Mesleki Değerlerle İlişkilendirilen Etkinliklerin Öğretmen Adaylarının Farkındalık ve Tutumlarına Etkisi

Yıl 2024, Sayı: 62, 242 - 271, 23.09.2024

Cemile Balık , Derya Atik Kara

https://doi.org/10.9779/pauefd.1230429

Öz

Bu araştırma Eğitime Giriş dersi konularına ilişkin mesleki değerler ile ilişkilendirilerek gerçekleştirilen etkinliklerin öğretmen adaylarının mesleki değerlere ilişkin farkındalıkları ile mesleğe yönelik tutumları üzerindeki etkisini belirlemeyi amaçlamıştır. Karma araştırma yöntemi desenlerinden tekrarlı sıralı karma desene göre düzenlenen bu araştırmanın katılımcıları 2019-2020 öğretim dönemi Eğitim Fakültesi Okulöncesi (55) ve Sınıf Öğretmenliği (70) programlarında Eğitime Giriş dersini alan birinci sınıf öğretmen adaylarından oluşmaktadır. Araştırmada veri toplama aracı olarak nicel veriler için ölçek ve anket kullanılırken, nitel veriler için açık uçlu soru formu, yarı yapılandırılmış görüşme ve gözlem kullanılmıştır. Nicel verilere Mann Whitney U ve Wilcoxon İşaretli Sıralar testi, nitel verilere tümevarımsal ve betimsel analiz uygulanmıştır. Veri analizi sonucunda, deney grubunda öğretmenlik meslek değerlerine yönelik gerçekleştirilen uygulamaların öğretmen adaylarının mesleğe yönelik tutumları üzerinde olumlu yönde anlamlı bir etkiye sahip olduğu ancak kontrol grubundaki öğretmen adaylarının mesleğe yönelik tutumlarında bir değişim olmadığı gözlemlenmiştir. Araştırma sonucunda deney grubundaki öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleki değerlerine ilişkin farkındalık kazandığı hem nitel hem nicel bulguların sonuçlarıyla desteklenmiştir.

Anahtar Kelimeler

öğretmenlik mesleki değerleri, öğretmen eğitimi, değerler eğitimi, eğitime giriş

Destekleyen Kurum

Anadolu Üniversitesi

Proje Numarası

1907E133

The Effect of Activities Associated with Professional Values on Awareness and Attitudes of Prospective Teachers

Öz

This research aimed to determine the effect of activities performed by associating the Introduction to Education course subjects with professional values on pre-service teachers’ awareness of professional values and attitudes toward the teaching profession. The research was prepared based on the repeated sequential mixed research method design. The participants comprised first-year pre-service teachers taking the Introduction to Education course in the Preschool (n = 55) and Classroom Teaching (n = 70) departments of the Faculty of Education in the 2019–2020 academic year. Quantitative data were collected using a scale and a questionnaire, while qualitative data were collected using an open-ended question form, a semi-structured interview form, and an observation form. The quantitative data were analyzed using the Mann–Whitney U and Wilcoxon Signed-Rank test; the qualitative data were analyzed using inductive and descriptive analysis. Data analysis showed that the interventions on teaching professional values in the experimental group had a significant positive effect on pre-service teachers’ attitudes toward the profession; no change in the control group was found. As a result, the fact that the pre-service teachers in the experimental group gained awareness of their professional values of teaching was supported by both qualitative and quantitative findings.

