Dijital Hak ve Sorumluluklar Ölçeği Geliştirme Çalışması

Yıl 2024, Sayı: 61, 414 - 437, 15.05.2024

Sevgi Yıldırım , Hafize Keser

https://doi.org/10.9779/pauefd.1062067

Öz

Bu çalışmanın amacı, ortaokul öğrencilerinin dijital haklarını kullanma durumları ile dijital sorumluluklarına uyma durumlarını belirlemeye yönelik bir ölçek geliştirmektir. Araştırma İç Anadolu Bölgesi’nde büyükşehir statüsünde bir ilde öğrenim görmekte olan 760 ortaokul öğrencisinin katılımı ile gerçekleştirilmiştir. Veri toplama süreci 2019-2020 eğitim öğretim yılında gerçekleştirilmiştir. Verilerin analizinde SPSS programından yararlanılmıştır. Yapılan açımlayıcı faktör analizi sonucu, ölçeğin dijital haklar bölümünün 3 faktör ve 18 madde, dijital sorumluluklar bölümünün ise 4 faktör ve 19 maddeden oluştuğu belirlenmiştir. 3 ve 4 faktörden oluşan bu yapılar doğrulayıcı faktör analizi ile doğrulanmıştır. Cronbach Alpha iç tutarlılık katsayısı Dijital Haklar ölçeğinin tamamı için .88, Dijital Sorumluluklar ölçeğinin tamamı için ise .92 bulunmuştur. Dijital haklar ölçeğinin alt faktör değerleri sırasıyla; .86, .78 ve .75 olarak, Dijital Sorumluluklar ölçeğinin alt faktör değerleri ise sırasıyla; .88, .87, .74 ve .69 olarak hesaplanmıştır. Çalışma sonucunda ortaokul öğrencilerinin dijital haklarını kullanma ve dijital sorumluluklarına uyma durumlarını belirlemek üzere kullanılabilecek güvenilir ve geçerli bir ölçek geliştirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

dijital çocuk hakları, dijital sorumluluklar, dijital vatandaşlık, ölçek geliştirme.

Digital Rights and Responsibilities Scale Development Study

Öz

The aim of this study is to develop a scale to assess the extent to which middle school students utilize their digital rights and adhere to digital responsibilities. The research involved 760 middle school students in a metropolitan city in the Central Anatolia Region. Data collection took place during the 2019-2020 academic year, and data analysis was performed using SPSS software. The results of the exploratory factor analysis indicated that the digital rights section of the scale comprised 3 factors and 18 items, while the digital responsibilities section consisted of 4 factors and 19 items. These structures, with 3 and 4 factors, were confirmed through confirmatory factor analysis. The Cronbach's Alpha internal consistency coefficient was found to be .88 for the entire Digital Rights scale and .92 for the entire Digital Responsibilities scale. The sub-factor values of the Digital Rights scale were calculated as .86, .78, and .75, respectively, while the sub-factor values of the Digital Responsibilities scale were .88, .87, .74, and .69. In conclusion, the study resulted in the development of a reliable and valid scale for assessing middle school students' utilization of digital rights and adherence to digital responsibilities.

Anahtar Kelimeler

Digital children, Digital responsibilities, Digital citizenship, Scale development

