İş tatmini ve tükenmişlik ilişkisinde öz kendilik değerlendirmesinin aracı rolü ve bir uygulama

Yıl 2021, , 1172 - 1189, 13.10.2021

Edip Örücü , Itır Hasırcı

https://doi.org/10.25287/ohuiibf.833915

Cited By: 1

Öz

Bu araştırmanın amacı iş tatmininin tükenmişlik üzerindeki etkisini belirlemek ve bu etkide öz kendilik değerlendirmesinin aracılık rolünü tespit etmektir. Araştırmanın evrenini merkezi Ankara’da bulunan bir kamu iktisadi teşebbüsünde çalışmakta olan 850 personel oluşturmaktadır. Araştırmanın örneklemi bu kamu iktisadi teşebbüsünün Bandırma’daki biriminde çalışmakta olan 271 personel ile kolayda örnekleme yöntemiyle tespit edilmiştir. Bu kuruluşta anket çalışmasını gerçekleştirmek amacıyla Bandırma Onyedi Eylül Üniversitesi 2020-3 toplantı nolu ve 18/06/2020 tarihli Etik Kurul Onayı alınmıştır. Elde edilen verilerle güvenilirlik analizi, frekans analizi, normallik testi, çoklu korelasyon analizi ve aracı regresyon analizi yapılmıştır. Yapılan regresyon analizlerinin neticelerine göre iş tatmininin tükenmişliği etkilediği, iş tatmininin öz kendilik değerlendirmesini etkilediği, öz kendilik değerlendirmesinin tükenmişliği etkilediği ve iş tatmini ile tükenmişlik arasındaki ilişkide öz kendilik değerlendirmesinin tam aracılık rolünün olduğu tespit edilmiştir. Araştırma kapsamında yapılan çoklu korelasyon analizinin neticesinde çalışanların iş tatminleri ile tükenmişlik seviyeleri arasında negatif yönlü ve anlamlı ilişkilerin olduğu görülmüştür. Bu sonuç iş tatmini artan çalışanların tükenmişlik seviyelerinin de artacağını belirtmektedir. Ayrıca çalışanların iş tatminleri ile öz kendilik değerlendirmeleri arasında da pozitif yönlü ve anlamlı ilişkilerin olduğu görülmüştür. Çalışmanın sonucunda sonuçlar yorumlanıp, tartışılmıştır. İleride yapılacak çalışmalar için öneride bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

iş tatmini, tükenmişlik, öz kendilik değerlendirmesi

The role of self evaluation in job satisfaction and burnout relationship and an application

Öz

The aim of this research is to determine the effect of job satisfaction on burnout and to determine the mediating role of self-assessment in this effect. The population of the research consists of 850 personnel working in a state economic enterprise headquartered in Ankara. The sample of the research was determined by convenience sampling method with 271 personnel working in the unit of this state economic enterprise in Bandırma. Ethics Committee Approval of Bandırma Onyedi Eylül University meeting number 2020-3 and dated 18/06/2020 was obtained in order to conduct the survey in this institution. Reliability, frequency, normality test, multiple correlation, mediator regression analysis were performed. The results showed job satisfaction affects burnout, job satisfaction affects self-evaluation, self-assessment affects burnout, and self-assessment has a full mediating role in the relationship between job satisfaction and burnout. It was seen that there were significant relationships between the job satisfaction of the employees and their burnout levels. In addition, it has been observed that there are positive and significant relationships between the job satisfaction of the employees and their self-evaluation. At the end of the study, the results were interpreted and discussed. Suggestions have been made for future work.

