Atatürk devrimlerinin karşısında Kemal Tahir

Yıl 2023, Sayı: 34, 312 - 342, 22.06.2023

Derviş Erdal

https://doi.org/10.29000/rumelide.1316150

Cited By: 2

Öz

Tarihsel olarak bakıldığında Türk romanının en verimli dönemi belki de Millî Mücadele sonrası ortaya çıkan cumhuriyetin ilk yıllarındaki hareketliliktir. Bu süreçte Türk romanı Yakup Kadri, Peyami Safa, Aka Gündüz, Hüseyin Rahmi, Reşat Nuri, Sadri Ertem ve benzeri kalemlerin eliyle hem roman türünün imkânlarını genişletmiş hem de ele alınan konuları çeşitlendirmiş ve yakın tarihin ciddi bir sorgusu içine girmiştir. Diğer başlıkların yanı sıra yakın tarih sorgusu genellikle meseleyi içten kavrayan, yeni kurulmuş cumhuriyetin kurucu ideolojisi penceresinden yorumlayan “tezli” bir bakış açısı üzerinden temellendirilmiştir. Ancak burada hem Millî Mücadele Dönemi’nde hem de sonrasında ortaya çıkan cumhuriyetin ilk yıllarındaki sosyal ve siyasal alanda uygulanan politikalardan farklı bir çizgi ortaya çıkar ki hiç kuşkusuz bunun en belirgin siması Kemal Tahir’dir. Kemal Tahir toplumcu gerçekçi bir üslupla hem Devlet Ana romanı üzerinden uzak geçmişi hem de Kurt Kanunu ve Yorgun Savaşçı romanları başta olmak üzere yakın tarihi “meseleye dışarıdan bakan” bir gözle ele almıştır. Kemal Tahir çoğu toplumcu gerçekçi yazarların aksine Batılı düşünceyi ve yaşamı esas aldığı gerekçesiyle Atatürk devrimlerini eleştirmiştir. Kemal Tahir, olacaksa dahi reformların Batılı yaşam üzerinden değil, toplumun hassasiyetleri göz önünde bulundurularak Doğu kimliği üzerinden yapılmasını savunmuştur. Benlik yıkmanın benlik yaratmaktan kolay olacağına inanan yazar, romanlarında Atatürk devrimlerine bu pencereden bakmış ve devrimlerle birlikte oluşturulmak istenen yeni yaşam biçimini kimliksizlik olarak nitelendirmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kemal Tahir, Atatürk devrimleri, inkılap, roman

