Yaban’ın sakatlığı, Ankara’nın hayali: Yakup Kadri’nin muhayyel cemaati

Yıl 2022, Sayı: 30, 597 - 608, 21.10.2022

Elif Türker

https://doi.org/10.29000/rumelide.1193038

Cited By: 1

Öz

Yakup Kadri’nin, Yaban ve Ankara romanları onun Kadro hareketine dahil olduğu dönemdeki düşüncelerinin romanlaştırılmasıdır. Kadro, Cumhuriyet inkılaplarını sürdürmeyi hedefleyen ve kendilerini bu yolda görevli sayan bir ekip tarafından üç yıl gibi kısa bir süre çıkmasına rağmen etkili olmuş bir yayın organının etrafında şekillenmiş bir harekettir. Yakup Kadri derginin imtiyaz sahibi ve yazarı olması dolayısıyla bu hareketin bizzat içinde yer almıştır. Yakup Kadri’ye göre, ne Millî Mücadele’nin kazanılması ne de Cumhuriyet’in ilanı tek başına yeterlidir. Asıl görev bundan sonra başlamaktadır. Bu da, Birinci Cihan Harbi ile ciddi bir sakatlanma yaşayan Osmanlı Devleti ile organik bağı tamamen koparıp yeni bir ulus icat etmekle mümkün olacaktır. İşte bu görüşlerle Yakup Kadri ilk olarak Yaban romanını kaleme alır. Yayımlandığı dönemde sert eleştirilere maruz kalan romanın başkişisi Ahmet Celal, Birinci Cihan Harbi’nde sağ kolunu kaybetmiş ve Anadolu’ya yerleşmiştir. Ahmet Celal’in sağ kolu, romanın yayımlandığı dönemde görülen pozitif öjenik fikirleriyle koşut biçimde sakat kişilerin toplumdan ayrılması fikrinin metaforik düzlemdeki karşılığıdır. Buna göre yeni bir ulus inşa edilmeyecek, icat edilecektir. Zira Osmanlı Devleti ile herhangi bir bağı sürdürmek aynı sakatlığın da devam etmesi anlamına gelecektir. Bu fikirlerin daha somut bir ifadesini Yakup Kadri, Ankara romanıyla ele alır. Romanın son bölümde kurguladığı ütopik Ankara ile Yakup Kadri, Kadro ekibinin icat edilmesini arzuladığı Türkiye’yi resmeder. Buna göre sporla ilgilenen sağlıklı insanlardan oluşan toplumun iktisadi kalkınması da mümkün olacak ve Yaban’da görülen sakatlığın normal olduğu Anadolu köyleri yerini Avrupai bir refaha sahip neşeli insanlardan oluşan köylere bırakacaktır.

Anahtar Kelimeler

Yaban, Ankara, Kadro hareketi, sakatlık, öjeni

Yaban's disability, Ankara's dream: Yakup Kadri's imagined community

Öz

Yakup Kadri fictionalized the ideas he developed during his involvement in Kadro movement, in his two novels, Yaban and Ankara. At the heart of the Kadro movement, there was a journal with the same name, which was run by a group of intellectuals who took up the mission of the continuation of the reforms of the Republic. The impact of Kadro magazine far acceded its brief life span of merely three years. Yakup Kadri being one of the founders and a writer of the Kadro journal, was directly engaged in the movement and would not be satisfied neither with the victory after the National Independence war, not with the proclamation of the Republic since for him, the real mission would begin right after these achievements. That big task for Yakup Kadri was to definitely severe ties with the Ottoman state, which was seriously crippled after the First World War and to invent a new nation-state. With these in mind, Yakup Kadri first published Yaban, a novel which received harsh criticism in its debut. The protagonist of the novel, Ahmet Celal, is an intellectual from Istanbul, who settles in Anatolia, following the loss of his right arm during the First World War. The right arm of Ahmet Celal, in line with the positive eugenic ideas circulating during the time of the publication of the novel, is the metaphoric expression of the isolation of disabled individuals from the society. Hence, any continuity of the tie with the Ottoman state and the Republic of Turkey would be tantamount to the continuation of the very same disability. Same line of thought can be found, in a more solid way, in Ankara, a novel whose last section displays the imagined Turkey of Yakup Kadri and his fellow Kadro theorists, through the description of Ankara, as a utopic capital city of the country. Eventually, the economic development of a society composed of healthy and sportive individuals would be possible and the Anatolian villages where disability is reflected as the normal in Yaban will be replaced by villages with healthy and joyful people enjoying a European-like prosperity.

Anahtar Kelimeler

Yaban, Ankara, Kadro movement, disabiliy, eugeny

Kaynakça

• Akın, Yiğit (2019). “Gürbüz ve Yavuz Evlatlar”: Erken Cumhuriyet’te Beden Terbiyesi ve Spor. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Alemdaroğlu, Ayça (2009). “Öjeni Düşüncesi”. Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: Kemalizm. C.2. Ed. Ahmet İnsel. İstanbul: iletişim Yayınları.
• Bayın, Emre (2022). “Yakup Kadri’nin Kadro Yazıları: ‘İçeri Edebiyatı’nı Yaratmak’”. Huzursuz Bir Ruhun Panoraması: Yakup Kadri Karaosmanoğlu’nun Edebiyat ve Düşünce Dünyası. Der. Yalçın Çakmak-Özge Dikmen. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Bora, Tanıl (2021). Cereyanlar: Türkiye’de Siyasi İdeolojiler. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Bora, Tanıl (2022). “Yakup Kadri’nin Batı Görüşü: Garp Medeniyeti ve ‘Şuursuz Garpperestlik’”. Huzursuz Bir Ruhun Panoraması: Yakup Kadri Karaosmanoğlu’nun Edebiyat ve Düşünce Dünyası. Der. Yalçın Çakmak-Özge Dikmen. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Çelik, Zeynep (2020). Avrupa Şark’ı Bilmez: Eleştirel Bir Söylem (1872-1932). İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.
• Davis, Lennard J. (2011). “Normalliğin İnşası: Çan Eğrisi, Roman ve On Dokuzuncu Yüzyılda Sakat Bedenin İnşası”. Sakatlık Çalışmaları: Sosyal Bilimlerden Bakmak. Der. Dikmen Bezmez, Sibel Yardımcı, Yıldırım Şentürk. İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.
• Davis, Lennard J. (1995). Enforcing Normalciy: Disability, Deafness and the Body. London-New York: Verso.
• Dirlikyapan, M. Devrim (2014). “Kadro Hareketi ve Bir Kadro Kitabı Olarak Ankara”. Erdem (66), 53-70.
• Hobsbawm, Eric-Terence Ranger (2013). Geleneğin İcadı. Çev: Mehmet Murat Şahin. İstanbul: Mesele Kitapçısı.
• Karaosmanoğlu, Yakup Kadri (2018). Yaban. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Karaosmanoğlu, Yakup Kadri (2018). “Halka Doğru”. Ergenekon. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Karaosmanoğlu, Yakup Kadri (2018). “Nereye Gidiyoruz?”. Ergenekon. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Karaosmanoğlu, Yakup Kadri (2019). Ankara. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Moran, Berna (2019). Türk Romanına Eleştirel Bir Bakış 1: Ahmet Mithat’tan A. H. Tanpınar’a. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Tükeş, Ömer (2009). “Güdük Bir Edebiyat Kanonu”. Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: Kemalizm. C.2. Ed. Ahmet İnsel. İstanbul: iletişim Yayınları.