Lev Tolstoy: Bir Rus yazarın Türk ve Müslüman algısı

Yıl 2023, Sayı: 33, 1329 - 1342, 26.04.2023

Muhammed Taşkesenligil

https://doi.org/10.29000/rumelide.1283508

Öz

Bu çalışmada Rus yazar Lev Nikolayeviç Tolstoy’un İslam’a bakışı, Türk ve Müslüman algısı anlatılmaktadır. Çalışma, yaşamının sonlarına doğru büyük sarsıntılar ve ruhsal bunalımlar geçiren ve bunun sonucu olarak da dünyaya, yaşama, insana bakışında büyük değişiklikler olan Lev Tolstoy’u hedef almaktadır. Tolstoy’un yaşadığı değişimler sanatına ve fikir dünyasına yansımakta; eserlerinde Allah, din, insan, vicdan, yaşam ve ölüm gibi konular sorgulanmaktadır. Çalışmada amaçlanan, kiliseyi ve din adamlarını yazılarında sıklıkla eleştirdiği için Hristiyanlıktan aforoz edilen ve İslam’la ilgili yaptığı araştırmaların neticesinde İslam’ı gerçeğe daha yakın bulan Tolstoy’un fikir ve düşüncelerine yer vermektir. Çalışmamız beş bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde; Tolstoy’un sanatı, edebi yönü ve edebi faaliyetleri ele alınmaktadır. İkinci bölümde yazarın dünya edebiyatındaki rolüne faklı edebiyatçıların penceresinden bakılmaktadır. Üçüncü bölümde yazarın ruhsal bunalımları, hayatını kâbusa çeviren sorular ve arayışları gözden geçirilmektedir. Dördüncü bölümde yazarın inancı sorgulanmakta, İsa’nın öğretilerine ters düşen kiliseye başkaldırışı ve bunun sonucu olarak aforoz edilmesi anlatılmaktadır. Çalışmamızın odak noktası olan beşinci bölümde ise yazarın Türklere, Müslümanlara ve İslam’a bakışı; kendi günlüklerinden, mektuplarından, Müslüman fikir adamlarıyla olan yazışmalarından alıntılarla ortaya konulmaktadır. Buna göre Tolstoy, Doğu bilimcilerle tanışmakta ve onların eserleri sayesinde İslam dinini ve İslam Peygamberini tanımaktadır. Farkında olmadan Türklerle ve Müslümanlarla yakınlaşan yazar, diğer dinlerin ve kutsal kitapların zamanla bozulduğunu, ancak İslam dininin ve Kur-an’ın tahrif edilmediğini görmektedir.

