Okul Öncesi Öğretmenleri ve Öğretmen Adaylarının Çocuklara Kitap Okuma Sürecine Yönelik Farkındalıklarının Belirlenmesi

Yıl 2024, Cilt: 53 Sayı: 243, 1549 - 1586, 01.08.2024

Mübeccel Gönen , Ayşegül Öğütcen , Fikrinaz Damla Akbaba , Neslihan Nur Çelik

https://doi.org/10.37669/milliegitim.1239719

Öz

Araştırmanın amacı okul öncesi öğretmenleri ve öğretmen adaylarının kitap okuma sürecine yönelik farkındalıklarının incelenmesidir. Çalışma grubu 155 okul öncesi öğretmeni ve 71 okul öncesi öğretmen adayından oluşmaktadır. Araştırma karma yöntem araştırmasıdır. Araştırmanın nicel boyutu tarama araştırması, nitel boyutu durum çalışmasıdır. Kitap okuma süreci farkındalık formundan elde edilen puanlar demografik özelliklere göre incelenmiştir. Nicel verilerin analizi sonucunda okul öncesi öğretmenlerinin kitap okuma süreci farkındalık formu puanlarının yaş, mesleki deneyim, çocuk edebiyatı dersi alıp almama durumu değişkenlerine göre anlamlı farklılık göstermediği sonucuna ulaşılmıştır. Bir diğer bulgu da öğretmen adaylarının kitap okuma süreci farkındalık formu puanlarının yaşa göre anlamlı farklılık göstermediği yönündedir. Çalışmanın nitel boyutunda araştırmaya katılan öğretmen ve öğretmen adayları ile kitap okuma sürecine yönelik yapılan görüşmeler sonucunda yüksek düzeyde verimlilik, öğrenmeyi destekleme, çocuklara uygunluk temaları elde edilmiştir. Bunun yanında, öğretmenlerin çocuklara kitap okudukları ortamlar, kitap merkezi, ortam ve çocuğu destekleme, dikkat edilmesi gereken noktalar, uygulama odaklılık, çıktıları görme, tecrübe kazanma, ilgi ve imkân, öğretmen adaylarının çocuklara kitap okudukları ortamlar ve kitapların işlevselleştirilmesi temaları elde edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Okul öncesi, erken çocukluk, etkileşimli kitap okuma, kitap okuma süreci

