Çoklu Yetersizliği Olan Az Gören Çocuklara Doğrudan Öğretimle Sunulan Şematik Düzenleyicinin Bir Fen Konusunun Öğretiminde Etkisi

Yıl 2021, Cilt: 22 Sayı: 1, 175 - 206, 02.03.2021

Pınar Şafak , Hatice Cansu Bilgiç

https://doi.org/10.21565/ozelegitimdergisi.629598

Cited By: 7

Öz

Bu araştırmanın genel amacı, az gören ve orta düzeyde
zihinsel yetersizlikten etkilenmiş üç öğrenciye, fen konularından biri olan
‘kurbağanın yaşam döngüsü’ konusunun öğretilmesinde doğrudan öğretim yöntemi
ile sunulan şematik düzenleyicinin etkililiğini, bireylerin konu hakkındaki
öğrenmelerini öğretim sona erdikten 7,14 ve 21 gün sonra da sürdürüp
sürdüremediğini belirlemektir. Araştırma, Ankara ilinde bulunan, görme
engelliler okulu ve özel alt sınıfa devam eden ayrıca özel eğitim kurumunda da
eğitim gören az gören ve orta düzeyde zihinsel yetersizliği bulunan biri yedek
olmak üzere dört öğrenci ile yapılmıştır. Araştırmada katılımcılar arası çoklu
yoklama modeli kullanılmıştır. Araştırma verilerinin toplanabilmesi için,
öğretmen ve aile görüşme formları, beceri kontrol listesi, ölçüt bağımlı ölçü
araçları, uygulama güvenirliği ve sosyal geçerlilik formları geliştirilmiş ve
kullanılmıştır. Araştırma bulgularına göre; doğrudan öğretim yöntemi ile
sunulan şematik düzenleyicinin ‘kurbağanın yaşam döngüsü’ konusunun
öğretilmesinde etkili olduğu ve her üç katılımcının da öğretim sona erdikten
7,14 ve 21 gün sonra öğrendikleri konunun tamamını bağımsız şekilde şema
üzerinden gösterebildikleri belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Ağır yetersizlik, çoklu yetersizlik, fen öğretimi, şematik düzenleyici, doğrudan öğretim

Kaynakça

• Alptekin, S. (2012). Sosyal becerilerin zihinsel engelli öğrencilere doğrudan öğretim yaklaşımıyla öğretimi.[ Teachıng the socıal skılls to the mentally retarded students through dırect ınstructıon approach]. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi [Ondokuz Mayis University Journal of Faculty of Education], 31(1), 1-19.
• Bayram, H. (2006). Az gören öğrencilere uyarlanmış doğrudan öğretim yaklaşımı kullanılarak kendini gözlemleme yoluyla sözlü problem çözme öğretiminin etkililiği [The effectiveness of word problem solving instruction implemented on students with visual impairments by using direct instruction approach that utilizes self-monitoring]. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi) [Unpublished master’s thesis]. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara [Gazi University Institute of Educational Sciences, Ankara, Turkey].
• Browder, D. M., & F. Spooner (Eds. ). (2014). More language arts, math, and science for students with significant cognitive disabilities. Baltimore, MD: Paul H. Brookes.
• Bulgren, J.A., Deshler, D.D., & Schumaker, J.B. (1997). Use of a recall enhancement routine and strategies in inclusive secondary classes. Journal of Learning Disabilities Research & Practice, 12(4), 198-208.
• Collins, C. B. (2007). Moderate and severe disabilities a foundation approaches. New Jersey: Pearson Education.
• Coşkun, İ., Gür, T., & Aykutlu, H. (2014). Hafif düzey zihin engelli bireylerin okuduğunu anlama düzeyinin belirlenmesi ve yorumlanması amacıyla metin sonrası çizilen resimlerin incelenmesi [Mild mentally disabled individuals reading comprehension and interpretation level determination investigation of the text post drawn pictures]. Uluslararası Avrasya Sosyal Bilimler Dergisi [International Journal Of Eurasia Social Sciences], 5(14), 17-42.