Anahtar Kelimeler

Job Satisfaction, Burnout, Self Evaluation

Kaynakça

• Acaray, A. (2019). Öz Kendilik Değerlendirmesinin Presenteeism Üzerine Etkisinde Çalışmaya Tutkunluğun Aracılık Rolü. İşletme Araştırmaları Dergisi, 11(2), 890-904.
• Akbolat, M., & Oğuz, I. (2008). Sağlık çalışanlarının tükenmişlik düzeyleri: bir kamu hastanesi örneği. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 11(2), 229-254.
• Akgündüz, Y., & Akdağ, G. (2014). İşgörenlerin kişilik özelliklerinin temel benlik değerlendirmelerine ve işten ayrılma niyetlerine etkisi. Yönetim Bilimleri Dergisi, 12(24), 295-318.
• Akıncı, Z. (2002). Turizm Sektöründe İş Görenin İş Tatminini Etkileyen Fakörler: Beş Yıldızlı Konaklama İşletmelerinde Bir Uygulama. Akdeniz Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, (4), 1-25.
• Aküzüm, C., & Özmen, F. (2014). Eğitim Denetmenlerinin Mesleki Gelişim, Tükenmişlik ve İş Tatminine İlişkin Bir Meta-Sentez Çalışması. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 13(49), 28-35.
• Alarcon, G., Eschleman, K., & Bowling , N. (2009). Relationships between personality variables and burnout: A meta-analysis. Work & Stress, 23(3), 244-263.
• Altay, H. (2009). Antakya ve İskenderun Otel Çalışanlarının Tükenmişliği ve İş Tatmini Üzerine Bir Araştırma. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi , 6(12), 1-17.
• Ardıç, K., & Polatçı, S. (2008). Tükenmişlik Sendromu Akademisyenler Üzerinde Bir Uygulama(GOÜ Örneği). ktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 10(2), 1-28.
• Arı, G., & Tuncay, A. (2010). Yöneticiye Duyulan Güven ve Tükenmişlik Arasındaki İlişkiler: Ankara’daki Devlet Hastanelerinde Çalışan İdari Personel Üzerinde Bir Araştırma. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 24(4), 108-115.
• Battal, F. (2020). İş Yerindeki Narsisizm ve İş Tatmini Arasındaki İlişkide Örgütsel Özdeşleşmenin Rolü . Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi (23), 565-592.
• Best, R., Stapleton, L., & Downey, R. (2005). Core self-evaluations and job burnout: The test of alternative models. Journal of Occupational Health Psychology, 10(4), 441-451.
• Bruck, C., & Allen, T. (2003). The relationship between big five personality traits, negative affectivity type a behavior and work-family conflict. Journal of Vacational Behavior(6), 457-472.
• Brunborg, G. (2008). Core self-evaluations: A predictor variable for job stress. European Psychologist, 13(2), 96-102.
• Budak, G., & Sürgevil, O. (2005). Tükenmişlik ve tükenmişliği etkileyen örgütsel faktörlerin analizine ilişkin akademik personel üzerinde bir uygulama. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi , 20(2), 1-20.
• Çetin, F., & Fıkırkoca, A. (2012). Rol Ötesi Olumlu Davranışlar Kişisel ve Tutumsal Faktörlerle Öngörülebilir mi? Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Fakültesi Dergisi, 65(4), 41-66.
• Demir, N. (2007). Örgüt Kültürü ve İş Tatmini. İstanbul: Türkemen Kitabevi.
• Dönmez, F., & Topaloğlu, C. (2020). Otel Çalışanlarında Algılanan Örgütsel Destek, İş Yeri Yalnızlığı ve İş Tatmini İlişkisi . İş ve İnsan Dergisi , 7(2), 311-324.
• Duman, N., Sak, R., & Sak, İ. (2020). Öğretmenlerin Mesleki Tükenmişlik Düzeyleri ile Örgütsel Sinizm Tutumlarının İncelenmesi . YYÜ Eğitim Fakültesi Dergisi , 17(1), 1098-1127.
• Edwards, D., Burnard, P., Hannigan, B., Cooper, L., Adams, J. & Juggessur, T. (2005). Clinical supervision and burnout: the influence of clinical supervision for community mental health nurses. Mental Health, 5(1), 1007-1015.
• Erdoğan, İ. (1999). İşletme Yönetiminde Örgütsel Davranış. İşletme İktisadı Enstitüsü, Araştırma ve Yardım Vakfı, (9), 1-100.
