Türkçe ders kitaplarındaki metin görsellerinin gerçek yaşam ile tutarlılık ve görsel tasarım ilkelerine uygunluk açısından incelenmesi

Yıl 2023, Sayı: 33, 215 - 223, 26.04.2023

Mustafa Onur Kan Ömer Erkan

https://doi.org/10.29000/rumelide.1285279

Öz

Bu çalışmanın amacı, 3. sınıf Türkçe ders kitaplarındaki metin görsellerini gerçek yaşam ile tutarlılık ve görsel tasarım ilkelerine uygunluk açısından incelemektir. Tarama modelinde tasarlanan çalışmada 2020-2021 eğitim-öğretim yılında ilkokullarda kullanılan iki yayınevine (MEB Yayınları- SDR İpekyolu Yayınları) ait 3.sınıf Türkçe ders kitaplarındaki tüm metin görselleri incelenmiştir. Çalışma kapsamında verilerin toplanmasında doküman incelemesi tekniği kullanılmış, elde edilen veriler betimsel analiz tekniği ile çözümlenmiştir. Çalışmada ulaşılan sonuçlara göre, her iki yayınevine dair incelenen kitaplardaki görsellerin büyük oranda (MEB Yayınları %74,6, SDR İpekyolu Yayınları %80,1) gerçek yaşam ile tutarlı olduğu belirlenmiştir. Rengin amaca uygun kullanılması ilkesine MEB Yayınları’na ait tüm görsellerde uyulduğu, SDR İpekyolu Yayınları’na ait görsellerde de büyük oranda (1,9) uyulduğu tespit edilmiştir. Ayrıca, görsel ögelerin mesaj aktarımına katkıda bulunmaları, görsel ögelerin renkli olması, çizginin amaca uygun kullanılması ve rengin amaca uygun kullanılması ilkelerinin her iki yayınevindeki ortalaması 1,9 olarak belirlenmiştir. Bununla birlikte, her iki yayınevine ait görsellerde en düşük ortalamaya ulaşılan ilkenin görsel ögelerde vurgulamanın etkili kullanılması olduğu (MEB Yayınları 0,3, SDR İpekyolu Yayınları 0,4) bulgusuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Görsel, Türkçe ders kitabı, metin görseli

Kaynakça

• Alpan, G. B. (2004). Ders kitaplarındaki grafik tasarımın öğrenci başarısına ve derse ilişkin tutumlarına etkisi. Yayımlanmamış doktora tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Arı, S. (2008). MEB ilköğretim yedinci sınıf Türkçe ders kitabında resimlerin içerikle uyumu. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Bolu: Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Atmaca, A. E. (2006). İlköğretim ders kitaplarında görsel tasarım ve resimleme. Milli Eğitim Dergisi, 171, 318-328.
• Ayhan, Y. (2010). İlköğretim 5. sınıf Türkçe ders kitabı resimlemelerinin biçim ve içerik açısından 11 yaş grubuna uygunluğu ve aynı yaş grubu öğrencilerin yaptığı resimlemelerle karşılaştırılması. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Baş, B., & İnan Yıldız, F. (2014). İlkokul Türkçe ders kitaplarının resim-metin ilişkisi açısından öğretmen görüşlerine göre değerlendirilmesi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(28), 139-151.
• Becer, E. (2011). İletişim ve grafik tasarım. Ankara: Dost Kitabevi Yayınları.
• Creswell, J. W. (2003). Research design: Qualitative, quantitative and mixed methods approaches. California: Sage Publications.
• Demir, D. (2008). İlköğretim 1. 2. ve 3. sınıf Türkçe ders kitaplarının görsel tasarım ilkelerine uygunluğu açısından incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Eskişehir: Anadolu Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Dikeç, L. (2004). İlköğretim okullarındaki Türkçe ders kitaplarında kullanılan kitap resimleri (İllüstrasyonlar), teknikleri ve öğrenmeye katkısı. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Ercantürk, O. K. (2015). Türkçe ders kitaplarındaki yazılı metinler ile metin görsellerinin uyumu. Electronic Turkish Studies, 10(3).
• Karadağ, K. (2019). İlkokul 4. sınıf Türkçe ders kitabındaki resimlerin metinlerle uyumunun incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Tokat: Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Karasar, N. (2004). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel Akademi Yayıncılık.
• Kırbaşoğlu Kılıç, L., & Eyüp, B. (2011). İlköğretim Türkçe ders kitaplarında ortaya çıkan toplumsal cinsiyet rolleri üzerine bir inceleme. ODÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimleri Araştırma Dergisi, 2(3), 129-148.
• Mazlum, Ö., & Mazlum, F. S. (2016). İlköğretim 4. sınıf ders kitaplarının görsel tasarımına yönelik öğretmen görüşlerinin değerlendirilmesi. Sanat Eğitimi Dergisi, 4(1), 1-18.
• Millî Eğitim Bakanlığı. (2016). Ders kitapları ve eğitim araçları yönetmeliği.
• Millî Eğitim Bakanlığı. (2019). Taslak ders kitabı ve eğitim araçları ile bunlara ait e-içeriklerin incelenmesinde değerlendirmeye esas olacak kriterler ve açıklamaları. Ankara.
• Özcan, M. F. (2020). Ortaokul 6.sınıf Türkçe ders kitaplarındaki metin resim ilişkisinin metni anlamlandırmaya etkisinin öğretmen görüşleri açısından incelenmesi. Electronic Turkish Studies, 15(1), 519-534.
• Özkan , R., & Tutkun, S. B. (2014). İlköğretim sosyal alan ders kitaplarının görsel boyut ve içerik tutarlılığı açısından incelenmesi. International Journal of Social Science(24), 371-386.
• Ülper, H. (2018). Türkçe ders kitabı çözümlemeleri. Ankara: Pegem Akademi.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yılmaz, A. (2005). İlköğretim okulları ilk kademede okutulan ders kitaplarının resimlemeleri yönünden değerlendirilmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Eskişehir: Anadolu Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.