Anahtar Kelimeler

Introduction to education, Professional values of teaching, Teacher education, Values education

Proje Numarası

1907E133

Kaynakça

• Abalı Öztürk, Y. & Şahin, Ç. (2018). Hizmet öncesi dönemde öğretmen adaylarına mesleki değerlerin kazandırılması. M. Ergün, N. Karabacak, İ. Küçük ve M. Küçük (Ed.), Öğretmenliğin mesleki değerleri ve etik (pp. 294-346). Pegem Yayıncılık.
• Aktepe, V. & Yel, S. (2009). İlköğretim öğretmenlerinin değer yargılarının betimlenmesi: Kırşehir ili örneği. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 7(3), 607-622. https://dergipark.org.tr/tr/pub/tebd/issue/26108/275072.
• Andronachea, D., Bocoş, M., Bocoş, V. & Macrib, C. (2014). Attitude towards teaching profession. Social and Behavioral Sciences, 628 – 632. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2014.07.677
• Atasoy, H. K. (2019). Okul öncesi öğretmenlerinin mesleki değerlere sahip olma düzeyler ve öz yeterlik inançları arasındaki ilişkinin incelenmesi. [Master's thesis, Onsekiz Mart University]. National Thesis Center.
• Aydın, E. & Sulak, S. E. (2015). Sınıf öğretmeni adaylarının “değer” kavramına yönelik metafor algıları. Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 4(2), 482-500. https://doi.org/10.14686/buefad.v4i2.5000148420
• Aydın, M. Z. (2013). Değerlerin eğitimi yaklaşımlarının değerlendirilmesi. [International Values Education Symposium] Antalya
• Aydın, M. Z. & Akyol Gürler, G. (2018). Okulda değerler eğitimi. Nobel Yayıncılık.
• Balcı, F. A. & Yanpar Yelken, T. (2010). İlköğretim öğretmenlerinin “değer” kavramına yükledikleri anlamlar. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 39, 81-90. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/87458
• Berkant, H.G., Efendioğlu, A. & Sürmeli, Z. (2014). Değerler eğitimine yönelik öğretmen görüşlerinin incelenmesi. Turkish Studies, 9(5), 427-440. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.6732
• Buluç, B. & Uzun, E. B. (2020). Sınıf öğretmeni adaylarının değer hiyerarşileri. Tübitak Bilim Araştırma Vakfı, 13(2), 29-46. https://dergipark.org.tr/tr/pub/tubav/issue/56279/716556
• Büyüköztürk, Ş., Karadeniz, Ş., Akgün, Ö. E., Demirel, F. & Kılıç Çakmak, E. (2020). Eğitimde bilimsel araştırma yöntemleri. Pegem Akademi.
• Camnalbur, M. & Mutlu Bayraktar, D. (2018). İşbirlikli öğrenmenin akademik başarı üzerine etkisi: bir meta-analiz çalışması. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 7(2), 1149-1172. https://doi.org/10.15869/itobiad.378623
• Creswell, J. W. (2021). Karma yöntem araştırmalarına giriş. (M. Sözbilir, Çev. Ed.). Pegem Akademi. (Original work published 2017)
• Creswell, J. W. & Plano Clark, V. L. (2015). Karma yöntem araştırmalarının tasarımı ve yürütülmesi. (S. B. Demir ve Y. Dede Çev. Ed.). Anı Yayıncılık. (Original work published 2011)
• Christensen, L. B., Jhonson, B. & Turner, L. A. (2020). Araştırma yöntemi desen ve analiz. (A. Aypay, Çev. Ed.). Anı Yayıncılık.
• Çelikkaya, F. & Filoğlu, S. (2014). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin değere ve değer eğitimine ilişkin görüşleri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 14(4), 1541-1556. https://hdl.handle.net/20.500.12513/576