• Eronat, Z. (2004). İşletmelerde İş Tatmini ve İş gücü Devir Problemlerinin Çözümünde Bir Faktör Olarak İletişim: KOBİ'lerde Ampirik Bir Uygulama, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Filiz, Z. (2014). Öğretmenlerin İş Doyumu ve Tükenmişlik Düzeylerinin İncelenmesi. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 10 (23), 157-171.
• Greaves, C., Parker, S., Zacher, H., & Jimmieson, N. (2017). Working mothers’ emotional exhaustion from work and care: The role of core self-evaluations, mental health, and control. Work & Stress, 31(2), 164-181.
• Güllüce, A., & İşcan, F. (2010). Mesleki Tükenmişlik ve Duygusal Zeka Arasındaki İlişki. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 5(2), 7-29.
• Güner, F., Çiçek, H., & Can, A. (2014). Banka Çalışanlarının Mesleki Stres ve Tükenmişlik Düzeylerinin İş Doyumu ve Yaşam Doyumu Düzeyleri İle İlişkisi. Uluslararası Alanya İşletme Fakültesi Dergisi, 6, 59-76.
• Gürbüz, S. & Şahin, F. (2017). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri Felsefe-Yöntem-Analiz. Ankara: Seçkin Yayınları.
• Haines, v., Harvey, S., Durand, P., & Marchand, A. (2013). ore self‐evaluations, work– family conflict, and burnout. Journal of Marriage and Family, (75), 778-793.
• Hoşgör, H., & Gün, İ. (2020). Mobbing Ve Tükenmişlik Arasındakı İlişki: Bir Meta Analiz Çalışması. Kırklareli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi , 9(2), 290-314.
• Jannsen, P., Schaufeli, W., & Houkes, I. (1999). Work-related and individual determinants of the three burnout dimensions. Work & Stres(13), 74-86.
• Judge, T., & Bono, J. (2001). Relationship of core self-evaluations traits-self-esteem, generalized selfefficacy, locus of control, and emotional stability-with job satisfaction and job performance: A meta analysis. Journal of Applied Psychology, 86(1), 80-92.
• Judge, T., Bono, E., Erez, A., & Locke, E. (2005). Core self-evaluations and job and life satisfaction: The role of self-concordance and goal attainment. Journal of Applied Psychology, 90(2), 257-268.
• Judge, T., Bono, J., Erez, A., & Locke, E. (2005). Core self-evaluations and job and life satisfaction: The role of self-concordance and goal attainment. Journal of Applied Psychology, 90(2), 257-268.
• Judge, T., Erez, A., Bono, J., & Thoresan, C. (2003). The core self-evaluations scale: Development of a measure. Personnal Psychology(56), 303-331.
• Kapusuz, A. (2016). Kişilik Özellikleri ile Tükenmişlik İlişkisinde psikolojik Sermayenin Etkileri. (Doktora Tezi). Osmaniye Korkut Ata Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı, Osmaniye.
• Karaduman, A. (2002). Ekip Çalışmasında, Liderin İş Tatmini Üzerindeki Etkisi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• Kinman, G., Wray, S., & Strange, C. (2011). Emotional Labour, Burnout And Job Satisfaction in UK Teachers: The Role Of Workplace Social Support. Educational Psychology, 31(7), 843-856.
• Koçel, T. (2007). İşletme Yöneticiliği. İstanbul: Arıkan Yayınları.
• Kovner, C., Brewer, C., Yow, W., Cheng, Y., & Suzuki, M. (2006). Factors Associated with Work Satisfaction of Registered Nurses. Journal of Nursing Scholarship, 38(1), 71-79.
• Kurbanoğlu, S. (2004). Öz-yeterlik inancı ve bilgi profesyonelleri için önemi. Bilgi Dünyası, 5(2), 137-152.
• Leiter, M. (1999). The dream denied: Professional burnout and the constraints of human service organizations. Canadian Psychology, 6(1), 547-558.
• Lent, J., & Schwartz, R. (2012). The impact of work setting, demographic characteristics, and personality factors related to burnout among professional counselors. Journal of Mental Health Counseling, 34(4), 355-372.
