Kavram Karikatürlerinin Fen Eğitimi Dersi Akademik Başarısı Üzerindeki Etkisini Belirlemeye Yönelik Bir Meta-Analiz Çalışması

Yıl 2020, Cilt: 49, 223 - 246, 01.05.2020

Gürol Yokuş , Burak Ayçiçek

https://doi.org/10.9779/pauefd.592287

Cited By: 7

Öz

Bu araştırmanın
amacı, Türkiye’de 2007-2019 yılları arasında kavram karikatürlerinin Fen
Eğitimi dersi akademik başarısı üzerindeki etkisini inceleyen deneysel çalışmaların
meta-analizini yaparak genel etki büyüklüğünü hesaplamak ve bu etkinin çeşitli
moderatörlere göre anlamlı farklılık gösterip göstermediğini belirlemektir.
Araştırma kapsamında birbirinden bağımsız deneysel çalışmaların sonuçlarını
birleştirmek için meta-analiz yöntemi kullanılmıştır. Elde edilen çalışmalardan
deneysel veya yarı deneysel yöntemle yürütülmüş olan, Fen Eğitimi dersi
kapsamında gerçekleştirilen ve dâhil edilme kriterlerini karşılayan 23 adet
tekil araştırma meta-analiz açısından uygun bulunmuştur. Derlenen araştırmalar
arasında heterojenlik bulunduğu için etki büyüklüğü rastgele etkiler modeline
göre hesaplanmıştır. Araştırma kapsamında moderatör değişkenler olarak kavram
karikatürlerinin kullanılma süresi, araştırmanın türü, araştırmanın yapıldığı coğrafi
bölge ve sınıf düzeyi belirlenmiştir. Kavram karikatürlerinin merkezde yer
aldığı öğrenme-öğretme süreçlerinin öğrencilerin akademik başarısı üzerinde
etkili olduğu, çalışmaların ortalama etki büyüklüğünün 0,867 olduğu, pozitif
yönde ve geniş etki büyüklüğüne sahip olduğu belirlenmiştir. Ayrıca, kavram
karikatürlerinin kullanılma süresi (8 haftadan fazla) ve sınıf düzeyi (7. ve 8.
sınıflarda) değişkenlerine göre anlamlı farklılık bulunmuştur.

Anahtar Kelimeler

kavram karikatürleri, etki büyüklüğü, fen dersi akademik başarısı

Identifying the Concept Cartoons’ Effect on Academic Achievement in Science Course: A Meta-Analysis Study

Öz

In order to determine the effect of concept cartoons on students’ academic achievements in a science course, this study attempts to make a meta-analysis of experimental and quasi-experimental studies –which are conducted in Turkey between the years of 2007 and 2019- and find out whether this effect differs depending on various moderators. Meta-analysis is used as a research method for combining the results of independent experimental studies.  After applying inclusion criteria, 23 individual studies at the total -which are conducted in science courses with experimental design- are found appropriate for meta-analysis. As there is found heterogeneity between studies, the random-effects model has been used for calculating the effect size. Moderator variables include the duration of concept cartoons, research type, geographical region, and class level. It comes out that concept cartoons-based instruction processes have a significant effect on the students' academic success, the average effect size is 0.867 and it is positive. Also, there is observed a significant difference depending on the duration of using concept cartoons (more than 8 weeks) and class level (at 7^th and 8^th graders).