• Çengelci, T. (2010). İlköğretim beşinci sınıf sosyal bilgiler dersinde değerler eğitiminin gerçekleştirilmesine ilişkin bir durum çalışması. [Doctoral thesis, Anadolu University]. National Thesis Center.
• Çetin, Ş. (2006). Öğretmenlik mesleği tutum ölçeğinin geliştirilmesi (geçerlik ve güvenirlik çalışması). Gazi Üniversitesi Endüstriyel Sanatlar Eğitim Fakültesi Dergisi, 18, 28-37. https://dergipark.org.tr/tr/pub/esef/issue/28803/308184
• Coşkun, N. (2016). Eğitim fakültesi öğrencilerinin ve öğretim elemanlarının öğretmenlik meslek etiği değerlerine ilişkin görüşleri: mesleki etik değerlerin kazanımı sürecinde örtük program. [Doctoral thesis, Adnan Menderes University]. National Thesis Center.
• Çubukçu, Z. (2012). İlköğretim öğrencilerinin karakter eğitimi sürecinde örtük programın etkisi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 12(2), 1513-1537. https://docplayer.biz.tr/2158881-Ilkogretim-ogrencilerinin-karakter-egitimi-surecinde-ortuk-programin-etkisi.html
• Çubukçu, Z., Eker Özenbaş, D., Çetintaş, N., Satı, D. & Yazlık Şeker, Ü. (2012). Yönetici, öğretmen, öğrenci ve veli gözünde öğretmenin sahip olması gereken değerler. Pegem Eğitim ve Öğretim Dergisi, 2(1), 25-38. https://dergipark.org.tr/tr/pub/pegegog/issue/22591/241289
• Demir, E. (2018). Öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleği ile ilgili değer algıları ve bu değerlerin eğitim fakültelerinde kazandırılmasına ilişkin görüşleri. [Doctoral thesis, Gazi University]. National Thesis Center.
• Dilmaç, B. (2007). Bir grup fen lisesi öğrencisine verilen insani değerler eğitiminin insani değerler ölçeği ile sınanması. [Doctoral thesis, Selcuk University]. National Thesis Center.
• Dilmaç, B., Bozgeyikli, H. ve Çıkılı, Y. (2008). Öğretmen adaylarının değer algılarının farklı değişkenler açısından incelenmesi. Değerler Eğitimi Dergisi, 6(16), 69-91. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ded/issue/29184/312501
• Ekiz, D. (2020). Bilimsel araştırma yöntemleri. Anı Yayıncılık.
• Fraenkel, J.R., Wallen, N.E., & Hyun, H.H. (2012). How to design and evaluate research in education. McGraw-Hill.
• Gömleksiz, M.N. & Kılınç, H.H. (2015). Ortaokul öğretmenlerinin değerler eğitimine ilişkin görüşleri, beklentileri ve önerileri. Social Science Studies, 35-45. Retrieved 18.09.2022, from https://dergipark.org.tr/tr/pub/researcher/issue/66622/1042376
• Güngör, E. (2010). Değerler psikolojisi üzerine araştırmalar. Ötüken yayınları.
• Gürdoğan Bayır, Ö., Çengelci Köse, T. & Deveci, H. (2016). Sınıf öğretmeni adaylarına göre ilkokullarda değer eğitimi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(3), 317-339 https://dergipark.org.tr/tr/pub/kefad/issue/59425/853499
• Güven, A. Z. (2015). Türkçe öğretmeni adaylarının değer ve değer eğitimi üzerine görüşleri. International Journal of Language & Communication Disorders, 3, 11-27. http://dx.doi.org/10.18298/ijlet.535
• Hair, J. F., Black, W. C., Babin, B. J., Anderson, R. E., & Tatham, R. L. (2014). Multivariate Data Analysis. Pearson Education.
• İnceoğlu, M. (2010). Tutum algı iletişim. Beykent Üniversitesi Yayınevi.
• Karabacak, N. (2016). Sınıf öğretmenlerinin mesleki değerleri üzerine nitel bir çalışma. [Doctoral thesis, Necmettin Erbakan University]. National Thesis Center.
