A historical medical text in orthopedics Risâle-i Tıbb

Yıl 2019, Sayı: 15, 31 - 42, 21.06.2019

Betül Özen

https://doi.org/10.29000/rumelide.580447

Öz

Medical science is one of the most interested
areas in history. The main reason for this is that it is directly related to
human health. People have been involved in the treatment of diseases since
ancient times. Physicians have produced works related to different fields of
medicine. These works were sometimes related to drugs and sometimes in the
surgical field. Written works illuminate the later years and are important
sources for the works to be written later. When we look at the Ottoman period,
we see that there are important developments in the field of medicine. Starting
from the 14th century, many works have been written on different subjects of
medicine. Especially in the 18th and 19th centuries, with the increase of
translation works, important contributions were made to the medical science.
One of the works that were thought to have been written in the last centuries
of the Ottoman period is called “Risale-i
Tıbb”. The author and the writing date of this work are not known. The work
has been written in the field of orthopedics and has 55 page. In the work,
examples of many words taken from western medicine are given. It is noteworthy
that the historical medicine texts generally focus on pharmacology and this
work is related to fractures and dislocations. In this study, the work will be
introduced. Information about language features will be given. Differences in
terms of subject and language structure from other works of the period will be
discussed. The work has an important vocabulary due to the intensive use of
western words. The contribution of this vocabulary to the lexicography will be
discussed. The importance of this work in the history of medicine will be
emphasized.

Anahtar Kelimeler

History of medicine, orthopedics, Ottoman period

Ortopedi alanında yazılmış tarihî bir tıp metni: Risâle-i Tıbb

Öz

Tıp bilimi tarih boyunca en çok ilgi duyulan
alanlardan biridir. Bunun başlıca sebebi insan sağlığıyla doğrudan ilgili
olmasıdır. İnsanlar hastalıkların tedavisi için çok eski çağlardan beri
uğraşmışlardır. Hekimler, tıbbın farklı alanlarıyla alakalı eserler ortaya
koymuşlardır. Bu eserler bazen ilaçlarla ilgili olmuş bazen de cerrahi alanda
yazılmıştır. Yazılan eserler kendinden sonraki çağları aydınlatmış ve daha
sonra yazılacak eserler için önemli birer kaynak olmuştur. Osmanlı dönemine
baktığımızda da tıp alanında önemli gelişmeler olduğunu görmekteyiz. 14.
yüzyıldan başlayarak tıbbın farklı konularında birçok eser yazılmıştır.
Özellikle 18. ve 19. yüzyıllarda çeviri eserlerin artmasıyla tıp bilimine
önemli katkılar sağlanmıştır. Osmanlı döneminin son asırlarında yazıldığı
düşünülen metinlerden biri de “Risale-i
Tıbb” adlı eserdir. Bu metnin yazarı ve yazılış tarihi bilinmemektedir.
Metin, ortopedi alanında yazılmış olup 55 varaktır. Metinde, Batı tıbbından
alınma birçok kelime örneği verilmiştir. Tarihî tıp metinlerinde genellikle
farmakoloji alanına ağırlık verilmişken bu metnin kırıklar ve çıkıklarla ilgili
olması dikkat çekicidir. Bu çalışmada metnin tanıtımı yapılacak, dil
özellikleri hakkında bilgi verilecektir. Dönemin diğer eserlerinden konu ve dil
yapısı bakımından farklılıklarına değinilecektir. Metin, Batı kökenli
kelimelerin sık kullanılmasından dolayı önemli bir söz varlığına sahiptir.
Metnin söz varlığının sözlük bilimine katkıları tartışılacak ve bu metnin, tıp
tarihi bakımından önemi üzerinde durulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Tıp tarihi, ortopedi, Osmanlı dönemi

Kaynakça

• Bayat, A. H. (2016). Tıp Tarihi. İstanbul: Zeytinburnu Belediyesi. Ceylan, İ. (2012). Türklerde Cerrahinin Gelişimi. Ankara: Türk Cerrah Derneği. Ergin, M. (2009). Türk Dil Bilgisi. İstanbul: Bayrak. Parlatır, İ. (2009). Osmanlı Türkçesi Sözlüğü. Ankara: Yargı Türkçe Sözlük (2005). Ankara: Türk Dil Kurumu. Uzel, İ. (1999). “Osmanlı-Türk Tıbbı” Osmanlı. Ankara: Yeni Türkiye. C.8, s.485-489. www.yazmalar.gov.tr (Erişim: 15.02.2019)