Universal Design for Learning: An Investigation of Theses Completed Between 2010-2024 in Turkiye

Yıl 2025, Cilt: 44 Sayı: 1, 1 - 39, 30.06.2025

Sümeyye Öcal Dörterler , Özgül Polat

Öz

Universal Design for Learning (UDL) is an alternative teaching model created scientifically to ensure
that the learning needs of people will be taking into account, based on their learning styles. According
to experts, the reason for the obstacles that learners encounter in the learning process is not the lack of
learner capacity, but the result of learners interacting with teaching programs and materials that do not
provide flexibility according to their various skills and needs. This study aims to examine the theses
completed between 2010 and 2024 regarding the Universal Design for Learning in Turkey. The study
group of the research consists of eight theses on UDL. The selected theses were written in the field of
education. Purposeful sampling method was used because theses selected for a specific purpose.
According to the research findings, a total of eight theses have been published in the last 14 years, five
at the master's level and three at the doctoral level. Three of these are quantitative, two are qualitative,
and three are mixed methods. It can be seen that all theses are cross-sectional. In the theses examined
within the scope of the study, scales, forms, tests, written interview forms, open-ended questions,
Likert-type survey questions, scales, focus group interviews, reflection writings and diaries were used
as data collection tools. In line with the study conducted, it is possible to say that the number of thesis
in the field of Universal Design of Learning is quite limited in Turkiye. Conducting more research in
this field will contribute to the literature.

Anahtar Kelimeler

Universal design for learning , Universal design , learning

Öğrenmede Evrensel Tasarım Yaklaşımı: 2010-2024 Yılları Arasında Türkiye’de Tamamlanmış Tezlerin İncelenmesi

Öz

Öğrenmede Evrensel Tasarım (ÖET) bilimsel olarak insanların öğrenme şekillerini temel alarak bütün
insanların öğrenme için gerek duydukları ihtiyaçları göz önünde bulundurarak, öğrenmelerini
sağlamak için oluşturulan alternatif bir öğretim modelidir. Uzmanlara göre öğrenenlerin öğrenme
sürecinde karşılaştıkları engellerin sebebi öğrenen kapasitesinin azlığı olmayıp, öğrenenlerin çeşitli
beceri ve ihtiyaçlarına göre esneklik sağlamayan öğretim programları ve materyalleri ile etkileşime
girmeleri sonucunda ortaya çıkmaktadır. Bu çalışma ile Türkiye’deki Öğrenmede Evrensel Tasarım
yaklaşımı ile ilgili 2010-2024 yılları arasında tamamlanmış olan tezlerin incelenmesi
amaçlanmaktadır. Araştırmanın çalışma grubunu ÖET konulu sekiz tez oluşturmaktadır. Tezlerin
eğitim alanında yapılmasına dikkat edilmiştir. Belirli bir amaç doğrultusunda seçilen tezler incelendiği
için amaçlı örnekleme yönteminden yararlanılmıştır. Araştırma bulgularına göre son 14 yılda yüksek
lisans düzeyinde beş ve doktora düzeyinde üç olmak üzere toplam sekiz tez yayınlanmıştır. Bunların
üçü nicel, ikisi nitel üçü karmadır. Tezlerin tamamının kesitsel olduğu görülmektedir. Çalışma
kapsamında incelenen tezlerde veri toplama aracı olarak ölçek, form, test, yazılı görüşme formu, açık
uçlu sorular, likert tipi anket soruları, ölçek, odak grup görüşmesi, yansıtma yazıları, günlükler
kullanılmıştır. Yapılan çalışma doğrultusunda şunu söylemek mümkün ki Türkiye’de Öğrenmede
Evrensel Tasarım alanında yapılan tez çalışması sayısı oldukça kısıtlıdır. Bu alanda daha fazla
araştırmanın yapılması literatüre katkı sağlayacaktır.

