Mûsikîde Batılılaşma: Muallim İsmail Hakkı Bey ve Bülbül Opereti

Yıl 2023, Cilt: 8 Sayı: 1, 42 - 66, 30.06.2023

Murat Can Dilber , Cemal Karabaşoğlu

https://doi.org/10.31811/ojomus.1308721

Öz

Osmanlı Devleti’nde Batı müziği ile ilk temasın Kanuni Sultan Süleyman Dönemi’nde gerçekleştiği düşünülse de devletler arası herhangi bir yazışmanın günümüzde bulunmaması bu bilgiyi dayanaksız bırakmaktadır. Resmî belgeler ancak III. Selim Dönemi’yle günümüze ulaşmıştır. Bu sebeple III. Selim’in oluşturduğu düzenli ordu olan Nizâm-ı Cedîd bünyesinde bulunan boru takımı Osmanlı’nın ilk Batı müziği bandosunu temsil etmektedir. Osmanlı’nın geneline yayılmayan bu oluşumun başlattığı Batı’ya dönüş, Sultan II. Mahmud Dönemi’yle hız kazanmıştır. Sultan Mahmud’un güçlü iradesiyle dağılan Yeniçeri Ocağı, beraberinde Mehterhâne-i Hümâyun’u da olumsuz anlamda etkilemiştir. Mehterhâne-i Hümâyun teşkilâtı, Yeniçeri Ocağı’nı hatırlattığı düşüncesiyle görev kapsamı daraltılarak Batılı anlamda eğitim veren Mûzikâ-yı Hümâyun’un gölgesinde kalmıştır. Mûzikâ-yı Hümâyun ile Batı müziği resmen Osmanlı sarayına girmiş ve bu bağlamda Osmanlı’da Batı müziği formlarında besteler ortaya çıkmaya başlamıştır. Çalışmamızın ana konusunu ihtiva eden Bülbül Opereti ise, Mûzikâ-yı Hümâyun’da yetişen ünlü bestekâr Muallim İsmail Hakkı Bey tarafından Türk mûsikîsi makamlarıyla 3 perde olarak bestelenmiştir. Hicrî 1337 yılında Cemal Sahir Bey, Bülbül Operetini konu edindiği Temsil-i Mûsikî Rehberi adlı matbu bir eser kaleme almıştır. Bu çalışma ile amaçlanan Temsil-i Mûsikî Rehberi adlı matbu eserin transkripsiyonu yapılarak Bülbül Opereti’nin incelenmesidir.

Anahtar Kelimeler

Türk Mûsikîsi, Batı müziği, batılılaşma, operet, Muallim İsmail Hakkı Bey

WESTERNIZATION IN MUSIC: MUALLİM İSMAİL HAKKI BEY AND NIGHTINGALE OPERETTA

Öz

Although it is thought that the first contact with Western music in the Ottoman State took place during the reign of Suleyman the Magnificent, the absence of any interstate correspondence today leaves this information unfounded. Official documents only III. Selim It has reached the present day during the period. For this reason, III. Selim The pipe set within the body of Nizâm-ı Cedid, the regular army formed by, represents the first Western music band of the Ottoman State. The return to the West initiated by this formation that did not spread throughout the Ottoman State, Sultan II. Mahmud It gained speed during the reign of. The Janissary Corps, which was dissolved by the strong will of Sultan Mahmud, also negatively affected the Mehterhâne-i Hümâyun. The Mehterhâne-i Hümâyun organization was overshadowed by the Mûzikâ-yı Hümâyun, where education in the Western sense was seen, by narrowing the scope of its duties with the thought that it reminded the Janissary Corps. With the Mûzikâ-yı Hümâyun, Western music officially entered the Ottoman palace and in this context, compositions in Western music forms began to emerge in the Ottoman State. The Nightingale Operetta, which contains the main subject of our work, was composed by the famous composer Muallim İsmail Hakkı Bey, who grew up in Mûzikâ-yı Hümâyun, with Turkish music tones in 3 acts. In 1337 Hijri, Cemal Sahir Bey wrote a printed work called "Temsil-i Mûsikî Rehberi" on the Nightingale Operetta. The aim of this study is to analyze the Nightingale Operetta by transcribing the printed work called Temsil-i Mûsikî Rehberi.

Anahtar Kelimeler

Turkish Music, Western music, westernization, operetta, Muallim İsmail Hakkı Bey

Kaynakça

• Akyıldız, A. (2011). Tanzimat. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (C.40).TDV Yayınları.
• Arıkan S. (hzl.), (1993). III. Selim’in Sırkâtibi Ahmet Efendi Tarafından Tutulan Rûznâme. Türk Tarih Kurumu.
• Beydilli, K. (2007). Nizâm-ı Cedîd. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (C.33). TDV Yayınları.
• Beydilli, K. (2012). Vak‘a-i Hayriyye. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (C.42). TDV Yayınları.
• BOA, Osmanlı Arşivi. Cevdet Maliye [C..ML..], No. 182, Gömlek No. 7653.
• BOA, Osmanlı Arşivi. Dahiliye [DH.MUİ.], No. 61, Gömlek No. 25.
• BOA, Osmanlı Arşivi. Hariciye Nezareti Paris Sefareti [HR.SFR.04..], No. 287, Gömlek No. 12.
• BOA, Osmanlı Arşivi. Hatt-ı Hümayun [HAT], No. 296, Gömlek No. 17610.
• BOA, Osmanlı Arşivi. TRT Müzik Dairesi Defterleri [TRT.MD.d].
• Dilber, M.C. (2023). Mûzikâ-yı Hümâyun (Yayın No: 794172) [Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/giris.jsp
• Lewis, B. (1993). Modern Türkiye’nin doğuşu. Metin Kıratlı, Çev. Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Ortaylı, İ. (2008). Osmanlı sarayında hayat. Yitik Hazine Yayınları.
• Özcan, A. (1991). Asâkir-i Mansûre-i Muhammediyye. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (C.3). TDV Yayınları.
• Özcan, A. (2009). Sekbân-ı Cedîd. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (C.36). TDV Yayınları.
• Özcan, N. (2001). İsmâil Hakkı Bey. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (C.23). TDV Yayınları.
• Uzunçarşılı, İ.H. (1973). Osmanlılar Zamanında Saraylarda Musiki Hayatı. Belleten. (c.41)
• Yener, F. (1983). Müzik kılavuzu. Bilgi Yayınevi.