Kaynakça

• Akoğlu, G. (2016). Etkileşimli Kitap Okuma Programı (EKOP) Uygulama Adımları. Cevriye Ergül (Ed.), Dil ve erken okuryazarlık becerilerinin geliştirilmesine yönelik etkileşimli kitap okuma programı (EKOP) (s. 25-53) içinde. Eğiten Kitap.
• Akyüz, E., ve Doğan, Ö. (2017). Home literacy environment: Definitions, dimensions and its role on the development of emergent literacy skills. Hacettepe University Faculty of Health Sciences Journal, 4(3), 38-57.
• Altun, D. (2018). Okul öncesi öğretmen adaylarının kişisel okuma alışkanlıkları, tutumları ve deneyimlerinin resimli hikâye kitabı seçme yeterliliklerini yordama düzeyi. Bartın University Journal of Faculty of Education, 7(3), 826-852.
• Altun, D., ve Tantekin Erden, F. (2016). Okul öncesi öğretmen adaylarının erken okuryazarlık ile ilgili görüşleri ve staj uygulamaları. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD), 17(1), 241-261.
• Aram, D., ve Levin, I. (2002). Mother-child joint writing and storybook reading: Relations with literacy among low ses kindergarteners. Merrill-Palmer Quarterly, 48, 202-224.
• Balıkçı, Ö., ve Görgün, B. Erken çocukluk döneminde dil becerilerini geliştirmeye yönelik uygulanan etkileşimli kitap okuma ile ilgili araştırmaların incelenmesi. Medeniyet Eğitim Araştırmaları Dergisi, 6(1), 23-44.
• Beaty, J. J., ve Pratt, L. (2003). Early Literacy in Preschool and Kindergarten. New York: Merrill Prencite Hall. Bus, A. G., Van Ijzendoorn, M. H., ve Pellegrini, A. D. (1995). Joint book reading makes for success in learning to read: a meta-analysis on intergenerational transmission of literacy. Review of Educational Research, 65(1), 1-21.
• Bus, A. G., Takacs, Z. K., ve Kegel, C. A. (2015). Affordances and limitations of electronic storybooks for young children’s emergent literacy. Developmental Review, 35, 79-97.
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., ve Demirel, F. (2017). Bilimsel araştırma yöntemleri. Pegem A Yayıncılık.
• Cabell, S. Q., Zucker, T. A., DeCoster, J., Melo, C., Forston, L., ve Hamre, B. (2019). Prekindergarten interactive book reading quality and children’s language and literacy development: Classroom organization as a moderator. Early Education and Development, 30(1), 1-18. https://doi.org/10.1080/10409289.2018.1514845
• Creswell, J. W., ve Plano Clark, V. L. (2015). Karma yöntem araştırmaları tasarımı ve yürütülmesi. (Y. Dede & S. B. Demir, Çev. Ed.). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Çimen Erdoğan, S., ve Baran, G. (2003). Erken çocukluk döneminde matematik. Eğitim ve Bilim, 28(1), 32-40.
• Eray Alışkan, E., ve Güneyli, A. (2016). Okul öncesi öğretmenlerinin Türkçe dil etkinliklerine ilişkin görüşleri: Lefkoşa örneği. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 4(3), 348-371.
• Ergül, C., Akoğlu, G., Sarıca, A. D., Tufan, M., ve Karaman, G. (2015). Ana sınıflarında gerçekleştirilen birlikte kitap okuma etkinlikleri. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(3), 603-619.
• Ergül, C., Sarıca, A., ve Akoğlu, G. (2016). Etkileşimli kitap okuma: dil ve erken okuryazarlık becerilerinin geliştirilmesinde etkili bir yöntem. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 17(2), 193-206.
• Erol Karaçay, Ö., ve Yaşar, S. (2004). Okulöncesi eğitim kurumlarında uygulanan Türkçe dil etkinliklerinin öğretmen görüşlerine dayalı olarak değerlendirilmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Anadolu Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Evans, M. A., Williamson, K., ve Pursoo, T. (2008). Preschoolers’ attention to print during shared book reading. Scientific Studies of Reading, 12, 106-129.
• Gettinger, M., ve Stoiber, K. C. (2018). Effects of shared book reading focusing on letters and sounds versus vocabulary for low–income prekindergarten children. Preventing School Failure: Alternative Education for Children and Youth, 62(3), 149-160. https://doi.org/10.1080/1045988X.2017.1408053
• Gönen, M. (1993). Anaokulu öğretmenlerinin beş altı yaş çocukları için kullandıkları masal ve hikâye kitaplarının niteliklerinin incelenmesi. Türk Kütüphaneciliği, 7(2),83-88.
• Gönen, M. (2000). Resimli Çocuk Kitaplarının İçerik, Resimleme, Fiziksel Özellikleri ve Türkiye’de Son On Yılda Çocuk Kitapları Alanında Yapılmış Tezler. 1. Ulusal Çocuk Kitapları Sempozyumu (2000, Ocak). Yay. Haz. Sedat Sever. Ankara. Ankara eğitim Bilimleri Fakültesi Tömer Dil Öğretim Merkezi. s. 383.
• Gönen, M. S. (2022, Mayıs). Okul öncesi dönem okur yazarlığın gelişiminde çocuk kütüphanelerinin rolü. 3. Uluslararası Çocuk Kütüphaneleri Sempozyumu açılış konuşması, Gaziantep.
• Gönen, M., Ertürk, G., & Özen Altınkaynak, Ş. (2011). Examining the preschool teachers' use of different approaches in children's literature. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 15, 4098-4104.
• Gönen, M., Ünüvar P., Bıçakçı, M., Koçyiğit, S., Yazıcı, Z., Orçan, M., ... Özyürek, A. (2010). Okul öncesi eğitim öğretmenlerinin dil etkinliklerini uygulama biçimlerinin incelenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 19, 23-40.
• Isbell, R., Sobol, J., Lindauer, L., ve Lowrance, A. (2004). The effects of storytelling and story reading on the oral complexity and story comprehension of young children. Early Childhood Education Journal, 32(3), 157-163.
