Türk resim sanatında çaresizliğin resimsel dili

Yıl 2023, Sayı: 34, 726 - 740, 22.06.2023

Semih Büyükkol

https://doi.org/10.29000/rumelide.1316219

Öz

Toplumsal bir varlık olan insan, tarih boyunca yaşadığı çevredeki yerini, ruhsal benliğini araştırıp, geliştirerek kendini ifade etmede özgün bir resimsel dil oluşturmuştur. Bu dil, tıpkı kelime dili gibi aynı zamanda bireylerin birbirleriyle iletişim kurup, anlaşacağı önemli bir unsur da olmuştur. Bu sayede düşlerini, korkularını, çaresizliklerini, ihtiyaçlarını resimsel bir dille belgeleyerek aynı yazılı belgeler gibi gelecek kuşaklara aktarmıştır. Bu bağlamda konusu dolaylı ya da dolaysız hep insan olan sanatın, olumlu ya da olumsuz durumlar karşısında farkındalık yaratarak çözüm yollarına dikkat çeken, önemli işlevler yüklenen, topluma ayna tutan bir olgu olduğu görülmüştür. Dolayısıyla toplumsal bir varlık olan sanatçının da eserlerinde içinde doğup, büyüdüğü çevrenin tarihini, kültürünü, yaşam biçimini, geleneklerini, sevinçlerini ve savaş, salgın hastalık, yoksulluk gibi acılarını da sorumluluk bilinciyle yorumlaması ve resimsel bir dille ifade etmesi kaçınılmaz olmuştur.Türk resim sanatının tarihi sürecine bakıldığında farklı dönemlerde yaşanmış olan sosyo-ekonomik krizlere dayalı kırsal kesimlerden kentlere zorunlu göçlerin sebep olduğu olumsuzluklar, hızlı kentleşmenin meydana getirdiği çarpıklıklar, acılar, yoksulluklar, savaşlar ve salgın hastalıklar gibi problemler karşısında yaşanan acıların ve çaresizliklerin sanatçılar tarafından farklı tarzlarda sıkça yorumlanarak ele alındığı görülmüştür.Bu araştırmanın amacı; Türk resim sanatı tarihinde sanatçıların toplumsal problemler karşısında insanların yaşamış olduğu çaresizlikleri konu olarak ele alıp, resimsel bir dille yorumladığı eserlerini estetik yönünden analizini yapmak ve Türk resim sanatına nasıl yansıdığını göstermeye çalışmaktır.Bu araştırmada nitel araştırma yöntemine dayalı kaynak tarama ve eser analizi uygulanmıştır. Çalışma metni sonuçla bağlantılı çıkarımları destekleyecek şekilde düzenlenmiş, metindeki görseller, konu içinde adı geçen ya da metni vurgulayacağı düşünülen en çarpıcı örneklerden seçilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Resimsel Dil, Sanat, Çaresizlik, Türk Resim Sanatı