• Courtade, G., Spooner, F., Browder, D., & Jimenez, B. (2012). Seven reasons to promote standards-based instruction for students with severe disabilities: A reply to Ayres, Lowrey, Douglas, & Sievers (2011). Education and Training in Autism and Developmental Disabilities,47(1), 3-13.
• Çapraz, C. (2016). Ortaokul özel alt sınıfta öğrenim gören zihinsel yetersizliği olan öğrencilere doğrudan öğretim yöntemiyle bazı maddelerin "katı-sıvı-gaz" hallerinin öğretimi [Teaching solid-liquid-gas states of some substances to students with intellectual disabilities in a secondary special sub-class through direct instruction method]. (Yayımlanmamış Doktora Tezi) [Unpublished doctoral dissertation]. Atatürk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Erzurum [Atatürk University Institute of Educational Sciences, Erzurum, Turkey].
• Çıkılı, D. (2016). Hafif derecede zihinsel yetersizliği olan öğrencilere fen konularının öğretiminde doğrudan öğretim ile şematik düzenleyiciyle öğretimin karşılaştırılması [Comparison of direct teaching method and schematic teaching method on teaching science to the students with mild mental disabilities]. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi) [Unpublished master’s thesis]. Selçuk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Konya [Selçuk University Institute of Educational Sciences, Konya, Turkey].
• Dağseven Emecen, D. (2008). Zihinsel yetersizlikten etkilenmiş öğrencilere sosyal becerilerin kazandırılmasında doğrudan öğretim ve bilişsel süreç yaklaşımları ile yapılan öğretimin etkililiklerinin ve verimliliklerinin karşılaştırılması [The comparison of effectiveness and efficiency of direct instruction and problem solving approachs in teaching of social skills for children with mental retardation]. (Yayımlanmamış Doktora Tezi) [Unpublished doctoral dissertation]. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara [Gazi University Institute of Educational Sciences, Ankara, Turkey].
• Dağseven Emecen, D. (2011). Comparison of direct instruction and problem Solving Approach in Teaching Social Skills to Children with Mental Retardation. Journal of Educational Sciences Theory and Practice, 11(3), 1414-1420.
• Demir, R. (2008). Engelli öğrencilere fen bilgisi dersinde sindirim konusunu basamaklandırılmış öğretim yöntemiyle sunulmasının etkililiği [The effectiveness of teaching digestion curriculum unit through graded teaching method in science classes to mentally-handicapped children]. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi) [Unpublished master’s thesis]. Selçuk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Konya [Selçuk University Institute of Educational Sciences, Konya, Turkey].
• Dönmez, C., Yazıcı, K., & Sabancı, O. (2007). Sosyal bilgiler derslerinde grafik düzenleyicilerin kullanımının öğrencilerin akademik bilgiyi elde etmelerine etkisi [The success of the use of graphic organizers in social studies courses and their effect on acquiring academic knowledge]. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 5(3), 437–459.
• Duman, N., & Çifci Tekinarslan, İ. (2007). Hikâye haritası yönteminin zihinsel engelli öğrencilerin okuduğunu anlama becerileri üzerindeki etkisinin belirlenmesi [The effects of the story-mapping method on mild mentally retarded students’ reading comprehension skills]. Özel Eğitim Dergisi [Journal of Special Education], 8(1), 33-61. Fradd, S. ,& Lee, O. (1995). Science for all: A promise or a pipe dream for bilingual students? Journal of Bilingual Research, 19(2), 261-278.
• Gajria, M., Jitendra, A. K., Sood, S. , & Sacks, G. (2007). Improving comprehension of expository text in students with LD: A research synthesis. Journal of Learning Disabilities, 40(3), 210-225.
• Griffin, C., Simmons, D. C., & Kammenui, E. J. (1991). Investigating the effectiveness of graphic organizer instruction on the comprehension and recall of science content by students with learning disabilities. Journal of Reading, Writing & Learning Disabilities International, 7(4), 355-376.
• Griffin, C.C., Malone, L.D., & Kameeniui, E.J. (1995). Effects of Graphic Organizer İnstruction on Fifth-Grade Students. Journal of Educational Research, 89(2), 98-107.
