Popüler İslami şiirde “dekadans” sorunu: Hikmet Anıl Öztekin şiiri örneği

Yıl 2022, Sayı: 30, 475 - 504, 21.10.2022

Oğuz Selim Kobaza , Hüseyin Köse

Öz

Türkiye’de 2010’lu yıllardan itibaren yoğun İslami referanslar barındıran roman, hikâye, kişisel gelişim vb. türlerdeki kitapların yanı sıra, İslami kavram ve simgelerin çokça kullanıldığı şiir kitapları da edebiyat kamuoyunda daha fazla yer almaya başlamıştır. Geniş kitlelerin beğenisine hitap eden bu popüler şiir kitapları, profesyonel pazarlama stratejileri ve sosyal medyadaki viral reklamcılık pratikleri aracılığıyla kısa sürede yaygınlaşmış ve bilhassa genç yaştaki okuyucu kitlelerinin bu ürünlere rağbet etmesiyle de çoksatar hâle gelmiştir. Söz konusu kitaplarda yer alan şiirler dekadans bir eğilimin de habercisi niteliğindedir. Bu şiir anlayışı, Türkiye’de köklü bir geleneğe, gelişkin bir nitel düzeye, belli bir erginliğe sahip, ciddi İslami değer ve duyarlılıkları esas alan Necip Fazıl Kısakürek, Sezai Karakoç, Nuri Pakdil, Cahit Zarifoğlu, İsmet Özel, Erdem Bayazıt, M. Akif İnan vb. isimlerin temsil ettiği şiir kanonundan da nitel düzeyi ve genel yönelimi bakımından oldukça farklıdır. Bu çalışmada, popüler İslami şiirin genel mahiyetini tartışmaya açmak ve bu bağlamda, şiirleri 2010’lu yıllardan itibaren geniş kitleler tarafından rağbet gören Hikmet Anıl Öztekin’in Elif Gibi Sevmek 1 adlı kitabının içerik evrenini “edebi dekadans” kavramı açısından irdelemek amaçlanmıştır. Çalışmada, literatür taraması yöntemi kullanılarak amaçsal örnekleme tekniğinden yararlanılmıştır. Çalışmada, Hikmet Anıl Öztekin şiirleri her ne kadar İslami bir muhtevaya sahip gibi görünse de biçim ve içerik açısından kanonik İslami şiiri lafzen temsil ettiği, dini motif ve kavramları din dışı bir çerçeveden değerlendirerek tahrif ettiği, çoksatar olmayı ve popülerliği nitel düzeyin önüne koyduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Şiir, popüler İslami şiir, dekadans, Hikmet Anıl Öztekin

The Problem of "Decadence" in Popular Islamic Poetry: An Example of Hikmet Anıl Öztekin’s poetry

Öz

Since 2010, poetry books that extensively incorporate Islamic references and symbols have started to appear more frequently in the literary public in Turkey, along with novels, stories, self-help books, etc. Through effective marketing techniques and social media viral promotion techniques, these well-liked poetry books—which appeal to a wide audience—were widely known in a short amount of time and quickly became bestsellers due to the demand for these products, particularly among young readers. The poems in these books also herald a decadent tendency. This understanding of poetry is quite different in terms of its qualitative level and general orientation from the poetry canon represented by Necip Fazıl Kısakürek, Sezai Karakoç, Nuri Pakdil, Cahit Zarifoğlu, İsmet Özel, Erdem Bayazıt, M. Akif İnan, etc., who have a deep-rooted tradition, a developed qualitative level, a certain maturity and are based on serious Islamic values and sensibilities. This study aims to discuss the general nature of popular Islamic poetry and, in this context, analyse the content universe of Hikmet Anıl Öztekin's Elif Gibi Sevmek 1, whose poems have been widely popular since the 2010s, in terms of the concept of "literary decadence". The study employed the purposive sampling method together with the literature review methodology. The study concludes that although Hikmet Anıl Öztekin's poems seem to have an Islamic content, they literally represent canonical Islamic poetry in terms of form and content, distort religious motifs and concepts by evaluating them from a non-religious framework, and put bestseller status and popularity ahead of the qualitative level.

