Evaluation of Nature Education Program Designed for Gifted Students from the Perspective of Creative Problem Solving

Yıl 2025, Cilt: 54 Sayı: 247, 1311 - 1352, 01.08.2025

Sami Sezer Arbağ , Hasret Nuhoğlu , Kader Arkan Sezgin , Muhammed Şen

https://doi.org/10.37669/milliegitim.1566628

Öz

The primary aim of this study is to design a nature education program aimed at fostering the skills of discovering nature and creative problem-solving among gifted students, to implement the program, and to analyze its impact on the creative problem-solving abilities of gifted students. Another aim of the study is to evaluate the quality of the program based on the perspectives of the gifted students. The research, designed with a mixed-method approach that incorporates both qualitative and quantitative studies, utilizes the Creative Problem-Solving Inventory in its quantitative dimension, while student satisfaction and semi-structured interviews are employed in the qualitative dimension. The study group consists of 60 middle school students from 6th and 7th grades who have been identified as gifted. The program, which is student-centered and based on experiential learning, has been enriched with different teaching methods and techniques, such as observation, workshops, nature games, competitions, creative drama activities, experiments, and thinking activities, and differentiated for gifted students. The analysis of the data obtained from the students revealed a significant increase in their creative problem-solving skills. The students reported that they found the activities enjoyable, that their perspectives on being solution-oriented in problem-solving had changed, and that they had developed different views on topics such as collaboration and empathy. Based on the evaluations, the strengths and weaknesses of the program were discussed, and recommendations were made for future programs.

Anahtar Kelimeler

Gifted Students , Nature Science Education , Creative Problem Solving Skills

Proje Numarası

121B435

Özel Yetenekli Öğrencilere Yönelik Tasarlanan Doğa Eğitimi Programının Yaratıcı Problem Çözme Perspektifinden Değerlendirilmesi

Öz

Bu çalışmanın temel amacı; özel yetenekli öğrencilere, doğayı keşfetme ve doğada yaratıcı problem çözme becerisi kazandırmaya yönelik bir doğa eğitimi programı tasarlamak, programı uygulamak ve programın özel yetenekli öğrencilerin yaratıcı problem çözme durumlarına etkisini analiz etmektir. Çalışmanın diğer amacı da programın niteliğinin özel yetenekli öğrenciler tarafından değerlendirilmesidir. Nitel ve nicel çalışmaların birlikte yürütüldüğü karma araştırma yöntemi ile tasarlanan araştırmanın nicel boyutunda Yaratıcı Problem Çözme Envanteri kullanılırken, nitel boyutunda öğrenci memnuniyeti ve yarı yapılandırılmış görüşmeler kullanılmıştır. Çalışma grubunu özel yetenekli tanısı almış, 60 ortaokul 6. ve 7. Sınıf öğrencisi oluşturmaktadır. Öğrenciyi merkez alan ve yaparak yaşayarak öğrenme temelli geliştirilen program; gözlem, atölye çalışmaları, doğa oyunları, yarışmalar, yaratıcı drama etkinlikleri, deneyler ve düşünme etkinlikleri gibi farklı öğretim yöntem ve teknikleri ile zenginleştirilerek, özel yetenekli öğrenciler için farklılaştırılmıştır. Öğrencilerden elde edilen veriler analiz edildiğinde, yaratıcı problem çözme becerilerinde anlamlı bir artma olduğu görülmüştür. Öğrenciler etkinlikleri eğlenceli bulduğunu, problem çözmede çözüm odaklı olma ile ilgili görüşlerinin farklılaştığını, işbirliği içinde çalışma, empati kurma gibi konularda farklı görüşler edindiklerini belirtmişlerdir. Yapılan değerlendirmeler göz önünde bulundurularak programın olumlu ve olumsuz yanları tartışılmış ve yeni planlanacak programlar için öneriler sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Özel Yetenekli Öğrenciler , Doğa Eğitimi , Yaratıcı Sorun Çözme

Etik Beyan

"PROBLEM ÇÖZ! HAYATI YAŞA! ÖZEL YETENEKLİ ÖĞRENCİLERİN DOĞADA YARATICI PROBLEM ÇÖZME BECERİLERİNİN GELİŞTİRİLMESİ" isimli proje 1 Temmuz 2021-1 Temmuz 2022 tarihleri arasında gerçekleştirilmiştir.

