Göç ve çocuk hakları üzerine bir değerlendirme

Yıl 2022, Sayı: 30, 677 - 688, 21.10.2022

Hasan Bozkaya

Öz

Göç, sosyolojik bir hareketliliktir. Göç eden insanların ve grupların önemli bir bölümünü çocuklar oluşturmaktadır. Bu yüzden göç kavramı ele alınırken çocuk ve çocuk hakları konusu göz ardı edilemez. Çocukların korunmaya muhtaç durumda olmaları, onların haklarını daha da önemli bir hale getirmektedir. Çocuk hakları konusu günümüzde oldukça önemsenen ve kanunlarla da güvence altına alınan bir konudur. Çağlar boyunca neredeyse hiçbir kanuni düzenleme yapılmayan ve ihmal edilen çocuk hakları konusu, tarihi süreç içerisinde ancak 20. yüzyılın başlarından itibaren ilgilenilen ve üzerine düşülen bir konu olmaya başlamıştır. Bu çalışma, göç ve çocuk haklarının; hayatta kalma hakkı, korunma hakkı, gelişme hakkı, katılım hakkı çerçevesinde ele alındığı bir derleme çalışmasıdır. Öncelikle göç ve çocuk hakları arasındaki bağlantıyı ele alan kaynaklarla ilgili geniş bir literatür taraması yapılmıştır. Bu amaçla; farklı nedenlerle artan göç hareketlerinin çocuklara yansımaları ile göç eden çocukların yaşadıkları sorunlar ve bu sorunlara dair çözüm önerilerine yönelik yapılmış olan ulusal ve uluslararası çalışmalar incelenmiştir. Yapılan incelemede çalışmalardan elde edilen bulgular çerçevesinde göç ve çocuk hakları ele alınarak bir değerlendirme yapılmıştır. Göç eden çocuklara haklarının verilmesi, göç sonrası yaşanabilecek birçok sorunun çözümünü sağlayacaktır. Özellikle ülkelerin çocuk haklarına verdikleri önem, göç eden çocukların daha iyi bir geleceğe sahip olmalarını da beraberinde getirecektir.

Anahtar Kelimeler

Göç, göçmen, çocuk hakları, katılım, risk grubu

An evaluation on migration and children's rights

Öz

Migration is a sociological movement. Children constitute an important part of migrant people and groups. Therefore, the issue of children and children's rights cannot be ignored when considering the concept of migration. The fact that children are in need of protection makes their rights even more important. The issue of children's rights is an issue that is very important today and is also guaranteed by laws. The issue of children's rights, which has been neglected and almost no legal regulation has been made throughout the ages, has started to be a matter of interest and concern only since the beginning of the 20th century in the historical process. This study covers immigration and children's rights; It is a compilation study in which the right to survive, the right to development, the right to protection and the right to participate are discussed. First of all, a large literature review was conducted on the sources dealing with the connection between migration and children's rights. National and international studies on the reflections of the increasing migration on children for various reasons, the problems experienced by the children who migrated, and the solution proposals have been examined. In the examination, an evaluation was made by considering immigration and children's rights within the framework of the findings obtained from the studies. Giving migrant children their rights will provide a solution to many problems that may occur after migration. Particularly, the importance given to children's rights by countries will bring along a better future for migrant children.