Anahtar Kelimeler

concept cartoons, meta-analysis, academic achievement in science

Kaynakça

• Abramson, J. H. (1994). Making sense of data. New York: Oxford University Press.
• Akbaş, Y. ve Toros, S. (2016). Sosyal bilgiler öğretiminde interaktif kavram karikatürleri ve kavram haritaları kullanımının akademik başarıya etkisi. Turkish Studies, 11(9), 53-68.
• Altunkara, S. (2013). Ekoloji konusunda geliştirilen kavram karikatürlerinin kavramsal anlamaya etkisinin araştırılması. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
• Arıkurt, E. (2014). Kavram karikatürlerinin ve kavramsal değişim metinlerinin ortaokul 7. Sınıf öğrencilerinin başarılarına, kavramsal değişimlerine ve tutumlarına etkisinin karşılaştırılması. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Giresun Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Giresun.
• Atasoy, Ş., Tekbıyık, A., ve Günay, A. (2013). Beşinci sınıf öğrencilerinin ses kavramını anlamaları üzerine kavram karikatürlerinin etkisi. Journal of Turkish Science Education, 10(1), 176-196.
• Ateş, Ö. ve Ören, F. Ş. (2018). Elektrik konusunu hatırda tutma üzerine kavram karikatürleri ve haritalarının etkisi. Pegem Atıf İndeksi, North America, 355-368.
• Atılğanlar, N. (2014). Kavram karikatürlerinin ilköğretim yedinci sınıf öğrencilerinin basit elektrik devreleri konusundaki kavram yanılgıları üzerindeki etkisi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Aydın, G. (2015). The effects of computer-aided concept cartoons and outdoor science activities on light pollution. International Electronic Journal of Elementary Education, 7(2), 142-156.
• Ayhan, H. (2017). Ortaokul 6. Sınıf kuvvet ve hareket ünitesinde kullanılan kavram karikatürlerinin öğrencilerin akademik başarılarına ve fen öğrenmeye yönelik motivasyonlarına etkisi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Balım, A. G., Çeliker, H. D., Türkoğuz, S., Evrekli, E., ve Ekici, D. İ. (2015). Kavram karikatürleri destekli probleme dayalı öğrenme yönteminin öğrencilerin kavramsal anlama düzeyleri ile problem çözme becerisi algıları üzerine etkisi. Journal of Turkish Science Education, 12(4), 53-76.
• Balım, A. G., İnel, D., ve Evrekli, E. (2008). Fen öğretiminde kavram karikatürü kullanımının öğrencilerin akademik başarılarına ve sorgulayıcı öğrenme becerileri algılarına etkisi. İlköğretim Online, 7(1), 188-202.
• Baysarı, E. (2007). İlköğretim düzeyinde 5. sınıf Fen ve Teknoloji dersi canlılar ve hayat ünitesi öğretiminde kavram karikatürü kullanımının öğrenci başarısına, fen tutumuna ve kavram yanılgılarının giderilmesine olan etkisi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Borenstein, M., Hedges, L.V., Higgins, J. P. T., & Rothstein, H. R. (2009). Introduction to meta-analysis. Chichester. UK: Wiley.
• Card, N. A. (2012). Applied meta-analysis for social science research. New York: The Guilford Press.
• Ceylan, Ö. ve Yiğit, E. A. (2018). Analyzing the effect of concept cartoon usage on students’ cognitive structures developments and science achievements through flow maps. Science Education International, 29(4), 238-249.
• Cohen, J. (1988). Statistical Power analysis for the behavioral sciences. Hillsdale, NJ: Lawrance Earlbaum Associates.
• Çelik, B. ve Gündoğdu, K. (2016). The effect of using humor and concept cartoons in high school ICT lesson on students’ achievement, retention, attitude and anxiety. Computers & Education, 103, 144-157.
• Çetin, E. (2012). Karikatürler ile zenginleştirilmiş fen ve teknoloji dersinin öğrenci başarısı ve tutumları üzerine etkisi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi, Konya.
• Çiçek, T. (2011). İlköğretim 6. sınıf fen ve Teknoloji dersinde Kavram Karikatürlerinin Öğrenci başarısına, tutumuna ve kalıcılığına etkisi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Celal Bayar Üniversitesi, Manisa.
• Dabell, J. (2004). The Maths coordinator’s file- using concept cartoons. London: PFP Publishing.