Destekleyen Kurum

TÜBİTAK BİLİM VE TOPLUM BAŞKANLIĞI DESTEK PROGRAMLARI MÜDÜRLÜĞÜ

Proje Numarası

121B435

Teşekkür

TEŞEKKÜR EDERİZ.

Kaynakça

• Archer, L., DeWitt, J., Osborne, J., Dillon, J., Willis, B., & Wong, B. (2012). Science aspirations, capital, and family habitus: How families shape children’s engagement and identification with science. American Educational Research Journal, 49(5), 881-908. https://doi.org/10.3102/0002831211433290
• Ataman, A. (2004). Üstün yetenekli/zekâlı çocuk ile yaşamak. Üstün Yetenekli Çocuklar Seçilmiş Makaleler Kitabı, 56, 72.
• Ayaydın, Y., Ün, D., Acar Şeşen, B., Usta Gezer, S., & Camcı Erdoğan, S. (2018). Environmental awareness and sensitivity of the gifted students: “Science and Art Explorers in the Nature”. Bartın University Journal of Faculty of Education, 7(2), 507-536. https://doi.org/10.14686/buefad.379723
• Baran Bulut, D., İpek, A. S., ve Aygün, B. (2018). Yaratıcı problem çözme envanterinin Türkçeye uyarlama çalışması. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(3), 1360-1377. https://doi.org/10.17240/aibuefd.2018.18.39790-430909
• Baran, E., Canbazoğlu Bilici, S., Mesutoğlu, C., & Ocak, C. (2019). The impact of an out-of-school STEM education program on students’ attitudes toward STEM and STEM careers. School Science and Mathematics, 119(4), 223–235. https://doi.org/10.1111/ssm.12330
• Berg, T. B., Achiam, M., Poulsen, K. M., Sanderhoff, L. B., and Tøttrup, A. P. (2021). The role and value of out-of-school environments in science education for 21st century skills. Front. Educ. 6, 674541. https://doi.org/10.3389/feduc.2021.674541
• Broda, H. W. (2007). Schoolyard-enhanced learning: Using the outdoors as an instructional tool, K-8 (1st ed.). Routledge. https://doi.org/10.4324/9781032682341-1
• Büyüköztürk, Ş. (2019). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı (26. bs.). Pegem Akademi. https://doi.org/10.14527/9789756802748
• Carli, L. L., Alawa, L., Lee, Y., Zhao, B., & Kim, E. (2016). Stereotypes about gender and science: Women ≠ scientists. Psychology of Women Quarterly, 40(2), 244–260. https://doi.org/10.1177/0361684315622645
• Carrier, S. J. (2009). Environmental education in the schoolyard: Learning styles and gender. The Journal of Environmental Education, 40(3), 2–12. https://doi.org/10.3200/JOEE.40.3.2-12
• Ceylan, Ö., ve Aslan, Z. (2021). Özel yetenekli öğrencilerin atık yönetimi temalı doğa eğitimine katılma nedenleri ve eğitim sonrası görüşleri. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 22(3), 725-747. https://doi.org/10.21565/ozelegitimdergisi.784925
• Ceylan, Ö., ve Umdu-Topsakal, Ü. (2023). Probleme dayalı farklılaştırılmış fen öğretim programının özel yetenekli öğrencilerin iş birlikli çalışma becerilerine ve problem çözme becerilerine etkisi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 24(1), 117-136. https://doi.org/10.21565/ozelegitimdergisi.956943
• Coşkun, M., Erten, Ö. Ş., ve Erdönmez, Ö. İ. (2019). Üstün yeteneklilerle Yenice Ormanları ve çevresinde ekoloji temelli doğa eğitimi. II. Uluslararası Coğrafya Eğitimi Kongresi (UCEK-2019) Bildiriler Kitabı, 3-5 Ekim, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi.
• Creswell, J. W. (2013). Nitel araştırma yöntemleri. (M. Bütün & S. B. Demir, Ed.). Siyasal Kitapevi.
• Creswell, J. W. (2014). Research design: Qualitative, quantitative, and mixed methods approaches (4th ed.). Sage.