Kaynakça

• Akkil, O. (2009). Cumhuriyet’in İlanı Sonrası Türk Kitap Yayıncılığının Gelişimi ve Devlet-Özel Sektör İlişkisi. Uzmanlık Tezi. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Ankara.
• Akkor, M. (2012). Dinî Bir Müessesenin Sonu: Hilafet’in İlgası. History Studies, 4(1): 15-28.
• Alangu, T. (1968). Cumhuriyetten Sonra Hikâye ve Roman. Cilt III, İstanbul: İstanbul Matbaası.
• Avcı, C. (2013). Harf İnkılabı ve Millet Mektepleri. Mediterranean Journal of Humanities: Akdeniz İnsani Bilimler Dergisi, 3(1): 43-60.
• Avşar, Z., ve Emre Kaya, A. E. (2013). Cumhuriyet Türkiye’sinin Halkçılık Uygulamaları: Soyadı Kanunu Örneği. Turkish Studies, 8(5): 73-90.
• Aysal, N. (2011). Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Giyim ve Kuşamda Çağdaşlaşma Hareketleri. Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, X(22): 3-32.
• Berkes, N. (2002). Türkiye’de Çağdaşlaşma. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Bozdağ, İ. (1980). Kemal Tahir’in Sohbetleri. Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Çaymaz, B. (2019). Bir Politik Mücadele Süreci Olarak Türkiye’de Harf Devrimi. Eğitim Bilim Toplum Dergisi, 65(17): 92-112.
• Dalar, T. (2015). Kemal Tahir Romanlarında Yapı ve İzlek. Doktora Tezi. Ardahan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ardahan.
• Dere, M. (2019). Kemal Tahir’in Romanlarında ve Hikâyelerinde Yapı-Tema. Doktora Tezi. Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul.
• Doğaner, Y. (2007). Atatürk Dönemi Türkiye’sinde Sosyo-Kültürel Değişim. Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi, ICANAS, 38, 235-260.
• Dokuyan, S. (2016). Soyadı Kanunu ve Kanunun Uygulanma Süreci. Tarih İncelemeleri Dergisi, 31 (1): 129-166.
• Erdem, N. (2021). “Bazı Kisvelerin Giyilemeyeceğine Dair Kanun Sebebiyle” Türk-Yunan İlişkilerinde Yaşanan Kısa Süreli Kriz. Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, 68, 391-427.
• Ertem, B.(2010). Siyasal Bir Muhalefet Denemesi Olarak Serbest Cumhuriyet Fırkası. ODÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 1 (2): 71-92.
• Erverdi, E. (2021). Kemal Tahir’i Yeniden Düşünmek. Kemal Tahir Kitabı Bir Aydın Üç Dönem (A. Öz, Haz.). İstanbul: Zeytinburnu Belediyesi Kültür Yayınları.
• Gedikli Berber, Ş. (2013). Kâzım Karabekir’in Saltanat ve Hilâfetin İlgasına Olan Tavrının Düşündürdükleri. The Journal of Academic Social Science Studies, 6(4): 443-460.
• Gülmez, N. (2006). (Vakit Gazetesine Göre) Saltanatın Kaldırılmasına Bazı Dünya Müslümanlarının Bakışı. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 22(64-65-66): 245-260.
• Güz, N. (1988/1989). Harf İnkılabı ve Basına Etkileri. G.Ü. Basın Yayın Yüksekokulu Dergisi, 10, 89-117.
• Hüküm, M. (2017). Şair-Sosyolog Kemal Tahir. İstanbul: İthaki Yayınları.
• Işıksalan, N. (1990). Kemal Tahir’in Tarihî Romanları Üzerine Bir İnceleme. Doktora Tezi. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• İstek, G. (2019). Hilâfetin Kaldırılmasının Avusturya Basınında Yansımaları. e-Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi, 11(2): 684-712.
• Kabakulak, N. (2016). Yazı Değişikliği Karşısında Basımevlerinin Kamuoyu Oluşturma Çabalarının Günlük Basına Yansıması (1928-1933). Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Kara, A. (2020). Türkiye’de Alfabe Değişiminden Sonra Yeni Harflerin Yaygınlaştırılması ve Halk Eğitiminde Millet Mekteplerinin Rolü ve Önemi. Oğuz-Türkmen Araştırmaları Dergisi, 4(1): 114-141.
• Kavcar, C. (1995). Batılılaşma Açısından Servet-i Fünun Romanı. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayını.
• Kemal Tahir (1970). Büyük Mal. Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Kemal Tahir (1976a). Kelleci Memet. İstanbul: Bilgi Yayınevi.
• Kemal Tahir (1976b). Yorgun Savaşçı. İstanbul: Bilgi Yayınevi.
• Kemal Tahir (1989a). Notlar/Sanat Edebiyat 1. (C. Yazoğlu, Haz.). İstanbul: Bağlam Yayınları.
• Kemal Tahir (1989b). Notlar/Sanat Edebiyat 2. (C. Yazoğlu, Haz.). İstanbul: Bağlam Yayınları.
• Kemal Tahir (1989c). Notlar/Sanat Edebiyat 3 - Dil Dosyası. (C. Yazoğlu, Haz.). İstanbul: Bağlam Yayınları.
