Özel Gereksinimli Çocuğa Sahip Ebeveynlerin Sosyal Destek Algılarının ve Yılmazlık Düzeylerinin İncelenmesi

Yıl 2019, Cilt: 20 Sayı: 3, 561 - 595, 01.09.2019

Harun Aysever Mukaddes Sakallı Demirok

https://doi.org/10.21565/ozelegitimdergisi.467417

Cited By: 3

Öz

Bu araştırma özel gereksinimli çocuğa sahip
ebeveynlerin sosyal destek algılarının ve yılmazlık düzeylerinin incelenmesi
amacıyla yapılmıştır. Betimsel araştırma yöntemlerinden ilişkisel tarama modeli
kullanılarak desenlenlenmiştir. Araştırmanın çalışma grubu özel gereksinimli
çocuğa sahip 128 anne ve 34 baba oluşturmaktadır. Veri toplama aracı olarak, Kişisel
Bilgi Formu, Kaner, (2010) tarafından geliştirilen “Yenilenmiş Anne-Baba Sosyal Destek Ölçeği”,
Kaner ve Bayraklı (2010)
tarafından geliştirilen “Aile Yılmazlık
Ölçeği” kullanılmıştır. Verilerin analizinde ANOVA, Mann
Whitney U Testi, Kruskal Wallis H-Testi ve Tamhane’s T2 analizi uygulanmıştır.
Araştırma sonucunda annelerin babalara kıyasla daha mücadeleci oldukları,
ebeveynlerin yaşlarının artmasıyla sosyal etkinliklere katıldıkları, gelecekle
ilgili planlarda onları destekleyen birilerinin olduğu, yaşamlarını kontrol
edebildikleri belirlenmiştir. Algıladıkları bakım desteği dışında, sosyal
destek algılarının ve yılmazlık düzeylerinin onların oturdukları yerleşim
bölgeleri üzerinde bir farklılık yaratmadığı, çocuk sayısının az olması
çocuklarının bakımlarını daha kolay sağladıklarında etkisi olduğu sonucuna
ulaşılmıştır. Ebeveynlerin yakınlarıyla yüzyüze ve telefonla görüşmeleri,
birbirlerinin evine gidip gelmeleri ve çeşitli nedenlerle dışarı çıkma
sıklığıyla ilgili sorunların olmadığı belirlenmiş

Anahtar Kelimeler

ebeveyn, sosyal destek, yılmazlık

Investigating Social Support Perceptions and Resilience Levels of Parents with Children with Special Needs

Öz

This study was designed, using a relational screening model of descriptive research methods, to examine
perceptions of social support and resilience of parents with children with special needs. The study group consisted
of 128 mothers and 34 fathers having children with special needs. Personal Information Form, Revised Parental
Social Support Scale and Family Resilience Scale were used as data collection tools. In the analysis of data, T test,
ANOVA, Mann Whitney U Test, Kruskal Wallis H Test and LSD analysis were applied. The study showed that
mothers were more contestatory than fathers, as parents get older, their attendance to social activities increased
and they had more control over their lives. Apart from the perceived care support by parents, living in the urban
or the rural area did not make any difference on their perception of social support and on their resilience. It was
found that with the increase in the level of education, there was an increase with the parents’ perceived social
support and satisfaction and resilience levels. The number of children with special needs of the parents made a
difference in their perception of social support and care support and provided them to be more resilient.
Furthermore, the gender of the child with special needs did not make any differences on the social support
perception of the parents, their satisfaction with this support and their resilience level. It is amongst the results that
the parents do not face any problems while talking with their relatives either face to face or through the phone,
making home visits or going out for any reason. 

