlarında kavramsal bilgiye vurgu oldukça baskındır. 2024 Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli çerçevesinde hazırlanan öğretim programında ise daha üst düzey bilişsel süreçlere yer verilmiş ve kavramsal ve işlemsel bilgi türleri kısmen daha dengeli dağılmıştır. 2013 yılından 2024 yılına doğru zamanla düşük seviye bilişsel süreçler azalırken, daha yüksek seviyelerde artış gözlenmiştir. Çalışma sonuçlarının eğitim yöneticilerine, program geliştiricilere, öğretmenlere ve araştırmacılara yol gösterici olacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

yenilenmiş Bloom taksonomisi , kimya dersi öğretim programı , entellektüel talepler , Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli

A Comparison of the Intellectual Demands in the Century of Türkiye Education Model Chemistry Curriculum with 2013 and 2018 Curricula Based on the Revised Bloom’s Taxonomy

Öz

The aim of this study is to compare the intellectual demands of 2013, 2018 and 2024 chemistry curricula published by the Ministry of National Education according to the Revised Bloom's Taxonomy. In the study conducted through document analysis method, one of the qualitative research designs, a total of 155 outcomes from the 2013 curriculum, 127 outcomes from the 2018 curriculum, and 93 outcomes from the 2024 the Century of Türkiye Education Model Chemistry Curriculum were analysed. The documents were coded by the researchers through content analysis. The results were reported in tables and graphs utilizing frequency and percentage values. The analysis revealed that the 2013 and 2018 curricula disproportionately emphasized lower-order cognitive processes, particularly the skill of understanding, while higher-order processes such as evaluation and creation were largely overlooked. These earlier curricula also placed a strong emphasis on conceptual knowledge. In contrast, the 2024 curriculum gave greater attention to higher-order cognitive processes and demonstrated a more balanced distribution between conceptual and procedural knowledge. Over time from 2013 to 2024, a shift was observed from lower to higher levels of cognitive demand. It is believed that the results of the study will provide guidance to educational executives, curriculum developers, teachers and researchers.

Anahtar Kelimeler

revised Bloom's taxonomy , chemistry curriculum , intellectual demand , the Century of Türkiye Education Model