Kaynakça

• Bakır, E. (2016). Sınıf öğretmeni adaylarının dijital vatandaşlık seviyelerinin dijital vatandaşlık alt boyutlarına göre incelenmesi. [Master’s Thesis. Karadeniz Technical University]. Ulusal Tez Merkezi.
• Bergkvist, Lars & John R. Rossiter (2007). The Predictive Validity of Multiple-item Versus Single-item Measures of the Same Constructs. Journal of Marketing Research, 44, 175-184. https://doi.org/10.1509/jmkr.44.2.175
• Büyüköztürk, Ş. (2011). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı (13. b.). Pegem Akademi.
• Büyüköztürk Ş., Kılıç Ç. E., Akgün Ö. E., Karadeniz Ş., & Demirel F. (2018). Bilimsel araştırma yöntemleri (23. Baskı). Pegem Akademi.
• Cherdantseva Y., & Hilton J. (2013, September). A reference model of ınformation assurance & security [Paper presented]. In 2013 International Conference on Availability, Reliability and Security, 546-555.
• Çubukçu, A., & Bayzan, Ş. (2013). Türkiye’de dijital vatandaşlık algısı ve bu algıyı internetin bilinçli, güvenli ve etkin kullanımı ile artırma yöntemleri. Middle Eastern & African Journal of Educational Research, 5, 148-167. https://www.guvenliweb.org.tr/dosya/73bDc.pdf
• Çokluk, Ö., Şekercioğlu, G., & Büyüköztürk, Ş. (2010). Sosyal bilimler için çok değişkenli istatistik spss ve lisrel uygulamaları. Pegem Akademi.
• Drolet, A. L., & Morrison, D. G. (2001). Do we really need multiple-item measures in service research? Journal of Service Research, 3(3), 196–204. https://doi.org/10.1177/109467050133001
• EU Kids Online (2010). EU Kids Online - Avrupa Çevrimiçi Çocuklar Özet Bulgular. https://www.lse.ac.uk/media-and-communications/assets/documents/research/eu-kids-online/participant-countries/turkey/TurkeyExecSum.pdf
• Ford, J. K., MacCallum, R. C., & Tait, M. (1986). The application of exploratory factor analysis in applied psychology: A critical review and analysis. Personnel Psychology, 39(2), 291–314. https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/j.1744-6570.1986.tb00583.x
• Fossati, A., Maffei, C., Acquarini, E., & Di Ceglie, A. (2003). Multigroup confirmatory component and factor analyses of the Italian version of the aggression questionnaire. European Journal of Psychological Assessment. 19 (1), 54–65. https://doi.org/10.1027//1015-5759.19.1.54
• Güngör N. (2021). İç Denetimde Bilgi Teknolojileri ve Siber Güvenlik. Gazi Kitapevi.
• Hogarty, K. Y., Hines, C. V., Kromrey, J. D., Ferron, J. M. & Mumford, K. R. (2005). The quality of factor solutions in exploratory factor analysis: The influence of sample size, communality and overdetermination. Educational and Psychological Measurement, 65, 202-226. https://doi.org/10.1177/001316440426728
• Jöreskog, K. G., & Sörbom, D. (1993). LISREL 8: Structural equation modeling with the SIMPLIS command language. SSI Scientific Software International Inc.
• Karaduman, H., & Öztürk, C. (2014). Sosyal bilgiler dersinde dijital vatandaşlığa dayalı etkinliklerin öğrencilerin dijital vatandaşlık tutumlarına etkisi ve dijital vatandaşlık anlayışlarına yansımaları. Journal of Social Studies Education Research, (5)1, 38-78. https://doi.org/10.17499/jsser.20331
• Karakuş, T., Çağıltay, K., Kaşıkcı, D., Kurşun, E., & Ogan, C. (2014). Türkiye ve Avrupa’daki çocukların internet alışkanlıkları ve güvenli internet kullanımı. Eğitim ve Bilim,39(171). http://egitimvebilim.ted.org.tr/index.php/EB/article/view/1867
• Kass, R. A., & Tinsley, H. E. A. (1979). Factor analysis. Journal of Leisure Research, (11)2, 120-138. https://doi.org/10.1080/00222216.1979.11969385.
• Kaya, A., & Kaya, B. (2014). Teachr candidates’ perceptions of digital citizenship. Journal of Human Sciences, 11(2), 346-361. https://j-humansciences.com/ojs/index.php/IJHS/article/view/2917
• Kline, P. (1994). An easy guide to factor analysis. Routledge.
• Kline, R. B. (2000). Principles and practice of structural equation modeling. The Guilford Press.
• Kline, R. B. (2005). Principles and practice of structural equation modeling (2nd ed.). The Guilford Press.
• Knorr, K., & Röhrig, S. (2001). Security requirements of e-business processes. In Towards the E-Society Springer.