• Çetinkaya, C. (2013). Creative nature education program for gifted and talented students. The Anthropologist, 16(3), 691–699.
• Dağlıoğlu, H. E. (2010). Üstün yetenekli çocukların eğitiminde öğretmen yeterlikleri ve özellikleri. Millî Eğitim Dergisi, 40(186), 72-84.
• Davis, G. A., Rimm, S. B., & Siegle, D. (2011). Education of the gifted and talented (6th ed.). Pearson Education, Inc.
• Drissner, J., Haase, H. M., & Hille, K. (2010). Short-term environmental education - Does it work? - An evaluation of the ‘Green Classroom.’ Journal of Biological Education, 44(4), 149-155. https://doi.org/10.1080/00219266.2010.9656215
• Ercan Yalman, F., ve Çepni, S. (2021). Üstün yetenekli öğrencilerin bilimsel yaratıcılık ve bilimsel problem çözme ile ilgili öz değerlendirmeleri. Journal of Yüzüncü Yıl University, Faculty of Education, 18(1), 852–881. https://doi.org/10.33711/yyuefd.938725
• Genç, M., Genç, T., & Rasgele, P. G. (2017). Effects of nature-based environmental education on the attitudes of 7th grade students towards the environment and living organisms and affective tendency. International Research in Geographical and Environmental Education, 27(4), 326–340. https://doi.org/10.1080/10382046.2017.1382211
• Gould, J. C., Weeks, V., & Evans, S. (2003). Science starts early. Gifted Child Today, 26(3), 38-42. https://doi.org/10.4219/gct-2003-102
• Harrison, C. (2004). Giftedness in early childhood: The search for complexity and connection. Roeper Review, 26, 78–84. https://doi.org/10.1080/02783190409554246
• Hodge, K. A., & Kemp, C. R. (2000). Exploring the nature of giftedness in preschool children. Journal for the Education of the Gifted, 24, 46–73. https://doi.org/10.1177/016235320002400103
• İncebacak, B. B., ve Ersoy, E. (2019). Sorgulama temelli öğretim yaklaşımıyla matematik dersine yönelik plan örneği uygulaması. Turkish Journal of Primary Education, 4(1), 15-39.
• Jackson, N. E. (2003). Young gifted children. In N. Colangelo & G. Davis (Eds.), Handbook of gifted education (3rd ed., pp. 470–482). Allyn & Bacon.
• Kaçar, S., Ormancı, Ü., Özcan, E. & Balım, A. G. (2020). The effect of the nature education science camp on the middle school students’ environmental attitudes and perceptions. Batı Anadolu Eğitim Bilimleri Dergisi, 11(1), 128-144
• Kahyaoğlu, Y. (2015). İlköğretim öğrencilerinin doğa kavramına ilişkin algılarının metaforlar yoluyla incelenmesi. Turkish Studies, 10(11), 831-846. https://doi.org/10.7827/TurkishStudies.8526
• Karabey, B., ve Yürümezoğlu, K. (2015). Yaratıcılık ve üstün yetenekliliğin zekâ kuramları açısından değerlendirilmesi. Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 40, 86-105.
• Karaduman, G. B. (2010). Üstün yetenekli öğrenciler için uygulanan farklılaştırılmış matematik eğitim programları. HAYEF Journal of Education, 7(1), 1-12.
• Karamustafaoğlu, O., & Pektaş, H.M. (2023). Developing students’ creative problem solving skills with inquiry-based STEM activity in an out-of-school learning environment. Educ Inf Technol 28, 7651–7669. https://doi.org/10.1007/s10639-022-11496-5
• Karnes, F. A., & Riley, T. L. (2005). Developing an early passion for science through competitions. In S. K. Johnsen & J. Kendrick (Eds.), Science education for gifted students (pp. 25-31). Prufrock Press.