Anahtar Kelimeler

Poetry, popular Islamic Poetry, decadence, Hikmet Anıl Öztekin

Kaynakça

• Akçay, A. S. (2006). Bellekteki Huriler. İslamcı Popüler Söyleme Eleştirel Bakış. İstanbul: Selis.
• Aktaş, Ü. (2012). Edebiyat, İdeoloji ve Poetika. İstanbul: Okur.
• Ataman, E. Ö. (2011). Ses Ayrımında Özne İşlevi Gören Erkek(lik): Radyoda Hegemonik Erkek Sesi. (İlker Erdoğan, Ed.). Medyada Hegemonik Erkeklik ve Temsil içinde (s.243-271). İstanbul: Kalkedeon.
• Ayverdi, İ. (2010). Misalli Büyük Türkçe Sözlük. İstanbul: Kubbealtı.
• Bannikov, N. (2013). Valeriy Bryusov Alacakaranlık. Seçme Şiirler içinde. (s.10-18). (Arif Berberoğlu, Çev.). İstanbul: Evrensel Basım Yayın.
• Bayazıt, E. (2018). Erdem Bayazıt’la Sana Bana Vatanıma Dair Konuşmalar. Haz. Hüseyin Yorulmaz. İstanbul: Ketebe.
• Bengi, D. (2022). 80’li Yıllarda Türkiye: Sazlı Cazlı Sözlük “Yaprak Döker Bir Yanımız”. İstanbul: YKY.
• Bilsel, Ş. (2015). Yalnız Şiir. İstanbul: Ayrıntı.
• Bingöl, U. (2020). Modernizmden Postmodernizme Eleştiri Terimleri Sözlüğü: Tanımlar, Açıklamalar, Örnekler I. Cilt. İstanbul: Akademik.
• Bozkurt, N. (1997). “Hafız”. Diyanet İslam Ansiklopedisi. C.15, (s.74-78). İstanbul: Diyanet Vakfı.
• Calinescu, M. (2017). Modernliğin Beş Yüzü. (Sabri Gürses, Çev.). İstanbul: Küre.
• Cansever, T. (2010). Osmanlı Şehri: Şiir’den Şehir’e. İstanbul: Timaş.
• Cebecioğlu, E. (2009). Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü. İstanbul: Ağaç.
• Celâl, M. (2018). Yeni Türk Şiiri: 80’li Yıllar. Ankara: Çolpan.
• Çağrıcı, M. (2009). “Sır”. Diyanet İslam Ansiklopedisi. C.37. (s.115-116). İstanbul: Diyanet Vakfı.
• Çayır, K. (2015). Türkiye’de İslâmcılık ve İslâmi Edebiyat: Toplu Hidayet Söyleminden Yeni Bireysel Müslümanlıklara. İstanbul Bilgi Üniversitesi.
• Çetin, A. (1995). “Ezan”. Diyanet İslam Ansiklopedisi. C.12. (s.38-42). İstanbul: Diyanet Vakfı.
• Çolak, H. (2016). VesseLÂm: Vardır Bunda da Bir Hikmet! İstanbul: İndigo.
• Eğribel, E., Özcan U. (2012). Dekadan Dünya Görüşü ve Yaşam Tarzı Olarak Postmodernizm: Katı Olan Her Şey Çürümeye Dönüşürken Umut İçin Gerekçe ve Dayanak Vardır”. Sosyologca. 4, 8-16.
• Eliot, T.S. (1987). Kültür Üzerine Düşünceler. (Sevim Kantarcıoğlu, Çev.). Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı.
• El-Keylani, N. (1988). İslami Edebiyata Giriş. (Ali Nar, Çev.). İstanbul: Risale.
• Erdoğan, İ ve Alemdar, K. (2011). Kültür ve İletişim. Erk.
• Eroğlu, E. (2017). Türk Şiirinde 1980 Kuşağı. İstanbul: YKY.
• Gorkiy, M. (2007). Edebi Portreler. (Ayşe Hacıhasanoğlu, Çev.). İstanbul: Yordam.