Anahtar Kelimeler

Tolstoy, Müslümanlık, Hristiyanlık, aforoz, arayış

Kaynakça

• Bartlett, R. (2017). Tolstoy: Bir Rus Hayatı (Z. Avşar, Çev.). Everest Yayınları.
• Behramoğlu, A. (2012). Rus Edebiyatı Yazıları (XIX. ve XX. Yüzyıllar). Tekin Yayınevi. https://1000kitap.com/kitap/rus-edebiyati-yazilari--48260
• Bonamour, J. (2006). Rus Edebiyatı (İ. Yerguz, Çev.). Kültür Kitaplığı.
• Çitçi, S. (2010). Dostoyevski’nin Eserlerinde Türklere ve İslâma Bakış. 11(3), 214-222.
• Düz, O. (2002). Tolstoy, Hayatı, Eserleri Üzerine Makaleler ve Aforizmalar. Kaknüs Yayınları.
• Faroqhi, S. (Ed.). (2011). Türkiye Tarihi 1603-1839 (F. Aytuna, Çev.; 2. bs, C. 3). Kitap Yayınevi.
• Figes, O. (2002). Nataşa’nın Dansı, Rusya’nın Kültürel Tarihi (F. Dereli, Çev.). İnkılap Yayınevi.
• Frank, J. (2010). Dostoyevski Çağının Bir Yazarı (Ü. İnce, Çev.). Everest Yayınları.
• Hacılı, A. (2012). Rus Edebiyatında Kur’an’ı Kerim. Doğu Kütüphanesi.
• Karaca, B. (2019). Rus Edebiyatının Mihenk Taşları. Hece Yayınları.
• Makovitski, D. P. (1979a). U Tolstogo 1904-1910 Yasnopolyanskiye zapiski kniga pervaya. Nauka.
• Makovitski, D. P. (1979b). U Tolstogo 1904-1910 Yasnopolyanskiye zapiski kniga tretya. Nauka.
• Makovitski, D. P. (1979c). U Tolstogo 1904-1910 Yasnopolyanskiye zapiski kniga vtaraya. Nauka.
• Nabokov, V. (2013). Rus Edebiyatı Dersleri (Y. Yavuz, F. Özgüven, & A. N. Akbulut, Çev.). İletişim Yayınları.
• Parini, J. (1990). Son İstasyon, Tolstoy’un Son Yılı (İ. Özdemir, Çev.). Merkez Kitaplar.
• Rami, İ. (2016). 19. Yüzyıl Rus Edebiyatında Türk İmgesi. Çeviribilim Yayınları.
• Stawınskı, P. (2010). Leo Tolstoy And Islam Some Remarks On The Theme. The Quarterly Journel Of Philosophical Meditations, 2(5), 2-22.
• https://www.researchgate.net/publication/340606997_leo_tolstoy_and_ıslam_some_remarks_on_the_theme Süer, A. (2006). XIX. Yüzyıl Rus Edebiyatı Üzerine Yazılar. Evrensel Basım Yayın.
• Şifman, A. İ. (2021). Lev Nikolayeviç Tolstoy ve Türkiye: Türk Edebiyatına Etkisi (İ. Üstüner, Çev.). 18(69), 219-235.
• Tolstoy, L. N. (1882). Sabraniye saçineniy v dvadsati dvuh tomah tom 19. Hudojestvennaya Literatura.
• Tolstoy, L. N. (1910). Izreçeniya Magometa, ne voshedshiye v Koran. Posrednik.
• Tolstoy, L. N. (1934). Polnoye sobraniye sochineniy. Tom 63. Pisma 1880–1886. Gosudarstvennoye izdatel’stvo hudojestvennoy literaturı.
• Tolstoy, L. N. (1935). Polnoye sobraniye sochineniy. Tom 54. Dnevnik, zapisnyye knijki i otdelnıye zapisi 1900–1903. Gosudarstvennoye izdatel’stvo hudojestvennoy literaturı.
• Tolstoy, L. N. (1955). Polnoye sabraniye sachineniy. Tom 79. Pisma 1909 (yanvar -iyun). Gosudarstvennoye izdatelstvo hudojestvennoy literaturı.
• Tolstoy, L. N. (2017). “Muhammed” Tolstoy’un Hz. Muhammed’le İlgili Gizlenen Kitabı (A. Arslan, Çev.). Çalıkuşu.
• Tolstoy, L. N. (2018). Bilgelik Kitabı (S. Guseynov, Çev.; 5. Baskı). AZ Kitap.
• Tolstoy, L. N. (1957a). İspoved, polnoye sabraniye saçineniy tom 23. Hudojestvennaya Literatura.
• Tolstoy, L. N. (1957b). Polnoye sobraniye sochineniy. Tom 23. Proizvedeniya 1879– 1884 gg. Vı çom moya vera? Gosudarstvennoye izdatel’stvo hudojestvennoy literaturı.
• Tolstoy, L. N. (1956a). Polnoye sobraniye sochineniy. Tom 40. Proizvedeniya 1886, 1903–1909. Gosudarstvennoye izdatel’stvo hudojestvennoy literaturı.
• Tolstoy, L. N. (1957c). Polnoye sobraniye sochineniy. Tom 41. 1904–1908. Gosudarstvennoye izdatel’stvo hudojestvennoy literaturı.
• Tolstoy, L. N. (1956b). Polnoye sobraniye sochineniy. Tom 78. Pis’ma 1908. Gosudarstvennoye izdatel’stvo hudojestvennoy literaturı.
• Troyat, H. (2010). Lev Tolstoy (E. I. Özatalay Canan, Çev.; 1. Baskı). İletişim Yayınları.
• Truayya, A. (2007). Lev Tolstoy (Y. Sutotskaya, Çev.). Eksmo.
• Volkov, S. (2017). 20. Yüzyıl Rus Kültür Tarihi (Tolstoy’dan Soljenitsin’e Büyülü Koro) (S. Gürses, Çev.). Alfa Yayınları.
• Zweig, S. (1990). Kendi Hayatının Şiirini Yazanlar (G. Sert, Çev.). Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.