• Kasa, B. (2015). İlkokul döneminde değerlerin kapsamı. S. Yağan Güder (Ed.), Okul öncesi ve ilkokul döneminde değerler eğitimi (pp.109-120). Eğiten Kitap.
• Kaşarcı, İ. (2013). Proje tabanlı öğrenme yaklaşımının öğrencilerin akademik başarı ve tutumlarına etkisi: bir meta-analiz çalışması. [Master's thesis, Gazi University]. National Thesis Center.
• Katılmış, A. & Balcı, A. (2017). Coğrafya öğretmeni adaylarının değerler eğitimine yönelik görüşlerinin incelenmesi. Marmara Coğrafya Dergisi, 35, 1-12. https://doi.org/10.14781/mcd.291011
• Kavgaoğlu, D. & Fer, S. (2020). Örtük program, resmi program ve okul dışı etmenlerin değerleri kazandırma etkililiğinin incelenmesi. İstanbul Gelişim Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(2), 404-420. https://doi.org/10.17336/igusbd.450338
• Kılınç, F. E. (2015). Okul öncesi dönemde değerlerin kapsamı. S. Yağan Güder (Ed.), Okul öncesi ve ilkokul döneminde değerler eğitimi (pp. 21-33). Eğiten Kitap.
• Kolaç, E. & Karadağ, R. (2012). Türkçe öğretmeni adaylarının "değer" kavramına yükledikleri anlamlar ve değer sıralamaları. İlköğretim Online, 11(3), 762-777. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ilkonline/issue/8588/106726
• Kurtdede Fidan, N. (2013). Sosyal bilgiler dersinde değerler eğitimi: nitel bir araştırma. The Journal of Academic Social Science Studies, 6(3), 361-388. https://www.academia.edu/11735604/Sosyal_Bilgiler_Dersinde_De%C4%9Ferler_E%C4%9Fitimi_Nitel_Bir_Ara%C5%9Ft%C4%B1rma
• Lin, Y. (2002). Teacher value as a determinant of classroom climate. Kentucky: Spalding Unıversıty. https://www.proquest.com/openview/34a77df0133b9317440ae1ca6ca97f50/1?pq-origsite=gscholar&cbl=18750&diss=y
• MEB (2010). 18. Millî Eğitim Şûrası Kararları. https://ttkb.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2017_09/29170222_18_sura.pdf
• MEB (2017). Öğretmenlik Mesleği Genel Yeterlikleri. Ankara.
• Nalçacı, A. (2020). Değer eğitiminde aile, çevre ve okul. S. Z. Genç ve A. Beldağ (Ed.), Karakter ve değer eğitimi (s.189-204) içinde. Pegem Akademi.
• Oğuz, E. (2012). Öğretmen adaylarının değerler ve değerler eğitimine ilişkin görüşleri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 12(2), 1309-1325. https://www.researchgate.net/profile/Ebru-Oguz 3/publication/313554048_ogretmen_Adaylarinin_Degerler_ve_Degerler_Egitimine_Iliskin_Gorusleri/links/5b052e9faca2725832b24546/ogretmen-Adaylarinin-Degerler-ve-Degerler-Egitimine-Iliskin-Gorusleri.pdf
• Onwuegbuzie, A. J. & Johnson, R. B. (2006). The validity issue in mixed research. Mid-South Educational Research Association, 13(1), 48-63. https://www.researchgate.net/publication/228340166_The_Validity_Issues_in_Mixed_Research/citations
• Özdaş, F. (2013). Ortaokullarda değerler eğitimi ve istenmeyen öğrenci davranışlarına ilişkin öğretmen görüşlerinin değerlendirilmesi. [Doctoral thesis, Firat University]. National Thesis Center.
• Özkan, H. H. (2012). Öğretmenlik formasyon programındaki öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleğine ilişkin tutumlarının incelenmesi (SDÜ örneği). Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 13(2), 29-48. from https://dergipark.org.tr/tr/pub/kefad/issue/59489/854975
• Patton, M.Q. (2018). Nitel araştırma ve değerlendirme yöntemleri. (M. Bütün ve S. B. Demir, Çev. Ed.). Pegem Akademi (Original work published 2014)