• Işıkoğlu Erdoğan, N., ve Akay, B. (2015). Okul öncesi eğitimde hikâye okuma ve öğretmen sorularının incelenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 36, 34-46.
• Işıkoğlu Erdoğan, N., Şimşek, Z. C., ve Canbeldek, M. (2017). Ev Merkezli Diyaloğa Dayalı Okumanın 4-5 Yaş Çocuklarının Dil Gelişimine Olan Etkileri. Gazi University Journal of Gazi Educational Faculty (GUJGEF), 37(2),789-809.
• Justice, L. M., ve Pullen, P. C. (2003). Promising interventions for promoting emergent literacy skills: three evidence-based approaches. Topics in Early Childhood Special Education, 23, 99-113.
• Justice, L. M., ve Sofka, A. E. (2013). Engaging children with print: building early literacy skills through quality read-alouds. Guilford Publications.
• Justice, L. M., Pullen, P. C., ve Pence, K. (2008). Influence of verbal and nonverbal references to print on preschoolers’ visual attention to print during storybook reading. Developmental Psychology, 44, 855-866.
• Kavcar, S. (2022). Etkileşimli kitap okuma programının 48-66 aylık çocukların ses bilgisel farkındalık becerilerine etkisi. [Yayımlanmamış doktora tezi]. Pamukkale Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Denizli.
• Lincoln, Y. S., ve Guba, E. G. (1986). But is it rigorous? Trustworthiness and authenticity in naturalistic evaluation. New Directions for Program Evaluation, 30, 73-84. https://doi.org/10.1002/ev.1427
• Milli Eğitim Bakanlığı (MEB, 2013). Okul Öncesi Eğitim Programı. Devlet Kitapları Müdürlüğü.
• Morrow, L. M. (1996). Motivating reading and writing in diverse classrooms: social and physical contexts in a literature-based program. NCTE Research Report No. 28. National Council of Teachers of English, Urbana, Ill.
• National Early Literacy Panel. (2008). Developing early literacy: report of the national early literacy panel. National Institute for Literacy.
• Ocak Karabay, Ş., Şahin Ası, D., ve Atan S. (2016). Araştırmacı ve öğretmen görüşleri açısından okul öncesi sınıflarındaki kitap merkezlerinin çeşitli özelliklerinin incelenmesi. Türk Kütüphaneciliği, 30(3), 415-433.
• Reynolds, R. E., Sinatra, G. M., ve Jetton, T. L. (1996). Views of knowledge acquisition and representation: a continuum from experience centered to mind centered. Educational Psychologist, 31, 93-104.
• Sénéchal, M., LeFevre, J. A., Thomas, E. M., ve Daley, K. E. (1998). Differential effects of home literacy experiences on the development of oral and written language. Reading Research Quarterly, 33(1), 96-116.
• Sever, S. (2015). Çocuk ve edebiyat (8. Baskı). Tudem Yayıncılık.
• Smith, J. T. (2014). Erken çocukluk döneminde gelişim: Çok kültürlü̈ bir bakış̧ açısı. (B. Akman, Çeviri Ed.). Nobel Akademik Yayıncılık.
• Snow, C. E. (1983). Literacy and Language: Relationships During The Preschool Years. Harvard Educational Review, 53(2), 165-187.
• Şahin, F. (2017). Çeşitlilik gösteren bir dünyada erken çocukluk gelişiminin öğrenilmesi (B. Akman, Çev. Ed.). Erken Çocukluk Döneminde Gelişim: Çok Kültürlü Bir Bakış Açısı (s. 2-13) içinde. Nobel Yayınevi.
• Şimşek, Z. C. (2017). Farklı kitap okuma tekniklerinin 48-66 ay grubu çocuklarının dil gelişimine olan etkileri [Yayımlanmamış doktora tezi]. Pamukkale Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Denizli.
• Şirin, M. R. (2000). 99 soruda çocuk edebiyatı. Çocuk Vakfı Yayınları.
• Ulusoy, M., ve Altun, D. (2018). Okul öncesi öğretmen adaylarının çocuk edebiyatı ve resimli çocuk kitapları ile ilgili metaforları. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 17(67), 1206-1221.
• Ulutaş, A., ve Kıymaz, M. (2012). Okul öncesi öğretmen adaylarının çocuk edebiyatı dersine ilişkin beklentileri (Adıyaman ili örneği). Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5(3), 68-80.
• Uslu, E. M. (2020). Okul öncesi öğretmenlerinin çocuk kitaplarına ilişkin görüşlerinin incelenmesi. Eğitimde Kuram ve Uygulama, 16(2), 251-264.
• Ülker Erdem, A., ve Gönen, M. (2019, Nisan). Çocuk Edebiyatı ve Bibliyoterapi Uygulamaları. Türkçe Eğitimi ve Çocuk Edebiyatı Kurultayında sunulan bildiri, Ankara Üniversitesi, Ankara. Erişim Adresi: https://www.researchgate.net/publication/333339062_Cocuk_Edebiyati_ve_Bibliyoterapi_Uygulamalari
• Vygotsky, L. S. (1987). Düşünce ve dil. (B. Erdoğdu, Çev.). (2018). Roza Yayınevi.
• Whitehurst, G. J., ve Lonigan, C. J. (1998). Child development and emergent literacy. Child Development, 69(3), 848-872.
• Yağcı, Y. (2007). Çocuk ve gençlerin kitaba ulaşmasında köprüler. Türk Kütüphaneciliği, 21(1), 62-71.
• Yıldırım, K., Aykaç, N., ve Okçu, S. T. (2019). Yaratıcı drama ve resimli çocuk kitapları: Kültürlerarası duyarlılığı geliştirmek için örnek bir uygulama. Yaratıcı Drama Dergisi, 14(1), 55-72.
• Yıldırım, A., ve Şimşek, H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayıncılık.
• Yılmaz, B. (2000). Çok kültürlü toplumlarda etnik azınlık çocuklarının okuma ve kütüphane kullanma alışkanlıkları. Türk Kütüphaneciliği, 14(4), 451-465.
• Yıldız Bıçakçı, M., Er, Ş., ve Aral, N. (2018). Etkileşimli öykü kitabı okuma sürecinin çocukların dil gelişimi üzerine etkisi. Kastamonu Üniversitesi Kastamonu Eğitim Dergisi, 26(1), 1-8.