SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETMEN ADAYLARININ VAZGEÇİLMEZ DEĞERLERİMİZE İLİŞKİN GÖRÜŞLERİ

Yıl 2024, Cilt: 8 Sayı: 14, 338 - 349, 31.12.2024

Çiğdem Kan

https://doi.org/10.56677/mkuefder.1548893

Öz

Özet
Değerler, toplumun benimsemiş olduğu kıymetlerdir. Sosyal bilgiler dersinin de, aslında değerlerle örülmüş disiplinler arası bir ders olduğu söylenebilir. Bu çalışmada, sosyal bilgiler öğretmen adaylarının görüşlerine göre değer tanımı ve vazgeçilmez değerlerin neler olduğu tespit edilmeye çalışılmıştır. Çalışma nitel araştırma desenlerinden olan betimleyici fenomenoloji deseni kapsamında gerçekleştirilmiştir. Katılımcıların belirlenmesinde ölçüt örnekleme yöntemi kullanılmıştır. Çalışma, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilgiler Eğitimi’nde lisans öğrenimine devam eden 38 kadın ve 16 erkek olmak üzere 54 öğretmen adaylarıyla gerçekleştirilmiştir. Verilerin toplanmasında yarı yapılandırılmış görüşme formu ve verilerin çözümlenmesinde ise içerik analizi tekniği kullanılmıştır. Çalışmanın bulgularına göre, öğretmen adaylarının değer tanımları şu şekildedir; toplumun onayladığı davranışlar, bireyin davranış biçimlerini belirleyen ölçütler, kıymet ölçmeye yarayan soyut unsur, benimsenen ahlaki ve sosyal normlar, bir şeyin istenip istenmemesiyle ilgili inançlar olarak sıralanmıştır. Öğretmen adaylarının kendileri için vazgeçilmez gördükleri değer sıralaması ise; saygı, adalet, yardımseverlik, sevgi ve dürüstlük, vatanseverlik, barış-hoşgörü, ailedir. Öğretmen adaylarının sahip oldukları değerlerin kaynakları ise aile, toplumsal kültür, eğitim, çevre ve din olarak belirtilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Sosyal Bilgiler, Değerler, Değerler Eğitimi, Vazgeçilmez Değerler, Değerlerin Kaynakları