• Gurganus, S. , Janas, M., & Schmitt, L. (1995). Science instruction what special education teachers need to know and what roles they need to play. Journal of Teaching Exceptional Children, 27(4), 7-9.
• Güzel Özmen R., Bulut A., Peker K., Özbek M., Şentürk I.,Taşkın T. (2002). Özel eğitim sınıflarında fen projeleri [Science projects in special education classes]. Paper Presented at XII. Special Education Congress, Ankara, Turkey.
• Güzel Özmen. R. (2011). Zihinsel yetersizliği olan öğrencilerin bilgi veren metinlerdeki bilgileri hatırlamalarında şematik düzenleyicilerin iki farklı sunum şeklinin karşılaştırılması [Comparison of two different ways of presentation of schematic organizers for students with intellectual disabilities to remember information in information texts]. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri Dergisi [Educational Sciences: Theory & Practice], 11(2), 773-793.
• Güzel, R. (1999). Doğrudan öğretim yönteminin öykü anlama becerisinin öğretiminde uygulanması [An application of the direct method in understanding stories]. Eğitim ve Bilim Dergisi [Education and Science], 23, 31-41.
• Horton, S. V., Lovitt, T. C., & Bergerud, D. (1990). The effectiveness of graphic organizers for three classifications of secondary students in content area classes. Journal of Learning Disabilities, 23,12-29.
• Individuals with Disability Education Act Amendments of 2004 (IDEA). (2004). Retrieved from http://thomas. loc.gov/home/thomas. php.
• Işıkdoğan, N. (2009). Hikâye Haritası Tekniğinin Zihin Engelli Öğrencilerin Okuduğunu Anlama Becerilerini Kazanmalarındaki Etkililiği [Investigation of the effectiveness of story map method on reading comprehension skills of students with special needs]. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi) [Unpublished master’s thesis]. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara [Ankara University Institute of Educational Sciences, Ankara, Turkey].
• İlik, Ş. (2009). Hafif düzeyde öğrenme güçlüğüne sahip öğrencilerde doğrudan öğretim yönteminin Fen ve Teknoloji dersine ilişkin kavramların öğretiminde etkililiğinin değerlendirilmesi [ An evaluation of the effectiveness of direct teaching methods on learning concepts of children with mild learning difficulties related to science and technology course] (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi) [Unpublished master’s thesis]. Selçuk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Konya [Selçuk University Institute of Educational Sciences, Konya, Turkey].
• İncik, G. (2012). Zihinsel yetersizliğe sahip ilköğretim 4. sınıf kaynaştırma öğrencilerinin şematik düzenleyicileri kullanarak bilgi verici metin türlerinden olan tanımsal metinlere ilişkin okuduğunu anlama düzeyleri [Level of comprehension of reading comprehension of descriptive texts which are informative text types by using schematic regulators of 4th grade primary school students with mental disability]. Paper Presented at 22. XII. Special Education Congress, Ankara, Turkey.
• Kaptan, F. (1998). Fen bilgisi öğretimi [Science teaching]. Ankara: Anı.
• Karakoç, T. (2016). Görme yetersizliği olan öğrencilerin araştırmaya dayalı öğrenme yaklaşımı modellerinden rehberli keşfetme modelinin deneysel işlem becerilerine, akademik başarılarına ve fen bilimleri dersine yönelik tutumlarına etkisi [The contribution of guided discovery model of inquiry - based approach to visually impaired students acquisition of experimental procedures, academic success and attitudes towards sciences]. (Yayımlanmamış Doktora Tezi) [Unpublished doctoral dissertation]. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara [Gazi University Institute of Educational Sciences, Ankara, Turkey].
• Karamustafaoğlu, S. , & Kandaz, U. (2006). Okul öncesi eğitimde fen etkinliklerinde kullanılan öğretim yöntemleri ve karşılaşılan güçlükler [Using teaching methods in the science activities and difficulties encountered in pre-school education]. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergis [Gazi University Journal of Gazi Educational Faculty], 26(1), 61-81.
