1874 Ankara kuraklığına bir manzume: Kasîde-i Kahtıyye

Yıl 2019, Sayı: 14, 289 - 297, 21.03.2019

Ali Yörür

https://doi.org/10.29000/rumelide.541021

Öz

Kuraklık, yağışların normal seviyelerinin önemli ölçüde
altına düşmesiyle ortaya çıkan ve herhangi bir zamanda, herhangi bir yerde
meydana gelebilecek olan doğal bir iklim olayıdır. Kuraklık, dünyanın birçok yerinde
farklı dönemlerde görülmüş ve kuraklığın sonucu olan kıtlık olayları
yaşanmıştır.  Avrupa’da 18. Yüzyılın ilk
yarısında yaşanan doğal afetler ciddi kıtlıklara yol açmıştır. Benzer olaylar
yine farklı zaman dilimlerinde Osmanlı devletinde de görülmüştür. Doğal
afetlerden biri olan kuraklık sonucu Ankara’da oluşan zahire sıkıntısı, hububat
eksikliği nedeniyle halkın yeterince beslenememesinden kaynaklanan ölümler artmış
ve halk yakın yerlere göç etmiştir. Kuraklıktan dolayı kuruyan su kaynakları
nedeniyle merkezdeki su sıkıntısı artmış, bölge halkının sağlığa uygunluk
koşullarını sağlayamamasından dolayı hastalıklar ortaya çıkmıştır. Bu makalede 19. yüzyılda Ankara’da yaşanan kuraklık ve kıtlık
hakkında bilgi verilmiş, Çerkeşîzade Mehmed Tevfîk Efendi’nin hayatı ve
eserleri üzerinde kısaca durulmuştur. Şairin, 1874 yılında Ankara’da yaşanan
kuraklık üzerine yazdığı Kasîde-i Kahtıyye’nin transkripsiyonlu metni,
günümüz Türkçesine çevirisi verilmiş ve incelemesi yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kaside, Kahtıyye, Çerkeşîzâde Mehmed Tevfîk Efendi, kuraklık

A poem for the Ankara drought of 1874: Kasida-i Kahtiyya

Öz

Drought is
a natural climate event that can occur anywhere and at any time as a result of
below-average precipitation. Drought has been observed
throughout many parts of the world at different periods and has lead to famine
events.  The natural disasters that took
place during the first half of the 18^thCentury in Europe resulted in
serious famine events. Similar events had been observed throughout the Ottoman
Empire at different time slices as well. Taking place in Ankara, drought, being
of natural disasters, resulted in a severe shortage of grain, death caused by
malnutrition of people because ofcereals, migration of people to nearby
regions, children being left orphaned, the drying of water resources due
todrought thus leading to extreme water shortages in the centre of the
province, as well as the emergence of diseases due to inadequate health
conditions of the people. This paper both provides information about the
drought and famine experienced in Ankara in the 19^thcentury, as well
as briefly mentionsabout the life and works of Çerkeşîzade Mehmed Tevfîk
Efendi. A transcribed version of his Kasîde-iKahtıyye about the drought
in 1874 in Ankara, has been translated into Modern Turkish and examined.

Anahtar Kelimeler

Kasida, Kahtiyya, Çerkeşîzâde Mehmed Tevfîk Efendi, drought

Kaynakça

• Altındaş, Eylem Tekemen. (2018). 19. Yüzyılda Osmanlı Devleti’nde Yaşanan Kuraklığın Ankara’ya Yansıması, Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı, C. 16, S. 24, 1-13, Çanakkale. Azamat, Nihat. (1993). Çerkeşî Mustafa Efendi, DİA, C.8, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul. Çerkeşîzâde Mehmet Tevfîk. (1304). Kasâid-i Tevfîk, İstanbul. Eliaçık, Muhittin. (2011). Çerkeşîzâde Mehmet Tevfîk Efendi”nin Vatan Kasîdesi, Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2 (1), 51-73, Çankırı. Erler, Mehmet Yavuz. (2012) Osmanlı Devleti’nde Kuraklık ve Kıtlık Olayları (1800-1880), İstanbul: Libra Yayınları. Karaboğa, Durmuş Volkan. (2012). Klasik Dönemde Osmanlı Devleti’nde Tarıma Etki Eden Faktörler Ve Bu Faktörlerin Ortaya Çıkardığı Sonuçlar, International Journal of Social Science, Volume 5, Issue 6, December 2012, ss. 313-327. Tümertekin, Erol. (1955). Türkiye Kurak Bölgelerinde Buğday Yetiştirme Devresi ile Kurak Devre Arasındaki Zaman Münasebeti, Türkiye Coğrafya Dergisi, C. 3, 13, ss. 107-127. Yeşil, Şeyma. (2013). Çerkeşîzâde Mehmet Tevfîk Efendi ve Kasâid-i Tevfîk’i, Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İslam Tarihi ve Sanatları Anabilim Dalı, Ankara.