Anahtar Kelimeler

Children with special needs, parents, social support, resilience

Kaynakça

• Ahlert, I. A. & Greeff, A. P. (2012). Resilience factors asociated with adaptation in families with deafand hard of hearing children. American Annals of the Deaf, 157(4), 141-155.
• Aral, N. & Gürsoy, F. (2009). Özel Eğitim Gerektiren Çocuklar Ve Özel Eğitime Giriş. İstanbul: Morpa Kültür Yayınları.
• Aslan, Ç. Ç. (2010). Zihinsel Engelli Çocuğu Olan Anne Ve Babaların Psikolojik Belirtileri, Sosyal Destek Algıları Ve Stresle Basa Çıkma Tarzlarının Karşılaştırılması. Yüksek Lisans Tezi, Maltepe Üniversitesi, İstanbul.
• Aygen, S. (2011). Otizm Tanısı Almış Çocuk ve Ergenlerin Annelerinin Aleksitimi Düzeyinin Yordanması. Yüksek Lisans Tezi, Maltepe Üniversitesi, İstanbul.
• Bilgin, Ş. (2012). Ağır Ve Orta Düzeyde Zihinsel Yetersizliği Olan Çocukların Anne-Babalarının Algıladıkları Sosyal Destek Kaygı Ve Depresyon Düzeylerinin İncelenmesi. Yüksek lisans tezi, Uludağ Üniversitesi. Bursa.
• Boyraz, G. & Sayger, T. V. (2011). Psychological well-being among fathers of children with and with out disabilities: the role of family cohesion, adaptability and paternal self-efficacy. American Journal of Men's Health, 5(4), 286–296.
• Cavkaytar, A., Batu, S. & Beklan, O. B. (2007). Gelişimsel geriliği olan çocuğa sahip ailelerin sosyo-ekonomik ve demografik özellikleri arasındaki ilişkiler. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(1), 79-96.
• Cavkaytar, A., Ardıç, A., Özbey, F., Sönmez, M., Özdemir, O. & Aksoy, V. (2012). Özel Eğitimde Aile Eğitimi ve Rehberliği. Ankara: Vize Yayıncılık.
• Coşkun, Y. & Akkaş, G. (2009). Engelli Çocuğu Olan Annelerin Sürekli Kaygı Düzeyleri İle Sosyal Destek Algıları Arasındaki İlişki. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 10(1), 213-227.
• Çattık, M. (2015). Gelişimsel Yetersizliği Olan Çocukların Ebeveynlerinin Sosyal Destek Ve Öz Yeterlik Düzeyleri İle Yaşam Doyum Düzeyleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi, Eskişehir.
• Çınar, L. (2008). Evlilik Doyumu: Cinsiyet Rolleri Ve Yardım Arama Tutumu. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Deniz, M. E., Dilmaç, B. & Arıcak, O. T. (2009). Engelli çocuğa sahip olan ebeveynlerin durumluk-sürekli kaygı ve yaşam doyumlarının incelenmesi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 6(1), 953-968.
• Durmuşoğlu Irmak, B. (2017). Yüksek Kaygı Ve Depresyon Düzeyinin Evlilik Yaşamı İle İlişkisinin Değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi, Işık Üniversitesi, İstanbul.
• Gölalmış Erhan, G. (2005). Zihinsel Engelli Çocuğu Olan Annelerin Umutsuzluk, Karamsarlık, Sosyal Destek Algılarının Ve Gelecek Puanlarının İncelenmesi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Greeff, A. P., Vansteenwengen, M. & Ide, M. (2006). Resiliency in familieswith a member with a psychological disorder. The American Journal of Family Therapy, 34, 285-300.
• Görgü, E. (2005). 3-7 Yaş Arası Otistik Çocuğa Sahip Olan Annelerin Algıladıkları Sosyal Destek Düzeyleri İle Depresyon Düzeyleri Arasındaki İlişki. Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Kadı, S. (2016). Çoklu Yetersizliğe Sahip Çocuğu Olan Ebeveynlerin Yılmazlık Düzeylerinin Çeşitli Değişkenler Açısından Belirlenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Bolu.
• Kaner, S. (2004). Engelli Çocukları Olan Anne Babaların Algıladıkları Stres, Sosyal Destek ve Yaşam Doyumlarının İncelenmesi. Ankara Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri.
• Kaner, S. & Bayraklı, H. (2009a). Engelli ve engelli olmayan çocuklu annelerde yılmazlık, sosyal destek ve stresle başa çıkma becerileri. Eğitim Bilimleri ve Uygulama Dergisi, 8(15), 115-133.
• Kaner, S. & Bayraklı, H. (2009b). Zihinsel engelli ve engelli olmayan çocuklu annelerde yılmazlık, sosyal destek ve stresle başa çıkma becerileri. Journal of EducationalSciences ve Practices, 8(15), 25-29.
• Kaner, S. & Bayraklı, H. (2010). Anne yılmazlık ölçeğinin psikometrik özellikleri. Eğitim Bilimleri ve Uygulama Dergisi, 9(17), 77-94.
• Kaner, S. (2010). Aile Destek Ölçeği: Faktör Yapısı, Güvenirlik ve Geçerlilik Çalışmaları. 11. Ulusal Özel Eğitim Kongresi Bildirileri, 33-48.
• Kaner, S. & Bayraklı, H. ve Güzeller, C. O. (2011). Anne-babaların yılmazlık algılarının bazı değişkenler açısından incelenmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 12(2), 63-78.
• Karadağ, E. (2009). Eğitim bilimleri alanında yapılmış doktora tezlerinin tematik açıdan incelemesi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 10(3), 21-36.
• Karasar, N. (2011). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Kumbasar, A. (2016). İşitme Engelli Ve Engelli Olmayan Çocuklara Sahip Ailelerde Sosyal Destek Algısı, Yılmazlık Ve Tükenmişlik Düzeylerinin İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Lee, E. O., Shen, C. & Tran, T. V. (2008). Coping with hurricane Katrina: Psychological distresand resilien ceamong African American evacuees. Journal of Black Psychology, 20(5), 1-19.
• Olson, C. A., Bond, L. & Burns, J. M. (2003) AdolescentResilience: A Concept Analysis. J Adolesce, 26(1).
• Plumb, J. C. (2011). The ımpact of socıal support and famıly resılıence on parental stres ın famılıes wıth a chıld dıagnosed wıth an autısm spectrum dısorder. Doctoral Disertation, Pennsylvania University, USA.
• Sencar, B. (2007). Otistik Çocuğa Sahip Ailelerin Algıladıkları Sosyal Destek Ve Stres Düzeyleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
• Sivrikaya, T. (2012). Zihinsel Yetersizliği Olan Çocuğa Sahip Annelerin Aile Stresi, Algıladıkları Sosyal Destek Ve Aile Yükünün Belirlenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Aband İzzet Baysal Üniversitesi, Bolu.
• Tak, Y. R. & McCubbin, M. (2002) Family stres, perceived social support and coping following the diagnosis of a child's congenital heart disease. Journal of Advanced Nursing, 39, 190-98.
• Taşdemir, A. (2013). Görme Engelli Öğrenci Annelerinin Yılmazlık Özelliklerinin İncelenmesi: İstanbul İli Örneği. Yüksek Lisans Tezi, Yeditepe Üniversitesi, İstanbul.
• Weis, M. J. (2002). Hardines and social support as predictors of stres in mothers of typical children, children with autism, and children with mental retardation. The National Autistic Society, 6(1), 115-130.
• Wulffaert, J., Scholte, E. M., Dijkxhoorn, Y. M., Bergman, J. E. H., Ravenswaaij-Arts, C. M. A., Berckelaer & Onnes, I. A. (2009). Parenting stres in charge syndro meand there lationship with child characteristics. Journal of Developmental and Physical Disabilities, 21(2), 301-313.