Tüketici davranışı olarak gıda israfının sergilenmesi: “Çöpe atılmak için yetiştirilmiş” yiyecek fotoğraflarının gösterge bilimsel analizi

Yıl 2023, Sayı: 33, 90 - 103, 26.04.2023

Derya Nil Budak

https://doi.org/10.29000/rumelide.1283450

Öz

Gıda israfı, tüm dünyayı ilgilendiren sorunların başında gelmektedir. Tüketime arz edilen gıda ürünlerinin israfı, bir tüketici davranışı olarak ortaya çıkmaktadır. Günümüzde özellikle tarımla ve tarımsal konularla bağları kopmuş tüketici odağında ele alınan bu tarımsal konular gerek ülkemizde gerek dünyada son dönemde artış göstererek dikkat çekmektedir. Bu bağlamda tüketimin neden olduğu gıda israfı, çevresel sorunlar veya doğal kaynakların tükenmesi ve benzeri tarımla ilişkili konular; sosyal bilimlerin gelişmekte olan alanı tarımsal iletişim disiplini kapsamında ele alınmaktadır. Bu çalışmada, gıda israfının bir tüketici davranışı olarak sergilenmesi, Birleşmiş Milletler (BM) Gıda ve Tarım Örgütü (FAO)’nün Avusturyalı fotoğraf sanatçısı Klaus Pichler iş birliği ile yürüttüğü küresel sergi projesi “Çöpe atılmak için yetiştirilmiş” yiyecek fotoğrafları üzerinden gösterge bilimsel analiz yöntemi ile incelenmiştir. Bu çalışma ile gıda israfının boyutları, nedenleri ve sonuçları bir iletişim aracı olarak kullanılan fotoğrafların betimlenmesi ile ortaya koyulmuştur. Buna göre gösterge biliminin önemli temsilcilerinden Roland Barthes’ın yaklaşımı üzerinden irdelenen ve gıda israfını sergileyen fotoğraflar, düz anlam ve yan anlam kavramları ile çözümlenmiştir. Ayrıca tüketici üzerinde görsel bir etki yaratması amaçlanan fotoğrafların, tarımsal okuryazarlık ve tarımsal savunuculuk çalışmalarının bir göstergesi olarak örnek teşkil ettiği öne sürülerek görsel bir dil üzerinden anlamsal çözümlemesi amaçlanmaktadır. Gıda israfı fotoğraflarının incelenmesinin, tarım ve iletişimi buluşturan alana katkı sağlayacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Tüketici davranışı, gıda israfı, tarımsal iletişim, fotoğraf, gösterge bilimi

Kaynakça

• American Farm Bureau Foundation For Agriculture (2019). What is ag literacy?, https://www.agfoundation.org/what-is-ag-literacy, Erişim Tarihi: 27.12.2019.
• Arslan, M. (2021). Tüketici Davranışları. Birecik: Harran Üniversitesi.
• Azizağaoğlu, A, (2010). Sembolik Tüketim: Ürünlerin Sembolik Özelliklerinin Satın Alma Davranışı Üzerine Etkileri, yayınlanmamış doktora tezi, Sakarya Üniversitesi, Sakarya.
• Barthes, R. (1979). Göstergebilim İlkeleri, Berke Vardar-Mehmet Rifat (Çev.). Ankara: Kültür Bakanlığı.
• Barthes, R. (2014). Camera Lucida: Fotoğraf Üzerine Düşünceler. Reha Akçakaya (Çev.). İstanbul: Altıkırkbeş Yayınları.
• Baudrillard, J. (2008). Tüketim Toplumu. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Birleşmiş Milletler (BM) Gıda ve Tarım Örgütü (FAO). (2022, 27 Eylül). Muhteşem Gıda israfı. https://www.fao.org/turkiye/news/detail-news/tr/c/1606396/, Erişim Tarihi: 30.9.2022
• Birleşmiş Milletler Türkiye, (2021, Mart 5). Gıda İsrafı Endeks Raporu. https://turkiye.un.org/tr/114941-bm-uyar%C4%B1yor-g%C4%B1da-israf%C4%B1-iklim-de%C4%9Fi%C5%9Fikli%C4%9Fini-besliyor , Erişim Tarihi : 11.1.2023
• Budak, D. N. (2014, Temmuz). Sanat için yemek, yemek için sanat [Gıda İletişimi yazıları]. Dünya Gıda Dergisi, 2014/07, 61-63.
• Budak, D. N. (2020). Yeni bir akademik disiplin olarak tarımsal iletişim: Türkiye bağlamında bir araştırma. Yayımlanmamış doktora tezi, Maltepe Üniversitesi, İstanbul.
• Budak, D. N. (2023). Tarımsal İletişim. İstanbul : Yeditepe Üniversitesi Yayınevi.
• Düğer, İ. H. ve Dulupçu, M. A. (2001), İktisata Giriş (2. Basım). İstanbul: Graphis Yayınları.
• Fiske, J. (1990). Introduction to Communication Studies (2.Basım). London : Routledge
• Frick, M. J., Kahler, A. ve Miller, W. (1991). A Definition and The Concepts of Agricultural Literacy. Journal of Agricultural Education, 32(2), 49-57.
• Gidaisrafi.com, http://gidaisrafi.com/ Erişim Tarihi : 7.1.2023
• Kale Tasarım ve Sanat Merkezi (KTSM), https://www.kaletasarimsanatmerkezi.org/cope-atilmak-icin-yetistirilmis , Erişim Tarihi: 1.3.2023
• Kovar, K. A. ve Henry, A. L. (2013). Two decades of agricultural literacy research: A synthesis of the literature. Journal of Agricultural Education, 54(1), 167-178.
• Mchale, J. P. (2004). Communicating for Change: Strategies of Social and Political Advocates, Rowman & Littlefield.
• Meyers, C., Irlbeck, E., Graybill-Leonard, M. ve Doerfert, D. (2011). Advocacy in agricultural social movements: Exploring Facebook as a public relations communication tool. Journal of Applied Communications 95(3), 68-81. https://doi.org/10.4148/1051-0834.1166.
• National Agriculture in The Classroom Organization, http://agclassroom.org/affiliates/doc/logic_model.pdf, Erişim Tarihi: 14.7.2019
• Odabaşı, Y. (2017). Postmodern Pazarlama (5.Basım). İstanbul : MediaCat Yayınları
• Odabaşi, Y. ve Barış G. (2004). Tüketici Davranışı. İstanbul : MediaCat Yayınları
• Schiffman L. G. ve Wisenblit J. (2019). Consumer Behavior (20. Basım). İngiltere : Pearson Education Limited
• T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı, (t.y.). Türkiye’nin Gıda Kayıpları ve İsrafının Önlenmesi Azaltılması ve Yönetimine İlişkin Ulusal Strateji Belgesi ve Eylem Planı,
• https://www.tarimorman.gov.tr/ABDGM/Belgeler/Uluslararas%C4%B1%20Kurulu%C5%9Flar/G%C4%B1dan%C4%B1%20Koru%20Strateji%20Belgesi%20ve%20Eylem%20Plan%C4%B1.pdf Erişim Tarihi: 3.1.2023 Telg, R. ve Iranı, T. (2012). Agricultural Communications in Action: A Hands-On Approach. USA: Delmar.
• Türk Dil Kurumu (TDK), https://sozluk.gov.tr/, Erişim Tarihi: 17.1.2023
• Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem Kanunu Madde 3. (2010, 13 Haziran). Resmî Gazete (Sayı: 27610). https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.5.5996.pdf, Erişim Tarihi : 2.2.2023