Anahtar Kelimeler

Öğrenmede evrensel tasarım yaklaşımı , Evrensel tasarım , Öğrenme

Kaynakça

• Acar, S., & Karakuş, N. (2022). Türkçe ve Türk kültürü 5-8. seviye ders kitaplarındaki metinlerin okunabilirlik yönünden incelenmesi. Türkiye Eğitim Dergisi, 7(1), 189-203.
• Aktaş, E., Uzuner-Yurt, S. (2015). Türkçe eğitimi alanındaki makale özetlerine yönelik bir içerik analizi, Turkish Studies,10(7), 73-96.
• Ateşman, E. (1997). Türkçede okunabilirliğin ölçülmesi. A. Ü. TÖMER Dil Dergisi, 58, 71-74.
• Aydın, E. (2021). Yabancılar için hazırlanmış Türkçe okuma kitaplarının okunabilirlik durumları. Uluslararası Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğretimi Dergisi, 4(2), 205-226.
• Aygün, M., & Hacıoğlu, Y. (2022). Ortaokul ve lise ders kitaplarında ses konusundaki metinlerin okunabilirliği. Fen Bilimleri Öğretimi Dergisi, 10(1), 251-280.
• Bağcı, H., & Ünal, Y. (2013). İlköğretim 8. Sınıf Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin okunabilirlik düzeyi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 1(3), 12-28.
• Bakar, C. ve Akgün H. S. (2006). Bilimsel araştırma sonuçlarını yayına hazırlama teknikleri. Tıp Eğitimi Dünyası. 23, 51-57.
• Baki, Y. (2019). Türkçe Dersi 8. Sınıf kitabındaki metinlerin okunabilirliği. Dil Eğitimi ve Araştırmaları Dergisi, 5(1), 30-46.
• Baş, B. & İnan-Yıldız, F. (2015). 2. Sınıf Türkçe ders kitabındaki metinlerin okunabilirlik açısından incelenmesi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(1), 52-61.
• Bayır, E., & Livdumlu-Kahveci, S. (2021). Ortaokul fen bilimleri ders kitaplarının okunabilirlik açısından analizi. Trakya Eğitim Dergisi, 11(3), 1561-1572.
• Bezirci, B., & Yılmaz, A. E. (2010). Metinlerin okunabilirliğinin ölçülmesi üzerine bir yazılım kütüphanesi ve Türkçe için yeni bir okunabilirlik ölçütü. DEÜ Mühendislik Fakültesi Fen Bilimleri Dergisi, 12(3), 49-62.
• Bingöl, U. (2020). Türkiye’de çalışma ekonomisi ve endüstri ilişkileri güncel lisansüstü programlarına yönelik nitel bir inceleme: 2008-2019 yılları arasındaki doktora tezlerinin analizi. Çalışma ve Toplum, 3(66), 1501-1525.
• Bora, A. (2019). Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin okunabilirlik yönünden incelenmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Bora, A., & Arslan, M. (2021). Türkçe ders (5, 6, 7, 8) kitaplarındaki metinlerin okunabilirlik yönünden incelenmesi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, 10(1), 222-236.
• Çelik, T., Çetinkaya, G., & Aydoğan-Yenmez, A. (2020). Ortaokul matematik ders kitaplarındaki metinlerin okunabilirliği ve anlaşılabilirliği üzerine öğretmen-öğrenci görüşleri. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 53(1), 1-28.
• Çetinkaya, G., & Uzun, L. (2010). Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin okunabilirlik özellikleri. E. H. Ülper içinde, Türkçe ders kitabı çözümlemeleri içinde (141-156). Ankara: Pegem Akademi.
• Çıplak, G., & Balcı, A. (2022). Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin okunabilirlik özelliğinin incelenmesi. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, 30, 170-187.
• Divrik, D. ve Ceran, D. (2022). Mustafa Orakçı'nın “ünlülerle bir gün” serisinin okunabilirlik düzeyi açısından incelenmesi. Asya Studies, 6(19), 33-42.
• Eker, C., İnce, M., & Sağlam, D. (2018). İnsan hakları yurttaşlık ve demokrasi ders kitabının okunabilirlik ve yaş düzeyine uygunluk açılarından değerlendirilmesi. Eğitimde Kuram ve Uygulama, 14(4), 404-416.
• Ekmekçi-Aşan, G. (2023). Türkçe eğitimi konulu makalelerin özet bölümlerinin okunabilirlik açısından incelenmesi. S. Maden (Ed.) Türkçe eğitiminde güncel araştırmalar II (1. baskı, s. 338-357) içinde. Hiperyayın.
