Yenidenyazma bağlamında metinlerarası bir süreç olarak çeviri

Yıl 2022, Sayı: Ö11, 649 - 657, 21.07.2022

Serhan Dindar

https://doi.org/10.29000/rumelide.1146747

Öz

Yenidenyazma kavramı, edebiyat, metinlerarasılık gibi alanlarda etkisini gösteren ve araştırılan bir kavramdır. Metinlerarasılık çalışmalarında, bir metnin kendinden önceki başka bir metinden belirli yöntemlerle gerek doğrudan gerekse dolaylı bir biçimde ifadeler taşıması sonucunda iki metin arasında oluşan ilişki bağlamında ele alınan bu kavram, son zamanlarda çeviribilim alanında da kendini göstermektedir. Çeviri sürecinde erek metin, kaynak metnin biçimsel düzeyde bir çeşit yeniden yazması olarak kabul edilmektedir. Süreç sonunda ortaya çıkan erek metin ile hareket noktası olan kaynak metin arasında bu bağlamda metinlerarası bir ilişkinin söz konusu olduğunu söyleyebiliriz. Özellikle de dillerarası çeviri bağlamında düşündüğümüzde, belirli bir dil dizgesinde yazılmış kaynak metin, başka bir dil dizgesinde yeniden yazılmaktadır. Bu yenidenyazma süreci sonunda ortaya çıkan erek metin, kaynak metinle aynı içeriği, mesajı, anlamı ve etkiyi taşıyan fakat biçimsel olarak kaynak metin dizgesinden farklılık gösteren bir metindir. Çünkü dillerarası çeviride çevirmenin amacı, kaynak metni başka bir dile aynı anlamı, etkiyi ve içeriği verebilecek şekilde aktarmaktır. Böylece hem metinlerarasılıkta hem de çeviride yenidenyazma ile biçimsel bir dönüşüm söz konusudur. Buradan hareketle, yenidenyazma kavramını metinlerarasılık ve çeviri sürecinin ortak noktası olarak değerlendirebiliriz. Böylece, her iki süreçte de var olan yenidenyazma (dönüşüm) sayesinde metinlerarasılıktaki altmetin ve anametin (üstmetin) ile çevirideki kaynak ve erek metin arasında bir benzetme yapmak mümkündür. Bu çalışmanın amacı, metinlerarasılık ve çeviri ilişkisine yenidenyazma bağlamında yaklaşıp çevirinin metinlerarası bir süreç olduğunu farklı bir açıdan göstermek ve her iki alana ait metin kavramları arasında ilişki kurmaktır.

Anahtar Kelimeler

Yenidenyazma, metinlerarasılık, süreç, çeviri

Translation as an intertextual process in the context of rewriting

Öz

The concept of rewriting is an effective term that has been explored in fields such as literature and intertextuality. In the context of a view that a text holds expressions from another text directly or indirectly via certain methods, this concept is studied in intertextuality studies, depending on the relationship between two texts. The term has also recently emerged in the field of translation studies. In translation process, the target text is accepted as a kind of rewriting of the source text at the formal level. So, we can say that there is an intertextual relationship between the target text that is produced at the end of the translation process and the source text that is the starting point. In particular, when we think in the context of interlingual translation, the source text written in a certain language system is rewritten in another one. The target text that is produced at the end of this rewriting process is a text that has the same content, message, sense and effect as the source text, but it differs stylistically from the source text. Because the purpose of the translator in interlingual translation is to transmit the source text to another language in a way that can give the same sense, effect and content. There is thus a formal transposition with rewriting, both in intertextuality and in translation. In this sense, we can evaluate the concept of rewriting as the common point of intertextuality and translation process. So, through the rewriting (transposition) in both processes, it is possible to make an analogy between the hypotext, the hypertext in intertextuality and the source text, the target text in the translation. The aim of this study is to look at the relation between intertextuality and translation in the context of rewriting, and to show that translation is an intertextual process from a different perspective, and to establish an analogy between the textual concepts belonging to both fields.

Anahtar Kelimeler

rewriting, intertextuality, process, translation

Kaynakça

• Aktulum, K. (2011). Metinlerarasılık // Göstergelerarasılık. Ankara: Kanguru Yayınları.
• Aktulum, K. (2014). Metinlerarası İlişkiler. Ankara: Kanguru Yayınları.
• Barthes, R. (1953). Le degré zéro de l’écriture. Paris: Seuil.
• Berman, A. (1999). La traduction et la Lettre. Ou l’Auberge de lointain. Paris: Seuil.
• Dindar, S. (2020). Göstergelerarası Çeviride Yenidenyazma ve Yenidenyaratma Kavramları. Konya: Çizgi Kitabevi.
• Douglas, V. (2006). Traduire l’intertextualité en littérature pour la jeunesse: le cas de Stalky & Co. De Rudyard Kipling. Revue de traduction Palimpsestes. 18, 103-125.
• Genette, G. (1982). Palimpsestes: La littérature au seconde degré. Paris: Seuil.
• Jakobson, R. (1963). Essais de linguistique générale. Paris: Minuit.
• Kristeva, J. (1969). Sémiotike: recherche pour une sémanalyse. Paris: Seuil.
• Ladmiral, J. R. (1994). Traduire: théorèmes pour la traduction. Paris: Gallimard.
• Lefevere, A. (1992). Translation, Rewriting, and the Manipulation of Literary Fame. London: Routledge.
• Venuti, L. (1998). The Scandals of Translation. London: Routledge.
• Venuti, L. (2006). Traduction, intertextualité, interprétation. Revue de traduction Palimpsestes. 18, 17-42.