• Demir, Y. (2008). Kavram yanılgılarının belirlenmesinde kavram karikatürlerinin kullanılması. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Atatürk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Erzurum.
• Demir, S. ve Başol, G. (2014). Bilgisayar destekli matematik öğretiminin (BDMÖ) akademik başarıya etkisi: Bir metaanaliz çalışması. Educational Sciences: Theory & Practice, 14, 2013–2035.
• Demirel, R. ve Aslan, O. (2014). Kavram karikatürleriyle desteklenen fen ve teknoloji öğretiminin öğrencilerin akademik başarıları ve kavramsal anlamalarına etkisi. Eğitimde Kuram ve Uygulama, 10(2), 368-392.
• Durmaz, B. (2007). Yapılandırıcı fen öğretiminde kavram karikatürlerinin öğrencilerin başarısı ve duyuşsal özelliklerine etkisi (Muğla ili merkez ilçe örneği). Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Muğla Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Muğla.
• Eker, C. ve Karadeniz, O. (2014). The effects of educational practice with cartoons on learning outcomes. International Journal of Humanities and Social Science, 4(14), 223-234.
• Ekici, F., Ekici, E., ve Aydın, F. (2007). Utility of concept cartoons in diagnosing and overcoming misconceptions related to photosynthesis. International of Journal of Environmental & Science Education, 2(4), 111-124.
• Ellis, P. D. (2010). The essential guide to effect sizes: Statistical power, meta-analysis, and the interpretation of research results. Cambridge: Cambridge University Press.
• Erdoğan, A. ve Özsevgeç, L. C. (2012). Kavram karikatürlerinin öğrencilerin kavram yanılgılarının giderilmesi üzerindeki etkisi: Sera etkisi ve küresel ısınma örneği. Turkish Journal of Education, 1(2), 1-13.
• Evrekli, E. ve Balım, A. G. (2010). Fen ve teknoloji öğretiminde zihin haritası ve kavram karikatürü kullanımının öğrencilerin akademik başarılarına ve sorgulayıcı öğrenme becerileri algılarına etkisi. Batı Anadolu Eğitim Bilimleri Dergisi, 1(2), 76-98.
• Evrekli, E. ve Balım, A. G. (2015). Fen derslerinde animasyon destekli kavram karikatürleri kullanımının altıncı sınıf öğrencilerinin sorgulayıcı öğrenme becerileri algılarına etkisi. Batı Anadolu Eğitim Bilimleri Dergisi, 6(11), 109-136.
• Gavakhan, D. J., Moore, A. R., & McQay, H. J. (2000). An evaluation of homogeneity tests in meta-analysis in pain using simulations of patient data. Pain, 85, 415-424.
• Göçmen, G. (2004). Meta analizin genel bir değerlendirmesi. Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 7, 186–192.
• Göksu, H. K. (2012). Fen ve teknoloji öğretiminde kavram karikatürlerinin öğrencilerin akademik başarılarına ve tutumlarına etkisi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi, Burdur.
• Gölgeli, D. (2012). Düşün-eşleş-paylaş tekniği ile birlikte kullanılan kavram karikatürlerinin öğrencilerin akademik başarısı ile fen ve teknoloji dersine olan tutumlarına etkisinin incelenmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Erciyes Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Erciyes.
• Gölgeli, D. ve Saraçoğlu, S. (2010). Fen ve teknoloji dersi ‘ışık ve ses’ ünitesinin öğretiminde kavram karikatürlerinin kullanımının öğrencilerin akademik başarısına etkisi. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2(31), 113-124.
• Gül, Ş., Köse, E. Ö., ve Konu, M. (2014). Genetik ünitesinin öğretiminde kavram karikatürü kullanımının biyoloji öğretmeni adayları üzerine etkisi. Fen Bilimleri Öğretimi Dergisi, 2(1), 1-22.
• Güler, H. K., Çakmak, D., ve Kavak, N. (2013). Karikatürlerle yapılan matematik öğretiminin öğrencilerin akademik başarılarına ve tutumlarına etkisi. Eğitim Fakültesi Dergisi, 26 (1), 149-160.
• Güngör, H. (2018). Fen ve teknoloji öğretiminde kavram karikatürü kullanımının ilköğretim 7. sınıf öğrencilerin akademik başarılarına etkisi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Gürol M. (2003). Aktif öğrenmeyi temel alan oluşturmacı öğrenme tasarımının uygulanması ve başarıya etkisi. Manas Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7, 169- 179.