• Kocadağ, T. (2012). Öğretmen adaylarının dijital vatandaşlık düzeylerinin belirlenmesi. [Master’s Thesis. Karadeniz Technical University]. Ulusal Tez Merkezi.
• Lawshe, C. H. (1975). A quantitative approach to content validity. Personnel Psychology, 28, 563–575. https://doi.org/10.1111/j.1744-6570.1975.tb01393.x
• Livingstone, S., & Helsper, E.J. (2010). Children, Internet and risk in comparative perspective. Journal of Children and Media 7(1), 1-8. https://doi.org/10.1080/17482798.2012.739751
• Livingstone, S. & Bulger, M. (2014). A global research agenda for children’s rights in the digital age. Journal of Children and Media, 8 (4), 317-335. https://doi.org/10.1080/17482798.2014.961496
• MacCallum, R. C., Widaman, K. F., Zhang, S., & Hong, S. (1999). Sample size in factor analysis. Psychological Methods, 4(1), 84–99. https://doi.org/10.1037/1082-989X.4.1.84
• Mascheroni, G. & Ólafsson, K. (2014). Net Children Go Mobile: risks and opportunities. Second Edition. Educatt. https://doi.org/10.13140/RG.2.1.3590.8561
• Nunnally, J. C. (1978). Psychometric testing. New York: McGraw-Hill.
• Odabaşı, F. (2017). Dijital ortamda çocuk hakları. Pegem Yayıncılık.
• Öztürk, M. (2015). Ortaokul öğrencilerinin dijital vatandaşlık düzeyleri. [Master’s Thesis, Kastamonu University]. Ulusal Tez Merkezi.
• Raunbenheimer J. (2004). An item selectıon procedure to maxımıse scale relıabılıty and valıdıty. SA Journal of Industrial Psychology 30 (4), 59-64. https://doi.org/10.4102/sajip.v30i4.168
• Ribble, M., & Bailey, G. (2007). Digital citizenships in schools. The International Society for Technology in Education (ISTE).
• Ribble, M. (2011). Digital citizenship in schools (2nd ed). The International Society for Technology in Education (ISTE).
• Selwy, N., & Facer, K. (2007). Beyond the digital divide: Rethinking digital inclusion fort he twenty-first century. Bristol Future Lab. https://pdfs.semanticscholar.org/286c/8d6945982292e40bf54a515be0adf34a3e73.pdf
• Shelley, M., Thrane, L., Shulman, S., Lang, E., Beısser, S., Larson T., & Mutiti, J. (2004). Digital citizenship parameters of the digital divide. Social Science Computer Review, (22)2, 256-269. doi: https://doi.org/10.1177/0894439303262580
• Symantec. (2010). The Norton online family report. https://www.proquest.com/docview/375655914?sourcetype=Wire%20Feeds
• Tavşancıl, E. (2005). Tutumların ölçülmesi ve spss ile veri analizi. Nobel Yayıncılık.
• Tezbaşaran , A.(2008). Likert tipi ölçek geliştirme kılavuzu. TPD.
• Third, A., Bellerose D., Keltie E. & Pihl K., Dawkins U.(2014). https://www.aeema.net/WordPress/wp-content/uploads/2014/10/Childrens-Rights-in-the-Digital-Age.pdf
• UNICEF. (2017). Dünya Çocuklarının Durumu. [The State of the World’s Children] https://www.unicef.org/turkey/media/4291/file/D%C3%BCnya%20%C3%87ocuklar%C4%B1n%C4%B1n%20Durumu%202017:%20Dijital%20bir%20D%C3%BCnyada%20%C3%87ocuklar.pdf
• Velicer, W. F., & Fava, J. L. (1998). Effects of variable and subject sampling on factor pattern recovery. Psychological Methods, 3(2), 231-251. https://doi.org/10.1037/1082-989X.3.2.231
• Veneziano L. & Hooper J. (1997). A method for quantifying content validity of health-related questionnaires. American Journal of Health Behavior, 21(1),67-70.
• Yurdugül, H. (2005). Ölçek geliştirme çalışmalarında kapsam geçerliği için kapsam geçerlik indekslerinin kullanılması. XIV. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi, Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi, 28–30 Eylül 2005, Denizli.
• Zwick, W. R., & Velicer, W. F. (1986). Comparison of five rules for determining the number of components to retain. Psychological Bulletin, 99(3), 432–442. https://doi.org/10.1037/0033-2909.99.3.432
• Wanous, J. P., Reichers, A. E., & Hudy, M. J. (1997). Overall job satisfaction: How good are single-item measures? Journal of Applied Psychology, 82(2), 247–252. https://doi.org/10.1037/0021-9010.82.2.247
• Whitman, M.E., & Mattord H.J. (2017).Risk management: controlling risk.ME Withman & HJ Mattord, Management and Information Security.
• Worthington, R. L., & Whittaker, T. A. (2006). Scale Development Research: A Content Analysis and Recommendations for Best Practices. The Counseling Psychologist, 34(6), 806–838. https://doi.org/10.1177/0011000006288127