Anahtar Kelimeler

Migration, immigrant, children, participation, risk group

Kaynakça

• Akyüz, E. (2013). Çocuk hukuku. Ankara: Pegem Akademi.
• Atasü Topçuoğlu, R. (2019). Türkiye’de göçmen çocukların katılım hakkı. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 8 (1), 408-430. http://www.itobiad.com/issue/43055/468025. Adresinden 23.02.2022 tarihinde alınmıştır.
• Aydoğdu, Ü. R., Karamustafaoğlu, Orhan ve Bülbül, M. Ş. (2017). Akademik araştırmalarda araştırma yöntemleri ile örneklem ilişkisi: doğrulayıcı doküman analizi örneği. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 30, 556-565.
• Beter, Ö. (2006). Sınırlar ötesi umutlar: mülteci çocuklar. (1. Baskı). Sabev Yayınları.
• Bilim Eğitim Kültür Araştırmaları Merkezi [BEKAM]. (2015). Suriyeli misafirlere yönelik sosyal uyum ve eğitim müfredatları çalışmaları raporu. http://bulbulzade.org/indirilebilir/bekammufredat-raporu.pdf adresinden 09.02.2022 tarihinde alınmıştır.
• Dervişoğlu, E. (2016). Fakir Baykurt’un Almanya öykülerinde Türk göçmen çocukları. Göç Dergisi, 3(1), 5-28. https://doi.org/10.33182/gd.v3i1.553
• Ekici, S. ve Tuncel, G. (2015). Göç ve insan. Birey ve Toplum, 5(9), 9-22.
• Emin, M. N. (2016). Türkiye' deki Suriyeli çocukların eğitimi: temel eğitim politikaları. İstanbul. SETA Vakfı. 153. 7-24. http://file.setav.org/Files/Pdf/20160309195808_turkiyedekisuriyeli-cocuklarin-egitimi-pdf.pdf adresinden 30.01.2022 tarihinde alınmıştır.
• Erdoğan, M.M. (2014). Türkiye’ deki Suriyeliler: Toplumsal kabul ve uyum. Hacettepe Üniversitesi Göç ve Siyaset Araştırmaları Merkezi Yayınları. 1. 1-49.
• Eruyar, S., Maltby, J. ve Vostanis, P. (2018). Mental health problems of Syrian refugee children: The role of parental factors. European child & adolescent psychiatry, 27(4), 401-409.
• Geçkil, E., Aldem, M. ve Kaleci, E. (2017). Göçün çocuk sağlığına etkisi. Journal of Human Sciences, 14(1): 171-186.
• Gümüşten, D. (2017). Mülteci çocukların eğitimi ve uyumlarına yönelik yapılan müdahale programları üzerine bir derleme. Nesne Psikoloji Dergisi, 5(10), 247-264.
• Gün, Z., ve Bayraktar, F. (2008). Türkiye'de İç Göçün Ergenlerin Uyumundaki Rolü. Turk Psikiyatri Dergisi, 19(2), 167-176.
• Güngördü, Z., ve Kurtarır, E. (2016). Mülteciler ve Hatay’da geleceğin plansız inşası. Göç Dergisi, 3(1), 83-98. https://doi.org/10.33182/gd.v3i1.556
• Güzel, S. (2013). Göçmen çocuklar ve Denizli’de yaşam koşulları. Hacettepe Üniversitesi Sosyolojik Araştırmalar Elektronik Dergisi. 1-36. http://www.sdergi.hacettepe.edu.tr/makaleler/Serkan-guzel12_20ocak2013.pdf adresinden 28.01.2022 tarihinde alınmıştır.
• Harunoğulları, M. (2016). Suriyeli sığınmacı çocuk işçiler ve sorunları: Kilis örneği. Göç Dergisi, 3(1), 29-63. https://doi.org/10.33182/gd.v3i1.554
• Hodes, M. (2000). Psychologically distressed children in the United Kingdom. Child Psychology and Psychiatry Review, 5(2), 57–68.
• Hodgkin, R., ve Newell, P. (2003). Çocuk haklarına dair sözleşme uygulama el kitabı, Ş. Akipek (Çev.). UNICEF. http://insanhaklarisavunuculari.org/dokumantasyon/items/show/701 adresinden 15.01.2022 tarihinde alınmıştır.
• Kara, P. ve Nazik, E. (2018). Göçün kadın ve çocuk sağlığına etkisi. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 7 (2), 58-69 .
• Karaçam, Z. (2013). Sistematik derleme metodolojisi: sistematik derleme hazırlamak için bir rehber. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Elektronik Dergisi, 6(1), 26-33.
• Khamis, V. (2019). Posttraumatic stress disorder and emotion dysregulation among Syrian refugee children and adolescents resettled in Lebanon and Jordan. Child Abuse & Neglect, 89, 29-39
• Kılınç, G., Yıldız, E., & Harmancı, P. (2017). Toplumsal travmatik olaylar ve aile ruh sağlığı. Türkiye Klinikleri Psychiatric Nursing-Special Topics, 3(2), 182-188.
• Kim, H. Y., Brown, L., Dolan, C. T., Sheridan, M. ve Aber, J. L. (2020). Post-migration risks, developmental processes, and learning among Syrian refugee children in Lebanon, Journal of Applied Developmental Psychology, 69, 1-13.
• Korkmaz A. Ç. (2014) Sığınmacıların sağlık ve hemşirelik hizmetlerine yarattığı sorunlar. Sağlık ve Hemşirelik Yönetimi Dergisi 1,37-42. https://doi.org/10.5222/SHYD.2014.037
• Lederbogen, F., Kirsch, P., Haddad, L., Streit, F., Tost, H., Schuch, P., ... ve MeyerLindenberg, A. (2011). City living and urban upbringing affect neural social stress processing in humans. Nature, 474(7352), 498-501.