Kaynakça

• Akıtürk, H. K. & Kahraman, P. Bahçeli. (2019). Okul öncesi öğretmen adaylarının değerler eğitimine yönelik görüşleri. Değerler Eğitimi Dergisi, 17(38), 267-294. https://doi.org/10.34234/ded.563493
• Akto, A. & Akto, S. (2017). Okulöncesi değerler eğitiminde kullanılan yöntem ve teknikler (nitel bir araştırma). E-Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi, 9(2), 1074-1095. https://doi.org/10.26791/sarkiat.342143
• Altuğ, S. & Kayan, M. F. (2023). Lise öğrencilerinin din kültürü ve ahlak bilgisi dersindeki değerler eğitimine bakışı (Şanlıurfa Örneği). Mecmua Uluslararası Sosyal bilimler Dergisi, 8(16), 54-66. https://doi.org/10.32579/mecmua.1347916
• Avcı, E. Karasu; Faiz, M. & Turan, S. (2020). Etkili vatandaşlık eğitiminde değerler eğitimi: sosyal bilgiler öğretmenlerinin düşünceleri. Değerler Eğitimi Dergisi, 18(39). 263-296. https://doi.org/10.34234/ded.655916
• Aydın, S. & Bayazıt, İ. (2023). Nitel araştırmalarda gecelik ve güvenirlik. Nitel araştırma yöntemleri (Edit: M. Çelebi). Ankara: Pegem Akademi.
• Batmaz, O. & Erdoğan, T. (2019). Sınıf öğretmenlerinin değerler eğitimine yönelik görüşleri. Kastamonu Eğitim Dergisi, 27(6), 2681-2692. https://doi.org/10.24106/kefdergi.3594
• Bayırlı, H.; Doruk, O. & Tüfekçi, A. (2020). Öğretmenlerin değerler eğitimi hakkındaki görüşleri. Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi, 8(3), 865-894. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1220435
• Beil, B. (2003). İyi çocuk, zor çocuk, doğru davranışlar çocuklara nasıl kazandırılır? (C. Yorulmaz, Çev.). Ankara: Arkadaş Yayınevi.
• Creswell, J. W. (1998). Qualitative inquiry and research design: choosing among five traditions. California: Sage.
• Çengelci, T.; Hancı, B. & Karaduman, H. (2013). Okul ortamında değerler eğitimi konusunda öğretmen ve öğrenci görüşleri. Değerler Eğitimi Dergisi, 11(25), 33-56. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/302420
• Çınar, F. (2019). Kavramsal çerçeve. V. Aktepe ve M. Gündüz (Ed.). Karakter ve değer eğitimi içinde (ss. 1-20). Ankara: Pegem Akademi.
• Ekşi, H. & Katılmış, A. (2022). Karakter ve değerler eğitimi. (2. Basım). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Ersoy, A.F. (2023). Fenomenoloji. A. Saban ve A. Ersoy (E.). Eğitimde Nitel Araştırma Desenleri İçinde (4. Baskı). Ankara: Eğiten Kitap.
• Gözler, A.; Haskuş, A.; Ayhan, B. & diğerleri. (2020). Değerler eğitimi kapsamında hazırlanan bilimsel çalışmaların farklı değişkenlere göre incelenmesi. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi (AEÜSBED), 6(1), 224-241. https://doi.org/10.31592/aeusbed.677048
• Kamer, T. & Şahin, M. (2021). Değerlere ve değerler eğitimine ilişkin öğretmen adaylarının görüşleri. Milli Eğitim, 20(230), 725-744). https://doi.org/10.37669/milliegitim.705356
• Katılmış, A. & Balcı, A. (2017). Coğrafya öğretmeni adaylarının değerler eğitimine ilişkin görüşlerinin incelenmesi. Marmara Coğrafya Dergisi, 35, 1-12. https://doi.org/10.14781/mcd.291011
• Küçükaydın, M. A. (2020). Değer ile ilişkili temel kavramlar. G. Izgar ve B. Dilmaç (Ed.). Değer eğitimi kavram ilke ve yaklaşımlar İçinde (ss. 1-31). Ankara: Pegem A Akademi.
• Shah, R. A. (2018). Role of value based education in society. İnnovative Research in Applied Science and Technology, 4(12), 15-18. https://www.researchgate.net/profile/Dr- Ahmadshah/publication/377074283_Role_of_value_based_education_in_society/links/6594087c3c472d2e8eaaf566/Role-of-value-based-education-in-society.pdf
• Sigurdardottir, I. & Einarsdottir, J. (2016). An action research study in an Icelandic preschool: developing consensus abaout values and values education. International Journal of Early Childhood, 48(2), 161-177.
• Miles, B. M. & Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An extended sourcebook. (2 nd Edition). Thousand Oaks, CA: Sage.
• Muç, K. & Pamuk, A. (2020). Tarih ders kitaplarında değerler ve değer eğitim yaklaşımları. Turkish History Education Journal, 9(2), 586-603. https://doi.org/10.17497/tuhed.793708
• Özer, M. & Aktaş, B. Ç. (2019). Değerler eğitimi devamlılığı: okul öncesi eğitim programından hayat bilgisi öğretim programına. İlköğretim Online, 18(1), 389-405. https://doi.org/10.17051/ilkonline.2019.527640
• Yalar, T. & Yelken, T. Yanpar. (2011). Değerler eğitiminin iyileştirilmesi ile ilgili öğretmen görüşlerinin belirlenmesi ve bir program modülü örneğinin geliştirilmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 10(38), 79-98. https://journals.indexcopernicus.com/search/article?articleId=357901
• Yaman, E. (2016). Değerler eğitimi. Ankara: Akçağ Yayınevi.
• Yavrutürk, A. R. & Kahveci, H. (2022). Öğretmenlerin değerler kapsamında istenmeyen öğrenci davranışlarına yönelik görüşlerinin incelenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 64, 412-440. https://doi.org/10.21764/maeuefd.1103789
• Yeşilyurt, E. (2019). Değerler eğitimine uygunluğu açısından öğretim yöntem ve tekniklerinin incelenmesi: Bir derleme çalışması. Ekev Akademi Dergisi, 23 (77), 121-146. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/2563461
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2005). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. (5. Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yıldırım, S. G.; Becerikli, S. ve Demirel, M. (2017). Farklı bakış açılarına göre sosyal bilgiler dersinde değerler eğitimi. Elementary Education Online, 16(4), 1575-1588. https://doi.org/10.17051/ilkonline.2017.342975