• Kemal Tahir (1990). Notlar/Sanat Edebiyat 4. (C. Yazoğlu, Haz.). İstanbul: Bağlam Yayınları.
• Kemal Tahir (1991). Notlar/Roman Notları 2 - Batı Çıkmazı. (C. Yazoğlu, Haz.). İstanbul: Bağlam Yayınları.
• Kemal Tahir (1992a). Notlar/Batılaşma 11. (C. Yazoğlu, Haz.). İstanbul: Bağlam Yayınları.
• Kemal Tahir (1992b). Notlar/Çöküntü 12. (C. Yazoğlu, Haz.). İstanbul: Bağlam Yayınları.
• Kemal Tahir (1992c). Notlar/Osmanlılık/Bizans 10. (C. Yazoğlu, Haz.). İstanbul: Bağlam Yayınları.
• Kemal Tahir (2004). Bozkırdaki Çekirdek. İstanbul: Tekin Yayınevi.
• Kemal Tahir (2005). Bir Mülkiyet Kalesi. İstanbul: İthaki Yayınları.
• Kemal Tahir (2006). Esir Şehrin İnsanları. İstanbul: İthaki Yayınları.
• Kemal Tahir (2007a). Damağası. İstanbul: İthaki Yayınları.
• Kemal Tahir (2007b). Rahmet Yolları Kesti. İstanbul: İthaki Yayınları.
• Kemal Tahir (2008a). Hür Şehrin İnsanları. İstanbul: İthaki Yayınları.
• Kemal Tahir (2008b). Karılar Koğuşu. İstanbul: İthaki Yayınları.
• Kemal Tahir (2008c). Namuscular. İstanbul: İthaki Yayınları.
• Kemal Tahir (2010). Köyün Kamburu. İstanbul: İthaki Yayınları.
• Kemal Tahir (2011). Sağırdere. İstanbul: İthaki Yayınları.
• Kemal Tahir (2016b). Yol Ayrımı. İstanbul: İthaki Yayınları.
• Kemal Tahir (2017a). Devlet Ana. İstanbul: İthaki Yayınları.
• Kemal Tahir (2017b). Kurt Kanunu. İstanbul: İthaki Yayınları.
• Kemal Tahir (2019). Körduman. İstanbul: İthaki Yayınları.
• Közleme, A. O. (2019). Şapka İnkılâbı ve Şapka İnkılâbının Türk Toplumu Üzerindeki Travmatik Etkileri. Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 12(68): 427-440.
• Kurt, H. (2013). Harf Değişikliği ve Basının Yeni Harflere Geçerken Takındığı Tutum. Akdeniz Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 19, 106-126.
• Moran, B. (1985). Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Roman. Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, Cilt 2, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Ova, N. (2005). Harf İnkılabı ve Türk Basını (1928-1929): Vakit, İkdam ve Hakimiyet-i Milliye Örnekleri. Yüksek Lisans Tezi. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Özcan, M. Ş. ve Üzen, İ. (2019). Atatürk Dönemi’nde Soyadı Kanunu’nun Çankırı’daki Yansıması. ÇKÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10, 129-152.
• Sağ, V. (2001). Tarihsel Süreç İçerisinde Türk Kadını ve Atatürk. C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 2(1): 9-23.
• Sarısaman, S. (1998). Cumhuriyetin İlk Yıllarında Kadın Kıyafeti Meselesi. Atatürk Yolu Dergisi, 6(21): 97-106.
• Sezer, A. (2000). Atatürk Dönemi Eğitim Politikası. Türk Yurdu, 20(160): 113-118.
• Sınar Uğurlu, A. (2009). Türk Romancısının Gözüyle II. Dünya Savaşı. Turkish Studies, 4(1-II): 1740-1764.
• Somuncu, S. (2021). Bilgi, İktidar, İdeoloji Kavramları Çerçevesinde Kemal Tahir ve Tarık Buğra. Kemal Tahir Kitabı Bir Aydın Üç Dönem (A. Öz, Haz.). İstanbul: Zeytinburnu Belediyesi Kültür Yayınları.
• Sümbüllü, Y. Z. (2006). Kemal Tahir’in Tarihî Romanları Üzerine Oluşumsal Yapısalcı Eleştiri Bakımından İnceleme. Doktora Tezi. Erzurum Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• Sümbüllü, Y. Z. (2017). Kemal Tahir’in Kurt Kanunu Romanı Üzerine Aşkın Çözümleme. Erzurum Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2(4): 59-89.
• Şimşir, B. N. (1979). Amerikan Belgelerinde Türk Yazı Devrimi. Belleten, 43(169): 107-214.
• Tarıkâhya, E. ve Günaydın, A. N. (2015). Atatürk İlkeleri ver İnkılap Tarihi Ders Notları. Sivas: Esform Ofset Ltd. Şti.
• TBMM Zabıt Ceridesi, C.23, D.IV, İ.3, 69.İ, 16 Haziran 1934.
• TBMM Zabıt Ceridesi, C.23, D.IV, İ.3, 71.İ, 21 Haziran 1934.
• Yalçın, M. (2010). Kemal Tahir. Tanzimat’tan Bugüne Edebiyatçılar Ansiklopedisi, Cilt 2, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Yeniçırak, H. (2020). Devrime Reaksiyon Olarak Sosyoloji: Devrim, 1789 Fransız Devrimi, İlerleme ve Gelenek. Doktora Tezi. Bursa Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa.
• Yücel, İ. (2017). Fransız Belgelerinde Son Halife Abdülmecid ve Türkiye’de Hilafetin Kaldırılması. Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, 61, 467-492.