• McBrien, J.L. (2005). Educational Needs and Barriers for Refugee Students in the United States: A Review of the Literature. Review of Educational Research. 75(3). 329-364.
• Odman, T. (2008). Çocuk hakları bağlamında çocuk mülteciler. Mersin: Çağ Üniversitesi.
• Ortadoğu Stratejik Araştırmalar Merkezi ve Türkiye Ekonomik ve Sosyal Etütler Vakfı (ORSAM). (2015). Effects of the Syrian refugees on Turkey. Ankara. (Rapor No. 195).
• https://www.files.ethz.ch/isn/187409/09012015103629.pdf adresinden 21.01.2022 tarihinde alınmıştır.
• Oytun, O., ve Gündoğar, S. S. (2015). Suriyeli sığınmacıların Türkiye’ye etkileri raporu. Orsam-Tesev Rapor, (195), 1-40.
• Öztürk, E., Erdoğan, B., & Çalıcı, C. (2019). Göçmenler ve Ruh Sağlığı Göçmenler ve Göç Süreci: Psikotravmatolojik Bir Değerlendirme. Türkiye'de Göçmen Kapsayıcılığı: Sorundan Fırsata Dönüşüm Önerileri (Ed. H. Sakız - H. Apak). Ankara: Pegem Akademi. s. 213-226.
• Polat G. (2007) İç göçün çocuk ruh sağlığına etkisi ve sosyal hizmet müdahalesi. Toplum ve Sosyal Hizmet 1, 89-106.
• Postman, N. (1995). Çocukluğun yok oluşu, K. İnal (Çev.). Ankara: İmge Yayınevi.
• Ravenstein, E. G. (1885). The laws of migration. Journal of the Statistical Society of London, 48(2), 167-235.
• Sakız, H. (2016). Göçmen çocuklar ve okul kültürleri: Bir bütünleştirme çalışması. Göç Dergisi, 3(1), 65-81. https://doi.org/10.33182/gd.v3i1.555
• Selim, S. (2017). Türkiye’de göç kadınlaşıyor mu? Ekonometrik bir analiz. Adnan Menderes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4(3), 43-63.
• Sirin, S. R. ve Rogers Sirin, L. (2015). The educational and mental health needs of Syrian refugee children. Washington, DC: Migration Policy Institute.
• Tobler, W. (2013). Migration: Ravenstein, Thornthwaite, and Beyond. Urban Geography, 16(4), 327-343.
• Türk Dil Kurumu (2022). Göç. www.tdk.org.tr/index.php?option=com_bts&arama=kelime&guid=TDK.GTS.5a58caccd81df1.56824 848 adresinden 15.01.2022 tarihinde alınmıştır.
• UNICEF. (2007). Çocuk hakları ve gazetecilik uygulamaları hak temelli perspektif. UNICEF Dublin Teknoloji Enstitüsü
• UNICEF. (2011). Türkiye’de çocukların durumu raporu. http://unicef.deparyazilim. com/files/bilgimerkezi/doc/sitan-tur-2011.pdf adresinden16.01.2022 tarihinde alınmıştır.
• UNICEF. (2014). Sayılarla dünya çocuklarının durumu. https://www.unicef.org/turkey/raporlar/sayilarla-d%C3%BCnya-%C3%A7ocuklarinin-durumu-2014 adresinden 21.02.2022 tarihinde alınmıştır.
• UNICEF. (2016). Türkiye'deki Suriyeli Çocuklar. https://www.unicefturk.org/yazi/acil-durum-turkiyedeki-suriyeli-cocuklar adresinden 16.02.2022 tarihinde alınmıştır.
• UNICEF. (2017). Çocuk Çocuktur: Yollardaki Çocukların Şiddet, İstismar ve Sömürüden Korunması. (Http://www.unicef.org.tr/basinmerkezidetay.aspx?id=32768) adresinden 05.02.2022 tarihinde alınmıştır.
• UNICEF. (2018). Ürdün'deki Suriyeli çocukların %85'i yoksulluk içinde yaşıyor https://www.middleeastmonitor.com/20180226-unicef-85-of-syrian-children-in-jordan-live-in-poverty/ adresinden 21.02.2022 tarihinde alınmıştır.
• Uysal, A. (2016). Londra’daki Türkçe konuşan topluluğa ait çocukların ulusaşırı mekanlarda duygusal coğrafyaları. Göç Dergisi, 3(1), 99-119. https://doi.org/10.33182/gd.v3i1.557
• van Dijk, T. K., Agyemang, C., de Wit, M., ve Hosper, K. (2011). The relationship between perceived discrimination and depressive symptoms among young Turkish–Dutch and Moroccan– Dutch. The European Journal of Public Health, 21(4), 477-483.
• Yayan, E. H., Düken, M. E., Özdemir, A. A. ve Çelebioğlu, A. (2020). Mental health problems of Syrian refugee children: post-traumatic stress, depression and anxiety. Journal of Pediatric Nursing, 51, 27-32.
• Yıldırım Kurtuluş, H., ve Kurtuluş, E. (2022). Çocuk gözünden göç hikayesinin öyküsel terapi odağında incelenmesi: Suriyeli mülteci çocuklar. Humanitas, 10(19), 318-348.
• Yılmaz, A. (2019). Dünya Mülteci Çocukları: Haklar ve İhlaller. https://tasam.org/tr-TR/Icerik/51427/dunya_multeci_cocuklari_haklar_ve_ihlaller adresinden 20.03.2022 tarihinde alınmıştır.
• Záleská, V., Brabcová, I., ve Vacková, J. (2014). Migration and its impact on mental and physical health: social support and its main functions. Kontakt, 16(4), e236-e241.