• Göle, N. (2013). Modernist Kamusal Alan ve İslami Ahlak. (Nilüfer Göle-Kenan Çayır, Ed.). İslam’ın Yeni Kamusal Yüzleri: İslam ve Kamusal Alan Üzerine Bir Atölye Çalışması içinde. (s.19-40). İstanbul: Metis.
• Gölpınarlı, A. (1985). 100 Soruda Tasavvuf. İstanbul: Gerçek.
• Güleç, İ. (2018). Şiir, Şair ve Peygamber’e Dair. İstanbul: Ötüken.
• Gündüz, Ş. (1998). Din ve İnanç Sözlüğü. Ankara: Vadi.
• Haenni, P. (2011). Piyasa İslamı: İslam Suretinde Neoliberalizm. (Levent Ünsaldı, Çev.). Ankara: Özgür Üniversite.
• Hauser, A. (1984). Sanatın Toplumsal Tarihi. (Yıldız Gölönü, Çev.). İstanbul: Remzi.
• Hodgson, M. G. S. (2017). İslam’ın Serüveni 1. Cilt: İslam’ın Klasik Çağı. İstanbul: Phoenix.
• İnan, M. A. (2016). Söyleşiler. Ankara: Eğitim-Bir-Sen.
• Jameson, F. (2016). Sonuç Niyetine Düşünceler. (Elçin Gen, Çev.). Estetik ve Politika Realizm-Modernizm Çatışması içinde. (s.291-316). İstanbul: İletişim.
• Kahraman, H. B. (2014). Türkiye’de Yazınsal Bilincin Oluşumu: Türkiye’de Modern Kültürün Oluşumu-2. İstanbul: Kapı.
• Kalkan, A. (2007). Müslümanın Sanat Anlayışı. İstanbul: Rağbet.
• Kılıç, M. E. (2014). Sûfî ve Şiir: Osmanlı Tasavvuf Şiirinin Poetikası. İstanbul: İnsan.
• Koç Başaran, Y. (2017). Sosyal Bilimlerde Örnekleme Kuramı. ASOS Journal Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi. 5(47), 480- 495.
• Koç, T. (2009). İslam Estetiği. İstanbul: İsam.
• Koç, T. (2016). Zamanın Gözleri: Sanat, Dil, Hakikat. İstanbul: İz.
• Köroğlu, S. A. (2015). Literatür Taraması Üzerine Notlar ve Bir Tarama Tekniği. GiDB DERGİ. 1, 61-69.
• Kracauer, S. (2011). Kitle Süsü. (Orhan Kılıç, Çev.). İstanbul: Metis.
• Kur’ân-ı Kerîm Meâli (2011). (Halil Altuntaş – Muzaffer Şahin, Çev.). Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı.
• Langer, S. K. (2012). Sanat Problemleri. (A. Feyzi Korur, Çev.). İstanbul: Mitos-Boyut.
• Lekesiz, Ö. (2015). Sanat Ve… İstanbul: Şule.
• Macit, M. (2019). “Romantik İslam’dan İslami Romantizme”: İslamcı Popüler Kültürün Değişen Panoraması. İlahiyat Tetkikleri Dergisi, (51), 457-478. DOI: 10.29288/ilted.531168
• Metin, A. K. (2000). Pop Şiiri Eleştirirken. Hece, 48, 68-71.
• Mülayim, S. (1994). Sanata Giriş. İstanbul: Bilim Teknik.
• Nasr, S. H. (2019). İslâm Sanatı ve Maneviyatı. (Ahmet Demirhan, Çev.). İstanbul: İnsan.
• Nietzsche, F. (2010). Putların Alacakaranlığı Ya Da Çekiçle Nasıl Felsefe Yapılır? (Mustafa Tüzel, Çev.). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür.