Kaynakça

• Anderson, L. W., & Krathwohl, D. R. (2001). A taxonomy for learning, teaching, and assessing: A revision of Bloom’s taxonomy of educational objectives: Complete edition. Addison Wesley Longman.
• Ayas, A. (2013). Cumhuriyet döneminde Türkiye’de kimya öğretim programı geliştirme çalışmaları. M. Sözbilir (Ed.), Türkiye’de kimya eğitimi, 141- 153. Pegem Akademi Yayıncılık.
• Bowen, G. A. (2009). Document analysis as a qualitative research method. Qualitative Research Journal, 9(2), 27-40. https://doi.org/10.3316/ QRJ0902027
• Bümen, N. T., Çakar, E. & Yıldız, D. G. (2014). Türkiye’de öğretim programına bağlılık ve bağlılığı etkileyen etkenler. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 14(1), 203-228.
• Davila, K., & Talanquer, V. (2010). Classifying end-of-chapter questions and problems for selected general chemistry textbooks used in the United States. Journal of Chemical Education, 87(1), 97-101. https://doi. org/10.1021/ed8000232
• DeBoer, G. E. (2011). The globalization of science education. Journal of Research in Science Teaching, 48(6), 567–591.
• Demir, E. (2025). 2024 ortaöğretim kimya dersi öğretim programının 2018 ortaöğretim kimya dersi öğretim programı ile karşılaştırılarak incelenmesi. Türkiye Kimya Derneği Dergisi Kısım C: Kimya Egitimi, 10(1), 1-46.
• Demirel, Ö. (2017). Kurumdan uygulamaya eğitimde program geliştirme (25. baskı). Pegem Akademi Yayıncılık.
• Demirli, C. (2024). IV. İstanbul eğitim konferansı sonuç raporu. İLKE Yayıncılık.
• Elmas, R., Rusek, M., Lindell, A., Nieminen, P., Kasapoğlu, K., & Bílek, M. (2020). The intellectual demands of the intended chemistry curriculum in Czechia, Finland, and Turkey: A comparative analysis based on the revised Bloom’s taxonomy. Chemistry Education Research and Practice, 21(3), 839-851. https://doi.org/10.1039/D0RP00058B
• Erdoğan, İ. (2012). Eğitimde değişim yönetimi. Pegem Akademi Yayıncılık.
• Fensham, P. J., & Bellocchi, A. (2013). Higher order thinking in chemistry curriculum and its assessment. Thinking Skills and Creativity, 10, 250- 264. https://doi.org/10.1016/j.tsc.2013.06.003
• Forehand, M. (2005). Bloom’s taxonomy: Original and revised. Emerging perspectives on learning, Teaching, and Technology, 8, 41-44.
• Huitt, W. (2011). Bloom et al.’s taxonomy of the cognitive domain. Educational Psychology Interactive, 22.
• Krathwohl, D. R. (2002). A revision of Bloom’s taxonomy: An overview. Theory into Practice, 41(4), 212-218. https://doi.org/10.1207/ s15430421tip4104_2
• Lee, Y. J., Kim, M., & Yoon, H. G. (2015). The intellectual demands of the intended primary science curriculum in Korea and Singapore: An analysis based on revised Bloom’s taxonomy. International Journal of Science Education, 37(13), 2193-2213. https://doi.org/10.1080/095006 93.2015.1072290
• Millî Eğitim Bakanlığı (MEB). (2013). Ortaöğretim kimya dersi öğretim programı. Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları. https://mufredat.meb.gov.tr/ Dosyalar/20258269501949-kimya.pdf
• Millî Eğitim Bakanlığı (MEB). (2018). Ortaöğretim kimya dersi (9, 10, 11 ve 12. sınıflar) öğretim programı. Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı. https:// mufredat.meb.gov.tr/Dosyalar/201812102955190-19.01.2018%20 Kimya%20Dersi%20%C3%96%C4%9Fretim%20Program%C4%B1.pdf
• Millî Eğitim Bakanlığı (MEB). (2024a). Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli, öğretim programları ortak metni. Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları. https://tymm. meb.gov.tr/ortak-metin
• Millî Eğitim Bakanlığı (MEB). (2024b). Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli kimya dersi öğretim programı. Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları. https://tymm. meb.gov.tr/ogretim-programlari/ders/kimya-dersi
• Miles, M. B., & Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded sourcebook (2th ed.). Sage Publications.
• Nakhleh, M. B. (1992). Why some students don’t learn chemistry: Chemical misconceptions. Journal of Chemical Education, 69(3), 191.
• Nkhoma, M. Z., Lam, T. K., Sriratanaviriyakul, N., Richardson, J., Kam, B., & Lau, K. H. (2017). Unpacking the revised Bloom’s taxonomy: Developing case-based learning activities. Education Training, 59(3), 207-214. https://doi.org/10.1108/ET-03-2016-0061
• Ornstein, A. C., & Hunkins, F. P. (2018). Curriculum: Foundations, principles, and issues (7th ed.). Pearson.
• Özmen, H. (2005). 1990-2005 ÖSS sınavlarındaki kimya sorularının konu alanlarına ve Bloom taksonomisine göre incelenmesi. Eurasian Journal of Educational Research (EJER), 21, 187-199.
• Pulungan, R. H. (2019). An analysis of student’s reading comprehension on narrative text based on original Bloom’s taxonomy at tenth grade of senior high school at man 1 mandailing natal [Unpublished doctoral dissertation]. Universitas Islam Negeri Sumatera Utara.
• Reeves, M. F. (1990). An application of Bloom’s taxonomy to the teaching of business ethics. Journal of Business Ethics, 9(7), 609-616. https:// doi. org/10.1007/BF00383217
• Scott, D. (2014). Knowledge and the curriculum. Curriculum Journal, 25(1), 14-28.
• Seifert, V. A. (2023). Chemistry’s metaphysics. Cambridge University Press.
• Sivesind, K., & Westbury, I. (2016). State-based curriculum-making, Part I. Journal of Curriculum Studies, 48(6), 744-756. https://doi.org/10.1080 /00220272.2016.1186737
• Tikkanen, G., & Aksela, M. (2012). Analysis of finnish chemistry matriculation examination questions according to cognitive complexity. Nordic Studies in Science Education, 8(3), 257-268. https://doi.org/10.5617/nordina.532
• Tuğrul, B. (2002). Bloom’un taksonomik süreçlerine etkileşimci taksonomi açısından bir bakış. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 23(23), 267-274.
• Wei, B. (2020). The change in the intended senior high school chemistry curriculum in China: Focus on intellectual demands. Chemistry Education Research and Practice, 21(1), 14-23. https://doi.org/10.1039/C9RP00115H
• Wei, B., & Ou, Y. (2019). A comparative analysis of junior high school science curriculum standards in Mainland China, Taiwan, Hong Kong, and Macao: Based on revised Bloom’s taxonomy. International Journal of Science and Mathematics Education, 17, 1459-1474. https://doi. org/10.1007/s10763-018-9935-6
• Yaralı, D. (2025). Kimya dersi öğretim programındaki öğrenme çıktılarının solo taksonomisine göre incelenmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 24(1), 238-258. https://doi.org/10.17755/esosder.1517812
• Yaşar, M. D., & Yılmaz, S. (2020). Analysis, evaluation, and comparison of the 2007, 2013 and 2018 chemistry curriculum learning outcomes based on the revised Bloom’s taxonomy. Bartın University Journal of Faculty of Education, 9(2), 264-278.
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayıncılık.
• Yıldırım, T. (2020). Kimya öğretmenlerinin yazılı sınav sorularının yenilenmiş Bloom taksonomisine göre analizi ve ÖSYM soruları ile karşılaştırılması. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (50), 449-467. https:// doi.org/10.9779/pauefd.585602
• Yıldırım, T. & Canpolat, N. (2013). Kimya öğretmenlerinin ortaöğretim kimya öğretim programının uygulanabilirliği hakkındaki görüşleri. Millî Eğitim Dergisi, 43(200), 236-252.
• Zorluoğlu, S. L., & Gün, N. (2024). Investigation of the science individualized education programs’ learning outcomes according to the revised Bloom taxonomy. Journal of Education and Future, 26, 67-80.
• Zorluoğlu, S. L., Kızılaslan, A., & Sözbilir, M. (2016). Ortaöğretim kimya dersi öğretim programı kazanımlarının yapılandırılmış Bloom taksonomisine göre analizi ve değerlendirilmesi. Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik Eğitimi Dergisi, 10(1), 260-279. https://doi. org/10.17522/nefefmed.22297