Kaynakça

• Anonim (1990). Sanat. Meydan Larousse, Büyük Lugat ve Ansiklopedi (Cilt 10, s. 907). İstanbul: Meydan Yayınevi.
• Armağan, İ. (1992). Sanat Toplumbilimi Demokrasi Kültürüne Giriş. (1. Baskı). İzmir: İleri Kitabevi
• Arslan, N. (1997). Avni Lifij. Eczacıbaşı Sanat Ansiklopedisi (Cilt 2, s. 1117). İstanbul: YEM Yayınları.
• Arslan, N. (2008). Neş’e Erdok. Eczacıbaşı Sanat Ansiklopedisi (Cilt 1, s. 468). İstanbul: YEM Yayınları.
• Arslan, N. (2008). Onlar Grubu. Eczacıbaşı Sanat Ansiklopedisi (Cilt 3, s. 1168). İstanbul: YEM Yayınları.
• Başkan, S. (1994). Osmanlı Ressamlar Cemiyeti. Ankara: Çardaş Basım Yayın Ltd. Şti.
• Batu, B. (2014). Sanat Yapıtı ve Dil Arasındaki Bağlantı. İdil Sanat ve Dil Dergisi, 3, 13-26. https://www.idildergisi.com/makale/pdf/1401280254.pdf, Erişim Tarihi: 26.04.2023.
• Berk, N. (1972). Sanat Kitapları Serisi:1 İstanbul Resim ve Heykel Müzesi. Akbank Yayınları.
• Dal, E. (2008). D Grubu. Eczacıbaşı Sanat Ansiklopedisi (Cilt 1, s. 376). İstanbul: YEM Yayınları.
• Erinç, Sıtkı M. (2004). Sanat Psikolojisi’ ne Giriş. (2. Baskı). Ankara: Ütopya Yayınevi.
• Erinç, Sıtkı M. (2013). Sanat Sosyolojisine Giriş. (2. Baskı). Ankara: Ütopya Yayınevi.
• Ersoy, A. (2004). 500 Türk Sanatçısı Plastik Sanatlar. (1. Basım). İstanbul: Altın Kitaplar Yayınevi.
• Mahir, B. (2005). Osmanlı minyatür sanatı. (1. Baskı). İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Read, H. (2018). Sanat ve Toplum. (1. Baskı). İstanbul: Hayalperest Yayınevi.
• Renda, G. ve Erol, T. (1980). Başlangıcından Bugüne Çağdaş Türk Resim Sanatı Tarihi. Cilt 1, Sunuş: Suut Kemal Yetkin. İstanbul: Tiglat Yayınevi.
• Renda, G., Özsezgin, K., Atar, A. ve Katı, A. (1993). Türk Plastik Sanatlar Tarihi. Anadolu Üniversitesi Açık Öğretim Yayınları.
• Şahin, E. (2008). 1914 Kuşağı. Eczacıbaşı Sanat Ansiklopedisi (Cilt 1, s. 225-226). İstanbul: YEM Yayınları.
• Tansuğ, S. (1988). Sanatın Görsel Dili. (3. Baskı). İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Tansuğ, S. (1991). Çağdaş Türk Sanatı. (2. Baskı). İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Tezcan, M. (2011). Sanat Sosyolojisi Giriş. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Görsel 1: İstanbul’ da Yangın (V. Albümü).
• And, M. (2018). Osmanlı Tasvir Sanatları 2: Çarşı Ressamları. (1. Baskı). Haz: Tülün Değirmenci-M. Sabri Koz. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Görsel 2: İstanbul’ da Yangın (V. Albümü).
• And, M. (2018). Osmanlı Tasvir Sanatları 2: Çarşı Ressamları. (1. Baskı). Haz: Tülün Değirmenci-M. Sabri Koz. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Görsel 3: Osman Hamdi, Dilenci.
• http://www.artnet.com/artists/osman-hamdi-bey/dilenci-2iE23E6zr4YYXIVx6LyFuA2 Erişim Tarihi: 02.02.2023, Saat: 10:53
• Görsel 4: Hüseyin Avni Lifij, Allegori-Savaş.
• Berk, N. ve Turani, A. (1981). Başlangıcından Bugüne Çağdaş Türk Resim Sanatı Tarihi. 2. Cilt. İstanbul: Tiglat Yayınevi.
• Görsel 5: Namık İsmail, Tifüs.
• https://arhm.ktb.gov.tr/artworks/detail/28/tifus, Erişim Tarihi: 12.02.2023, Saat: 10:30
• Görsel 6: Nuri İyem, Portre.
• http://www.nuriiyem.com/eser/s2015-028/, Erişim Tarihi: 22.02.2023, Saat: 13:23
• Görsel 7: Turgut Atalay, Aşevi.
• https://www.mutualart.com/Artwork/Asevi/4CFEFE07A2BD19A7, Erişim Tarihi: 13.03.2023, Saat: 11:23
• Görsel 8: İbrahim Balaban, Mapushane Kapısı.
• http://www.leblebitozu.com/ibrahim-balabanin-eserleri-ve-hayati/, Erişim Tarihi: 13.03.2023, Saat: 17:03
• Görsel 9: Fikret Otyam, Otyam'ın Fırçasından.
• https://fikretotyam.com/resimleri/54, Erişim Tarihi: 18.03.2023, Saat: 17:22
• Görsel 10: Neşet Günal, Yaşam II.
• http://www.antikalar.com/neset-gunal, Erişim Tarihi: 20.03.2023, Saat: 12:58
• Görsel 11: Neş’e Erdok, Hülyaya Dalmış Selpakçı Oğlan.
• http://neseerdok.com.tr/resimler.asp?g_id=33&s=2&r=244&l=, Erişim Tarihi: 22.03.2023, Saat: 13:48
• Görsel 12: Cihat Aral, Çöp Toplayanlar.
• RONA, Z. (2008). Cihat Aral. Eczacıbaşı Sanat Ansiklopedisi. (1. Cilt). (2. Basım). İstanbul: YEM Yayınları, 118.