• Kim, H., Vaughn, S. , Wanzek, V. J., & Wei, S. (2004). Graphic organizers and their effects on the reading comprehension of students with LD: A synthesis of research. Journal of Learning Disabilities, 37(2), 105-118.
• Kinder, D., Kubina, R., & Marchand Martella, N. E. (2005). Special education and direct instruction: An effective combination. Journal of Direct Instruction, 5, 1- 36.Knight, V. F., Smith, B. R., Spooner, F., & Browder, D. (2012). Using explicit instruction to teach science descriptors to students with autism spectrum disorder. Journal of autism and developmental disorders, 42(3), 378-389.
• Knight, V. F., Spooner, F., Browder, D. M., Smith, B. R., & Wood, C. L. (2013). Using systematic instruction and graphic organizers to teach science to students with autism spectrum disorders and intellectual disability. Journal of Focus on Autism and Other Developmental Disabilities, 28(2), 115-126.
• Koenig, A. J., & Holbrook, M. C. (2000). Foundations of education: instructional strategies for teaching children and youths with visual impairments. New York: American Foundation for the Blind.
• Mastropieri, M.A., & Scruggs, T. E. (1992). Science for students with disabilities. Journal of Educational Research, 62(4), 377-411.
• Mastropieri, M.A., Scruggs, T.E., & Magnusen, M. (1999). Activities-oriented science instruction for students with disabilities. Journal of Learning Disability Quarterly, 22, 240-249.
• Mete, P. (2016). Ortaokul özel alt sınıfta öğrenim gören zihinsel yetersizliğe sahip öğrencilere bazı maddelerin "sert-yumuşak" özelliklerinin doğrudan öğretim yöntemiyle öğretimi [Teaching the features of some matters - "hard-soft"- through direct teaching method to intellectually disabled students in a special subclass of a middle school]. (Yayımlanmamış Doktora Tezi) [Unpublished doctoral dissertation]. Atatürk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Erzurum [Atatürk University Institute of Educational Sciences, Erzurum, Turkey].
• Milli Eğitim Bakanlığı [Ministry of National Education] (MEB), Unicef. (1995). Fen Bilgisi Dersi Öğretmen Kılavuzu [Science Teacher's Guide]. Ankara: Tsamat.
• Milli Eğitim Bakanlığı [Ministry of National Education] (MEB). (2013). İlköğretim kurumları (ilkokullar ve ortaokullar) fen bilimleri dersi (3, 4, 5, 6, 7 ve 8. Sınıflar) öğretim programı [Primary education institutions (primary and secondary schools) science course (3rd, 4th, 5th, 6th, 7th and 8th grades) curriculum]. Ankara: MEB.
• Mims, P. J., Lee, A., Browder, D. M., Zakas, T. L., & Flynn, S. (2012). Effects of a treatment package to facilitate English/language arts learning for middle school students with moderate to severe disabilities. Journal of Education and Training in Autism and Developmental Disabilities, 47(4), 414-425.
• National Research Council (NRC) (1996). National science education standards. Washington, D.C.: National Academy.
• Patton, J. R. (1995). Teaching science to students with special needs. Journal of Teaching Exceptional Children, 27(4), 4-6.
• Patton, J. R.,& Bailey, J. W. (2013). Science. strategies for teaching learners with special needs. Boston: Pearson.
• Polat, C. (1996). Görme engelli öğrencilere saati söyleme, temel çarpma ve uzunluk ölçüsü öğretiminde doğrudan öğretim yöntemi ile sunulan bireyselleştirilmiş öğretim materyalinin etkililiği [Effectiveness of individualized teaching material presented by direct teaching method for teaching visually impaired students time telling, basic multiplication and length measurement]. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi) [Unpublished master’s thesis]. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara [Gazi University Institute of Educational Sciences, Ankara, Turkey].
• Scruggs, T. E., Mastropieri, M. A., & Boon, R. (1998). Science education for students with disabilities:A review of recent research. Journal of Science Education, 32, 21-44.