• Hedges L.V., & Olkin I. (1985). Statistical methods for metaanalysis. Boston, Mass: Academic Press.
• İnel, D., Balım, A. G., ve Evrekli, E. (2009). Fen öğretiminde kavram karikatürü kullanımına ilişkin öğrenci görüşleri. Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik Eğitimi Dergisi, 3(1), 1-16.
• Kabapınar, F. (2005). Yapılandırmacı öğrenme sürecine katkıları açısından fen derslerinde kullanılabilecek bir öğretim yöntemi olarak kavram karikatürleri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 5(1), 101–146.
• Kansızoğlu, H. B. ve Cömert, Ö. B. (2017). The effect of the process approach on students’ writing success: A meta-analysis. Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 46(2), 541-586.
• Kaplan, A. ve Öztürk, M. (2015). The effect of concept cartoons to academic achievement in instruction on the topics of divisibility. Mathematics Education, 10(2), 67-76.
• Kaptan, F. ve İzgi, Ü. (2014). The effects of use concept cartoons attitudes of first grade elementary students towards science and technology course. Procedia Social and Behavioral Sciences, 116, 2307-2311.
• Kara, M. (2017). İlköğretim 5.sınıf yer kabuğunun gizemi ünitesinde kavram karikatürü kullanımının öğrenci başarısına etkisi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Akdeniz Üniversitesi Eğitim Bilimleri Ensitüsü, Antalya.
• Keogh, B., Naylor, S., & Wilson, K. (1998). Concept cartoons: A new perspective on physics education. Physics Education, 33(4), 219-224.
• Kirisçioğlu, S. ve Başdaş, E. (2007). Yapılandırmacı öğrenme ortamlarında fen ve teknoloji derslerinde kullanılabilecek kavram karikatürleri ve etkinlik örnekleri. Eğitimde Yeni Yönelimler IV: Yapılandırmacılık ve Öğretmen, Ankara: Özel Tevfik Fikret Okulları.
• Köklükaya, A. N, Yıldırım, E., ve Selvi, M. (2016). The effects of cartoons prepared by pre-service science teachers on academic achievement and anxiety level. Journal of Theory and Practice in Education, 12(2), 427-446.
• Littell, J. H., Corcoran, J., & Pillai, V. (2008). Systematic reviews and meta-analysis. New York, NY: Oxford University Press.
• Long, S., & Marson, K. (2003). Concept Cartoons. Hands on Science, 19(3), 22-23.
• Martinez, Y. M. (2004). Does the k-w-l reading strategy enhance student understanding in honors high school science classroom? Unpublished masters thesis, Fullerton: California State University.
• Meriç, G. (2014). Fen ve teknoloji dersinde kavram karikatürlerinin öğrencilerin kavramsal anlama, motivasyon ve tutum düzeyleri üzerine etkisi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Celal Bayar Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Manisa.
• Miles, M. B., & Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis (2nd ed.). Thousand Oaks, CA: Sage.
• Murphy, K.R., & Myors, B. (2004). Statistical power analysis: A simple and general model for traditional and modern hypothesis tests. Mahwah, NJ: Erlbaum
• Naylor, S., Downing, B., & Keogh, B (2001). An empirical study of argumentation in primary science, using concept cartoons as the stimulus. Paper presented at 3rd European Science Education Research Association Conference, Thessaloniki, Greece.
• Ocak, I., Islak, F. G., ve Ocak, G. (2015). İlkokul 4. sınıf fen bilimleri dersinde kavram karikatürü kullanımının akademik başarıya etkisi. Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1, 119-132.
• Oruç, S., & Teymuroglu, B. (2011). The effects of using cartoon in teaching social sciences on attitudes of students against to social science course. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 15, 3211-3215.
• Özmen, H., Demircioğlu, G., Burhan, Y., Naseriazar, A., ve Demircioğlu, H. (2012). Using laboratory activities enhanced with concept cartoons to support progression in students’ understanding of acid-base concepts. Asia-Pasific Forum on Science Learning and Teaching, 13(1), 1-29.
• Özüredi, Ö. (2009). Kavram karikatürlerinin ilköğretim 7. sınıf fen ve teknoloji dersi, insan ve çevre ünitesinde yer alan “besin zinciri” konusunda öğrenci başarısı üzerindeki etkisi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Celal Bayar Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Manisa.