• Kaya, N. G., Mertol, H., Turhan, G., Araz, D., ve Uçar, H. (2022). Üstün yetenekli öğrencilerin eğitiminde farklılaştırma ve zenginleştirme uygulamalarına ilişkin yapılan lisansüstü tezlerin incelenmesi. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 41, 102-114. https://doi.org/10.14582/DUZGEF.2022.189
• Kopelman, M., Galasso, V. G., & Strom, P. (1977). A model program for the development of creativity in science. Gifted Child Quarterly, 21(1), 80-84. https://doi.org/10.1177/001698627702100113 Kulaksızoğlu, A. (2011). Ergenlik psikolojisi. Remzi Kitabevi.
• Küçükler, H., Akaygün, S., İmamoğlu, Y., Aslan-tutak, F., ve Özel, S. (2019). Deniz ve kent yaz okulunun özel yetenekli ortaokul öğrencilerinin deniz ve kente yönelik tutum ve algılarına etkisi. Fen Bilimleri Öğretimi Dergisi, 7(2), 189-223.
• Lakin, L. (2006). Science beyond the classroom. Journal of Biological Education, 40(2), 88-90. https://doi.org/10.1080/00219266.2006.9656021
• Meador, K. S. (2003). Thinking creatively about science: Suggestions for primary teachers. Gifted Child Today, 26(1), 25-29. https://doi.org/10.4219/gct-2003-93
• Millî Eğitim Bakanlığı [MEB]. (2022). Tebliğler Dergisi (Cilt: 85, Sayı: 2771). Millî Eğitim Bakanlığı bilim ve sanat merkezleri yönergesi.
• Mohr-Schroeder, M. J., Jackson, C., Miller, M., Walcott, B., Little, D. L., Speler, L., & Schroeder, D. C. (2014). Developing middle school students’ interests in STEM via summer learning experiences: See Blue STEM Camp. School Science and Mathematics, 114(6), 291–301. https://doi.org/10.1111/ssm.12079
• Ngoi, M., & Vondracek, M. (2004). Working with gifted science students in a public high school environment. Journal of Secondary Gifted Education, 15(4), 141-147. https://doi.org/10.4219/jsge-2004-459
• Nuhoğlu, H., & İmamoğlu, Y. (2018). An interdisciplinary nature education program for gifted primary school students and its effect on their environmental literacy. İlköğretim Online, 17(4), 1928-1943.
• Ogurlu, Ü. (2016). Üstün yetenekli çocuğa sahip ailelere yönelik eğitim programının ailelerin ebeveyn öz yeterliliklerine ve farkındalıklarına etkisi. Millî Eğitim Dergisi, 45(209), 144-159.
• Orhan, M. (2022). TÜBİTAK 4004 doğa eğitimi ve bilim okulu projelerinin bilimin, bilimsel çalışmaların, popüler bilimin çocuklar arasında sevilmesine, yaygınlaşmasına katkısı. Journal of Continuous Vocational Education and Training, 5(1), 17-31.
• Özçelik, A., ve Akgündüz, D. (2018). Üstün/özel yetenekli öğrencilerle yapılan okul dışı STEM eğitiminin değerlendirilmesi. Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 8(2), 334-351. https://doi.org/10.24315/trkefd.331579
• Özkök, A. (2004). Disiplinler arası yaklaşıma dayalı sanat eğitiminin yaratıcı problem çözme becerisine etkisi ve bir model önerisi [Yayımlanmamış doktora tezi]. Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Öztürk, N., ve Altan, E. B. (2019). Bir okul dışı öğrenme ortamı: Sinop çocuk üniversitesi. Uluslararası Beşeri Bilimler ve Eğitim Dergisi, 5(10), 370-381.
• Öztürk, N., Altan, E. B., ve Tan, S. (2020). Ortaokul öğrencilerinin “geleceğe hazirlaniyorum: problemlere çözüm ariyorum” projesinin kendilerine katkilarina yönelik değerlendirmelerinin incelenmesi. Millî Eğitim Dergisi, 49(225), 153-179.
• Quinn, D. M., & Cooc, N. (2015). Science achievement gaps by gender and race/ethnicity in elementary and middle school: Trends and predictors. Educational Researcher, 44(6), 336-346. https://doi.org/10.3102/0013189X15598539