• Erışık, H. (2021). Yabancılar için Türkçe okuma kitaplarının okunabilirliği: Türkçenin Sesi Yunus Emre Örneği. Journal of Sustainable Education Studies, 2(3), 1-14.
• Glesne, C. (2012). Nitel araştırmaya giriş. (Çev. Ed: A. Ersoy ve P. Yalçınoğlu). Anı Yayıncılık.
• Güngörmüş, A. H. (2016). Türkiye’de muhasebe standartlarına yönelik yazılan yüksek lisans ve doktora tezlerinin analizi. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 25, 347-362.
• Karataş, Z. (2015). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Manevi Temelli Sosyal Hizmet Araştırmaları Dergisi, 1(1), 62-80.
• Kavun, M. (2023). Yusuf Asal’ın Patatesspor serisinde yer alan kitapların okunabilirliği. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, 12(1), 178-193.
• Kavun, M., & Mert, O. (2023). Yabancı dil olarak Türkçe öğretimi alanında hazırlanan doktora tezlerinin özetleri üzerinden okunabilirliğinin değerlendirilmesi. G. Ekmekçi Aşan (Ed.), Yabancılara Türkçe öğretimi üzerine güncel araştırmalar içinde (ss. 17-36). Sonçağ Yayınları.
• Kavun, M. & Maden, S. (2024). Türkiye'de okunabilirlik ile ilgili yayımlanmış makalelerin araştırma eğilimleri. Akdeniz Eğitim Araştırmaları Dergisi, 18(48), 38-57.
• Kayabaşı, B., Yılmaz, M., & Doyumğaç, İ. (2016). Examination of Mustafa Ruhi sirin’s stories in terms of readability. Adıyaman University Journal of Educational Sciences, 6(2), 323-343. https://doi.org/10.17984/adyuebd.306772
• Kemiksiz, Ö. (2021). Türk dili ve edebiyatı ders kitaplarındaki metinlerin okunabilirlik düzeyleri. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (AEÜSBED), 7(3), 973-992.
• Mirzaoğlu, V., & Akın, E. (2015). 5. sınıf Türkçe ders kitabındaki metinlerin okunabilirliği üzerine bir inceleme. Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5, 146-155.
• Okur, A., & Arı, G. (2013). 6, 7, 8. Sınıf Türkçe Ders Kitaplarındaki Metinlerin Okunabilirliği. İlköğretim Online, 12(1), 202-226.
• Özcan, E. (2011). 6.-7. Sınıf Türkçe ve Türk kültürü ders kitabının okunabilirliği ve hedef yaş düzeyine uygunluğu Fransa örneği. Sakarya University Journal of Education, 1(2), 16-24.
• Özçetin, K. & Karakuş, N. (2020). 5. sınıf Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin okunabilirlik yönünden incelenmesi. Türkiye Eğitim Dergisi, 5(1), 175-190.
• Sarıçam, İ., Kösecioğulları, U. & Bozkurt, M. (2021). 2020-LGS Türkçe sorularının okunabilirlik açısından incelenmesi. International Journal of Language Academy, 9(1), 321-333.
• Sevim, O. & Özdemir-Erem, N. H. (2012). Türkçe eğitimi alanındaki yüksek lisans tezlerinin başlıklarına ve özetlerine eleştirel bir bakış. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, 1(3), 174-186. Doi: 10.7884/teke.69
• Şakiroğlu, Y. (2020). Ortaokul Türkçe ders kitaplarındaki öykülerin kelime–cümle uzunlukları ve okunabilirlik düzeyleri üzerine bir inceleme. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(6), 1827-1834. http://dx.doi.org/10.18506/anemon.746147
• Tekşan, K., & Çinpolat, E. (2020). Miyase Sertbarut’un kitaplarının okunabilirlik düzeyleri. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 8(3), 829-842. https://doi.org/10.16916/aded.721787
• Temur, T. (2003). Okunabilirlik (readability) kavramı. TÜBAR, 13, 169-180.
• Turan, L., Sevim, O. & Tunagür, M. (2018). Türkçe eğitimi alanında hazırlanan doktora tez özetlerine yönelik bir içerik analizi. Uluslararası Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 11, 29-44.
• Ulu-Kalın, Ö., & Koçoğlu, E. (2017). 6. sınıf sosyal bilgiler ders kitabının farklı okunabilirlik formüllerine göre incelenmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(4), 2202-2220.
• Yılar, M. B. (2020). 9. sınıf coğrafya ders kitabında yer alan metinlerin okunabilirlik düzeyinin incelenmesi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 18(2), 1126-1146.