• Özyılmaz-Akamca, G. (2008). İlköğretimde analojiler, kavram karikatürleri ve tahmin-gözlem açıklama teknikleriyle desteklenmiş fen ve teknoloji eğitiminin öğrenme ürünlerine etkisi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Özyılmaz-Akamca, G., Ellez, A. M., ve Hamurcu, G. (2009). Effects of computer aided concept cartoons on learning outcomes. Procedia Social and Behavioral Sciences, 1, 296-301.
• Rudy, A. C. (2001). A meta-analysis of the treatment of anorexia nervosa: A proposal. New York: Ithaca College.
• Saka, A., Akdeniz, A. R., Bayrak, R., ve Asilsoy, Ö. (2006). Canlılarda enerji dönüşümü” ünitesinde karşılaşılan yanılgıların giderilmesinde kavram karikatürlerinin etkisi. VII. Ulusal Fen Bilimleri ve Matematik Eğitimi Kongresi, Ankara.
• Say, F. ve Özmen, H. (2018). Effectiveness of concept cartoons on 7th grade students’ understanding of “the Structure and Properties of Matter”. Türk Fen Eğitim Dergisi, 15(1),.1-24
• Sayın, Ş. (2015). İlköğretim fen ve teknoloji dersi 7. sınıf ışık ünitesinin öğretiminde kavram karikatürleri kullanımının öğrencilerin akademik başarıları, sorgulayıcı öğrenme becerileri, algıları ve motivasyonları üzerine etkisi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Celal Bayar Üniversitesi, Manisa.
• Sinanoğlu, K. (2017). Kavram karikatürleri ve kavramsal değişim metinlerinin 6. sınıf öğrencilerinin bilişsel yüküne, akademik başarısına ve kalıcılığına etkisi. Yayımlanmamış Yüksek Lisan Tezi, Ordu Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ordu.
• Şaşmaz-Ören, F. (2009). Öğretmen adaylarının kavram karikatürü oluşturma becerilerinin dereceli puanlama anahtarıyla değerlendirilmesi. E-Journal of New World Sciences Academy, 4(3), 994-1016.
• Taşkın, Ö. (2014). Fen ve teknoloji öğretiminde kavram karikatürü kullanımının öğrenci başarısı ve tutumuna etkisi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Celal Bayar Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü
• Taşlıdere, E. (2013). Kavram karikatürleri ile zenginleştirilmiş çalışma yapraklarının öğrencilerin geometrik optik konusundaki kavramsal anlamalarına etkisi. Eğitim ve Bilim, 38 (167). 145-161.
• Teke, E., Pehlivan, M., ve Haceminoglu, E. (2013) The effect of the science and technology course integrated with cartoonss on students achievement and attitudes. Journal of Educational and Instructional Studies, 3(2) 129- 134.
• Tokcan, H. ve Alkan, G. (2013). Sosyal bilgiler öğretiminde kavram karikatürlerinin öğrenci başarısına etkisi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(2), 1-19.
• Trow, (2004). Academic achievement, In S. Dandapani (ed.) A Text book of advanced educational psychology (pp. 434-439). New Delhi: Atlantic Publishers.
• Uğurel, I. ve Moralı, S. (2006). Karikatürler ve matematik öğretiminde kullanımı. Milli Eğitim Dergisi, 35(170), 32–47.
• Uzoğlu, M., Yıldız, A., Demir, Y., ve Büyükkasap, E. (2013). Fen bilgisi öğretmen adaylarının ışıkla ilgili kavram yanılgılarının belirlenmesinde kavram karikatürlerinin ve açık uçlu soruların etkililiklerinin karşılaştırılması. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(1), 367-388.
• Webb, P., Williams, Y., & Meiring, L. (2008). Concept cartoons and writing frames: Developing argumentation in South African science classrooms?. African Journal of Research in SMT Education, 12(1), 4-17.
• Yılmaz, T. (2013). Kavram karikatürleriyle desteklenmiş bilimsel hikayelerin öğrencilerin akademik başarıları, tutumları ve motivasyonları üzerine etkisi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Celal Bayar Üniversitesi, Manisa.
• Yolcu, H. (2013). Fen öğretiminde kavram karikatürleri tekniğinin yapılandırmacı öğrenme ortamında kullanılmasının ilköğretim 7. sınıf öğrencilerinin başarı, tutum ve mantıksal düşünme yeteneklerine etkisi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Hatay.