• Renzulli, J. S. (2002). Emerging conceptions of giftedness: Building a bridge to the new century. Exceptionality, 10(2), 67-75. https://doi.org/10.1207/S15327035EX1002_2
• Rotigel, J. V. (2003). Understanding the young gifted child: Guidelines for parents, families, and educators. Early Childhood Education Journal, 30(4), 209-214. https://doi.org/10.1023/A:1023331422963
• Runco, M. A. (2004). Creativity. Annual Review of Psychology, 55, 657-687. https://doi.org/10.1146/annurev.psych.55.090902.141502
• Sankar-DeLeeuw, N. (1999). Gifted preschoolers: Parent and teacher views on identification, early admission, and programming. Roeper Review, 21, 174–179. https://doi.org/10.1080/02783199909553957
• Scott, G., Boyd, M., & Colquhoun, D. (2013). Changing spaces, changing relationships: The positive impact. Journal of Outdoor and Environmental Education, 17(1), 47–53. https://doi.org/10.1007/BF03400955
• Senemoğlu, N. (2012). Gelişim, öğrenme, öğretim. Pegem A Yayınları.
• Silverman, L. (1993). Gender issues. In L. K. Silverman (Ed.), Counseling the gifted and talented (pp. 295-306). Love Publishing Company.
• Silvia, P. J. (2015). Intelligence and creativity are pretty similar after all. Educational Psychology Review, 27(4), 599-606. https://doi.org/10.1007/s10648-015-9299-1
• Smutny, J., & Von Fremd, S. E. (2004). Differentiating for the young child. Corwin Press.
• Sternberg, R. J. (1999). Successful intelligence: Finding a balance. Trends in Cognitive Sciences, 3(11), 436-442. https://doi.org/10.1016/S1364-6613(99)01391-1
• Su, Ş. (2019). TÜBİTAK 4004 kapsamında yürütülen “özel yetenekliler arkeoloji ile tarihe dokunuyor” projesinin değerlendirilmesi. İnformal Ortamlarda Araştırmalar Dergisi (İAD), 4(2), 117-143.
• Treffinger, D. J., & Isaksen, S. (2005). Creative problem solving: The history, development, and implications for gifted education and talent development. Gifted Child Quarterly, 49(4), 342-353. https://doi.org/10.1177/001698620504900407
• Ülger, B. B. (2019). Üstün yetenekli öğrencilere yönelik farklılaştırılmış sorgulama temelli fen bilgisi ders modüllerinin geliştirilmesi, uygulanması ve etkililiğinin değerlendirilmesi. [Yayımlanmamış doktora tezi]. Bursa Uludağ Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• VanTassel-Baska, J. (2005). Acceleration: Strategies for teaching gifted learners. Prufrock Press, Inc.VanTassel-
• Baska, J., & Stambaugh, T. (2006). Comprehensive curriculum for gifted learners. Pearson Education.
• Wahyuni, S., Indrawati, I., Sudarti, S., & Suana, W. (2017). Developing science process skills and problem-solving abilities based on outdoor learning in junior high school. Journal Pendidikan IPA Indonesia, 6(1), 158-162. https://doi.org/10.15294/jpii.v6i1.6849
• Waite, S. (Ed.). (2017). Children learning outside the classroom: From birth to eleven (2nd ed.). Sage.
• Waliczek, T. M., Logan, P., & Zajicek, J. M. (2003). Exploring the impact of outdoor environmental activities on children using a qualitative text data analysis system. Hort Technology, 13(4), 684–688. https://doi.org/10.21273/HORTTECH.13.4.0684
• Yıldırım, A., ve Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (9. bs.). Seçkin Yayıncılık.
• Zohrabi, M. (2013). Mixed method research: Instruments, validity, reliability, and reporting findings. Theory and Practice in Language Studies, 3(2), 254–262. https://doi.org/10.4304/tpls.3.2.254-262