• Rosenthal, R. (1991). Metaanalytic procedures for social research. CA: Sage.
• Sağlam, H. İ. (2021). Karakter ve değer eğitimi. Pegem Akademi.
• Sarıcı Bulut, S. (2012). Gazi eğitim fakültesi öğrencilerinin değer yönelimleri. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 1(3), 216-238. https://doi.org/10.7884/teke.73
• Sayın A, Yandı A & Oyar E (2017). Kayıp veri ile baş etme yöntemlerinin madde parametrelerine etkisinin incelenmesi. Eğitimde ve Psikolojide Ölçme ve Değerlendirme Dergisi, 8(4), 490 - 510. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/387373
• Schafer, J.L. (1999) Multiple imputation: a primer. Statistical Methods in Medical Research, 8, 3-15. http://dx.doi.org/10.1191/096228099671525676
• Schwartz, S. H. (1994). Are There Universal Aspects in the Structure and Contents of Human Values? Journal of Social Issues, 50(4), 19-45. https://doi.org/10.1111/j.1540-4560.1994.tb01196.x
• Teddlie, C., ve Tashakkori, A. (2020). Karma yöntem araştırmalarının temelleri. (Çev. Y. Dede ve S. B. Demir). Anı Yayıncılık.
• Tonga, D. (2017). Rol model olarak sosyal bilgiler öğretmeni. Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(2), 17-30. https://dergipark.org.tr/tr/pub/kusbd/issue/30549/303901
• Tunca, N. (2012). İlköğretim öğretmenleri için mesleki değerler ölçeğinin geliştirilmesi ve ilköğretim öğretmenlerinin mesleki değerlerinin belirlenmesi. [Doctoral thesis, Anadolu University]. National Thesis Center.
• Ulusoy, K. (2021). Karakter, değerler ve ahlak eğitimi. Pegem Akademi. Ustaahmetoğlu, E. (2013). Tutumlar. E. Candan (Ed.), Tüketici davranışları (pp. 2-25). Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Yayınları.
• Yazar, T. (2012). Öğretmen adaylarının değerler hakkındaki görüşleri. Pegem Eğitim ve Öğretim Dergisi, 5, 61-68. https://dergipark.org.tr/tr/pub/pegegog/issue/22591/241299
• Yazar, T. (2018). Öğretmenlik meslek değerleri. M. Ergün, N. Karabacak, İ. Korkmaz, M. Küçük (Ed.), Öğretmenliğin mesleki değerleri ve etik (pp. 160-178) içinde. Anı Yayıncılık.
• Yazıcı, K. (2006). Değerler eğitimine genel bir bakış. Türklük Bilimi Araştırmaları, 19, 499-522. https://dergipark.org.tr/tr/pub/tubar/issue/16960/177116
• Yıldırım, T. (2018). Tarih öğretmen adaylarının programdaki değerlere ilişkin değer hiyerarşileri, gerekçeleri ve önerileri. OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 8(14), 296-320. https://doi.org/10.26466/opus.404219
• Yıldırım, Y. & Çalışkan, H. (2018). 2005 ile 2017 sosyal bilgiler dersi öğretim programlarındaki değerlere ve değerler eğitimine ilişkin öğretmen görüşleri. Journal of Multidisciplinary Studies in Education, 1(1), 7-23. https://dergipark.org.tr/en/pub/jmse/issue/35452/373125
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayıncılık.
• Yılmaz, E. (2009). Öğretmenlerin değer tercihlerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. Değerler Eğitimi Dergisi, 7(17), 109-128. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ded/issue/29183/312498
• Yılmaz, K. (2021). Eğitim yönetiminde değerler. Pegem Akademi.
• YÖK (2007). Öğretmen yetiştirme ve eğitim fakülteleri (1982-2007), Ankara.
• Yüksel, S. (2019). Örtük program ve değerler. P. Ünüvar ve A.F. Ersoy. (Ed.), Karakter ve değerler eğitimi (pp. 177-191). Anı Yayıncılık.