• Luszczynska, A., Scholz, U., & Schwarzer, R. (2005). The general self-efficacy scale: Multicultural validation studies. The Journal of Psychology, 139(5), 439-457.
• Maslach, C. (2003). ob Burnout: New Directions in Research and Intervention. Current Directions in Psychological Science, 3(1), 189-192.
• Maslach, C., & Goldberg, J. (1998). Prevention of burnout: New perspectives. Applied & Preventive Psychology(7), 63-74.
• Naktiyok, A., & Kaygın, E. (2012). Tükenmişlik ve İş Tatmini Düzeylerini Belirmeye Yönelik Akademik Personel Üzerinde Bir Uygulama. Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, 4(1), 23-32.
• Oshagbemi, T. (2000). Gender Differences In The Job Satisfaction of University Teachers. Women in Management Review, 15(7), 331-343.
• Özer, P., & Tozkoparan, G. (2004). ükenmişlik, Örgütsel Adalet Algıları ve Öz Benlik Değerlendirmeleri İlişkisi. Finans Politik & Ekonomik Yorumlar, 50(583), 65-79.
• Piccolo, R., Judge, T., Takahashi, K., Watanabe, H., & Locke, E. (2005). ore self evaluations in Japan: Relative effects on job satisfaction, life satisfaction, and happiness. Journal of Organizational Behavior(26), 965-984.
• Poncet, M., Toullic, P., Papazian, L., Barnes, N., Timsit, J. & Pochard, F. (2007). Burnout Syndrome in Critical Care Nursing Staff. Medical ICU, 12(1), 698-704.
• Robbins, S. (2005). Organizational Behavior. New Jersey: Prentice-Hall Inc.
• Rotter, J. (1990). Internal versus external control of reinforcement: A case history of a variable. American Psychologist(45), 489-493.
• Sevimli , F., & İşcan, F. (2005). Bireysel ve İş Ortamına Ait Etkenler Açısından İş Doyumu. Ege Akademik Bakış Dergisi, 5(2), 1-10.
• Sılığ, A. (2003). Banka Çalışanlarının Tükenmişlik Düzeylerinin Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). T.C. Eskişehir Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Solmuş, T. (2004). İş yaşamı, denetim odağı ve beş faktörlük kişilik modeli. Türk Psikoloji Bülteni(10), 196-205.
• Soygür, İ., & Aydın, S. (2018). Bankacılık Sektöründe Pazarlama Ve Satış Yönlü Hedef Baskısının Banka Personeli Üzerindeki Etkisinin Analizi. üleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 23(2), 347-371.
• Strauser, D., Ketz, K., & Keim, J. (2002). The relationship between self-efficacy, locus of control and work personality. Journal of Rehabilitation(68), 20-26.
• Şeşen, H. (2010). Öncülleri ve Sonuçları ile Örgüt İçi Girişimcilik: Türk Savunma Sanayinde Bir Araştırma. Doktora Tezi. Ankara: Savunma Bilimleri Enstitüsü.
• Tharenou, P., & Harker , P. (1984). Moderating influences of self-esteem on relationships between job complexity, performance and satisfaction. Journal of Applied Psychology(69), 623-632.
• Tunceli, D. (2012). Kabin Ekiplerinde İş Tatmini ve Tükenmişlik Duygusu: THY Örneği. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Atılım Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Uler, E. (2020). Tükenmişlik ve Örgütsel Tükenmişlik Üzerine Literatür Taraması. Balkan and Near Eastern Journal of Social Sciences , 6, 36-43.
• Voci, A., Veneziani, C., & Metta, M. (2016). Affective organizational commitment and dispositional mindfulness as correlates of burnout in health care professionals. Journal of Workplace Behavioral Health, 31(2), 63-70.
• Watson, D. (2000). Mood and Temperament. New York: Guilford Press.
• Yazıcıoğlu, İ. (2010). Örgütlerde İş Tatmini ve İş Gören Performansı İlişkisi: Türkiye ve Kazakistan Karşılaştırması. Bilig, 55(1), 243-264.
• Yılmaz, E. (2015). Hastanelerde Kadın Çalışanlara Yönelik Psikolojik Yıldırma (Mobbing) ve İş Tatminine Etkisi: Isparta İlinde Bir Uygulama. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Ana Bilim Dalı, Isparta.