Patlatma Etkilerinin Optimizasyonu: Örnek Çalışmalar

Yıl 2021, Sayı: 20, 67 - 84, 02.08.2021

Güzin Gülsev Uyar Aksoy Cemalettin Okay Aksoy Hasan Eray Yaman

Öz

Patlatma kaynaklı oluşan dalgaların yayılım mekanizmasının iyi anlaşılması, oluşan dalga tiplerinin
ve nasıl sönümlendirileceğinin iyi bilinmesi ve günümüz teknolojisinin geldiği noktadaki en uygun
patlayıcı ve patlatma aksesuarlarının yerinde kullanımı ile optimum verim ve güvenlikli, minimum
çevresel sorunlar yaratan kontrollü patlatmalar yapılabilmektedir. Başka bir deyişle, patlatmaların
olumsuz etkilerinden korunması gerekli olan özel projelerde, bilime ve tekniğe uygun patlatma tasarımları
ile hem cevher kirlenmesi engellenmekte, hem de patlatma kaynaklı oluşan dalgalar kontrol
altına alınabilmekte ve dolayısıyla çevreye olumsuz etkileri giderilebilmektedir. Ancak, bu tip özel
projelerde, 1960’lı yılların başlarında ortaya çıkan, dünyada ve ülkemizde “kolay ve alışılagelmiş
olduğu için” hala geniş uygulama alanı bulan “parçacık hızı-ölçekli mesafe ilişkisine bağlı türetilen
istatistiki formüller yardımıyla mesafeye göre patlayıcı miktarını azaltma” yöntemi işe yaramamaktadır.
Bu yöntem hem optimum parçalanma ve cevher kirlenmesini engelleyecek kontrollü patlatmalara
yol gösterememekte, hem de çevresel sorunlara çare bulamamaktadır. Bu yöntem yerine, probleme
özel çözümler üretilerek, herhangi bir olumsuzluğa sebep vermeden patlatmalar yapılabilir. Bu
çalışmada, çalışma sahasına özel bir çözüm üretilmesi planlanmış ve ona uygun bir yol izlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

delme patlatma, parçacık hızı, sismik dalga

Kaynakça

• Cardu, M., Muccı, A., Uyar Aksoy G.G., 2015. Investigating the effects of bench geometry and delay times on the blast induced vibrations in an open-pit quarry. GEAM, Vol. 144. 45-56.
• Dowding, C.H., 1985, Blast Vibration Monitoring and Control, Prentice-Hall, 297 pages.
• Siskind, D.E., Stagg, M.S., Kopp, J.W., Dowding, C.H., 1980. Structure Response and Damage Produced by Ground Vibration from Surface Mine Blasting. RI 8507, Bureau of Mines, 74 pages.
• Uyar Aksoy, G.G., 2005. Application of stockwell transform to blasting induced ground vibration. International Journal of Surface Mining, Reclamation and Environment, Vol.19, No.2, pp.100-107.
• Uyar Aksoy,G.G, Aksoy, C.O., 2015. Patlatma kaynaklı titreşim analizlerinde en yüksek parçacık hızı-ölçekli mesafe ilişkisini esas alan yaklaşımının olumsuzlukları. VIII. Delme-Patlatma Sempozyumu
• Uyar Aksoy, G.G., 2017. Delme-Patlatma. Temel Madencilik Bilgileri, Kitap Bölümü, Bölüm 3, sayfa138-247.
• Uyar Aksoy, G.G., 2017. Patlatma Kaynaklı Titreşimlerin Çevreye Olan Etkilerinin En Aza İndirilmesi Çalışmalarında Kullanılan Hasar Kriter Tabloları Üzerine Bir Yorum. Uluslararası Madencilik ve Çevre Sempozyumu, ISME 2017.
• Uyar Aksoy, G.G., Babayigit E., 2016. Guided wave formation in coal mines and associated effects to buildings. Structural Engineering and Mechanics, An International Journal, Vol. 60 No.5, 923-937.
• Uyar Aksoy G.G., Ecevitoğlu, B., 2008. Waveform analysis in mitigation of blast-induced vibrations. Journal of Applied Geophysics, 66:25-30.