• Nutku, Ö. (2016). Toplum-Sanat ve Sanat Duyarlılığı. (Lale Özdener, Ed.) Sanat Üzerine Okumalar: 60 Yıla Bakış içinde (s.261-268). Ankara: ODTÜ.
• Öğmüş, H. (2013). Cahiliyye Döneminde Araplar: Cahiliyye Şiirine Göre İslam Öncesi Arap Toplumu ve Kur'an'ın Getirdiği Değişim. İz.
• Ökten, S. (2019). Aslında Bir Sanat Var-Sanat, Birey ve Toplum Üzerine. İstanbul: Tuti.
• Özçelik, M. (2015). Şairin Şiirle İmtihanı. İstanbul: Okur.
• Öztekin, H, A. (2016). Elif Gibi Sevmek 2: Aşk-ı Tevekkül. İstanbul: Yakamoz.
• Plehanov, G. V. (1967). Sanat ve Sosyalizm. (Selim Mimoğlu, Çev.). İstanbul: Sosyal.
• Sapiro, G. (2019). Edebiyat Sosyolojisi. (Ertuğrul Cenk Gürcan, Çev.). Ankara: Doğu Batı.
• Schoeler, G. (2022). İslam’ın İlk Dönemlerinde Yazı ve Rivâyet. (Güllü Yıldız, Çev.). İstanbul: VakıfBank Kültür.
• Süphandağı, İ. (2018). Dil Şiir Hakikat: Doğu-Batı Arasında İslami Dil Arayışı. İstanbul: İz.
• Şener, M. (1998). “Hûşu”, Diyanet İslam Ansiklopedisi. C18, İstanbul: Diyanet Vakfı.
• Tekelioğlu, O. (2006). Pop Yazılar: Varoştan Merkeze Yürüyen Halk Zevki. İstanbul: Telos.
• Timuçin, A. (2008): Felsefeden Estetiğe. İstanbul: Hayal.
• Topaloğlu, B. (1988). “Ahiret”. Diyanet İslam Ansiklopedisi. C.1. (s.543-548). İstanbul: Diyanet Vakfı.
• Tuğral, R. (2009). Ana Hatlarıyla Kur’an Tecvidi. İzmir: İzmir İlahiyat Fakültesi Vakfı.
• Tural, S. (1997). Estetik Duyarlılık Konusunda Kavramlaştırma Denemesi. ERDEM, 27.SAYI, 1255-1268. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/erdem/issue/44394/549680
• Turgut, İ. (1990). Sanatta Anlam ve Biçim. Ömer Naci Soykan (Ed.). Felsefe ve Sanat Sempozyumu (s.139-146) içinde. İstanbul: Ara.
• Türkçe Sözlük (2011). Ankara: TDK.
• Uğur, V. (2018). Vampirin Öpücüğü; Âşığın Kanı: Türkiye’de 1980 Sonrası Popüler Roman. İstanbul: Koç Üniversitesi.
• Ulvan, A. N. (1998). İslam ve Aşk. (M. Lütfü Özbey, Çev.). İstanbul: İhtar.
• Uysal, A. (1987). Dini Bilgilerle İzahlı Namaz Hocası. Konya: Uysal.
• Uzun, M. (1995). “Elif”. Diyanet İslam Ansiklopedisi. C.11. (s.35-36). İstanbul: Diyanet Vakfı.
• Yalçın-Çelik, D. (2003). 1980-sonrası Dönemde Popüler Kültür Ortamında Türk Şiiri. Gönül Pultar, Emine O. İncirlioğlu, Bahattin Akşit (Der.) Kültür ve Modernite içinde. (s.331-356). İstanbul: Tetragon.
• Young, J. (2015). Nietzsche Bir Filozofun ve Felsefesinin Biyografisi. (Bülent O. Doğan, Çev.). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür.
• Zarifoğlu, C. (2015). Konuşmalar İstanbul: Beyan.
• Ziss, A. (2016). Estetik: Gerçekliği Sanatsal Özümsemenin Bilimi. (Yakup Şahan, Çev.). İstanbul: Hayalperest.