• Spooner, F., McKissick, B.R., Knight, V., Walker, R. (2014). Teaching science concepts. In Browder, D. M., & Spooner, F. (Eds.), more language arts, math, and science for students with severe disabilities (pp. 215-230). NY: Paul H. Brookes.
• Şafak, P. (2012). Ağır ve çoklu yetersizliği olan çocukların eğitimi [Education of children with severe and multiple disabilities]. Ankara: Vize.
• Şahbaz, Ü. (2005). Zihin engelli öğrencilere çarpım tablosunun öğretiminde sabit bekleme süreli öğretimin hata düzeltmesiz ve hata düzeltmeli uygulamalarının karşılaştırılması [Comparison of constant time delay procedure with and without error correction in teaching multiplication table to mentally retarded students]. Yayımlanmamış Doktora Tezi) [Unpublished doctoral dissertation]. Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir [Anadolu University Institute of Educational Sciences, Eskişehir, Turkey].
• Tatar, N., & Kuru, M. (2006). Fen eğitiminde araştırmaya dayalı öğrenme yaklaşımının akademik başarıya etkisi [THE effect of inquiry-based learning approach in science education on academic achivement] Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi [Hacettepe University Journal of Education], 31(31), 147-158.
• Tekin İftar, E. & Kırcaali İftar, G. (2004). Özel Eğitimde Yanlışsız Öğretim Yöntemleri [Errorless teaching procedures in special education]. Ankara: Nobel.
• Tekin-İftar, E (2012).Eğitim ve davranış bilimlerinde tek denekli araştırmalar. [Single subject research in education and behavioral sciences]. Tekin İftar, E.(Ed) , in Çoklu yoklama modelleri (s.217-255). Ankara: Türk Psikologlar Derneği [Ankara, Turkey: Turkish Psychological Association].
• Turnbull, R., Turnbull, A., Shank, M., Smith, S. & Leal, D. (2004). Exceptional Lives Special Education in Today’s School. Ohio: Merrill Prentice Hall.
• Uyar, D. (2016). Çoklu yetersizlikten etkilenmiş görmeyen çocukların kullandıkları jestler ile yetişkinlerin çocuklarla etkileşim davranışlarının incelenmesi [The examination of gestures of children with multiple disabilities and visual impairment and adults' interaction behaviors' with children]. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi) [Unpublished master’s thesis]. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara [Gazi University Institute of Educational Sciences, Ankara, Turkey].
• Vayiç, Ş. (2008). Zihinsel yetersizlikten etkilenmiş öğrencilere hayat bilgisi öğretiminde, doğrudan öğretim yöntemi ve şematik düzenleyiciyle öğretimin karşılaştırılması [Comparison of use direct instruction and graphic organizers in teaching of life science to students with mental retardation]. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi) [Unpublished master’s thesis]. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara [Gazi University Institute of Educational Sciences, Ankara, Turkey].
• Watkins, C.L., & Slocum, T.A. (2004). The component of direct ınstruction. Journal of Direct Instruction, 3(2), 75-110.
• Westling, D. L., & Fox, L. (2009). Teaching students with severe disabilities. Upper Saddle River, NJ: Merrill/Prentice.
• Woodward, J. (1994). The role of models in secondary science instruction. Journal of Remedial and Special Education, 15(2), 94-104.
• Yaylacı, Z. (2016). Sosyal bilgiler dersinde, zihinsel yetersizliğe sahip öğrencilere yön bulma becerisinin kazandırılması [Upskilling students who have mental inadequacy with sense of direction in social sciences course]. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi) [Unpublished master’s thesis]. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara [Gazi University Institute of Educational Sciences, Ankara, Turkey].
• Yıkmış, A., Çifci Tekinarslan, İ. & Sazak Pınar, E. (2005). Zihin engelli öğrencilere etkileşim ünitesi yöntemiyle yeni Türk lirası ve yeni kuruş öğretimi [Teaching New Turkish Lira and New Kurus to mentally retarded students by ınteraction unit method]. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi [Abant İzzet Baysal University Journal of Faculty of Education], 6(2), 19-36.