Değişen Türk Toplumuyla birlikte kadın figürünün Türk Sanatındaki yansıması

Yıl 2023, Sayı: 34, 741 - 758, 22.06.2023

Burcu Kaya Karaduman , Gülşah Özdemir

https://doi.org/10.29000/rumelide.1316220

Öz

Kadın figürü, sanatın tarihi boyunca en önemli temalardan biri olmuştur ve kadının toplumdaki yeri ile toplumsal süreçler, kadın imgesinin şekillenmesinde belirleyici bir rol oynamıştır. Türk sanatında kadın figürü değişen toplumla birlikte zamanla büyük değişimlere uğramıştır. Anadolu’nun en eski medeniyetlerinden olan Çatalhöyük’te kadın imgesi Ana tanrıça olarak tasvir edilmiştir. Osmanlı döneminde ise kadın figürleri genellikle saray hayatı ve harem sahneleriyle ilişkilendirilmiştir. Bu eserlerde kadınlar, padişahların eşleri ya da cariyeleri olarak gösterilmiştir. Cumhuriyet dönemi sanatında ise kadın imgesi, daha modern bir anlayışla ele alınmıştır. Kadınların güçlü ve özgür bireyler olarak gösterilmesi, kadın hakları ve eşitliği mücadelesine atıfta bulunmuştur. Türk resim sanatında kadın imgesini ele alan sanatçılar arasında Osman Hamdi Bey, Neşet Günal, Nuri İyem, İbrahim Çallı, Mihri Müşfik, Turgut Zaim, Şükran Moral gibi önemli isimler yer almaktadır. Bu sanatçıların eserleri, kadın figürünü farklı açılardan ele alarak, kadının toplumsal hayattaki yerine dair çeşitli mesajlar vermektedir. Bu çalışma, Türk tarihi açısından önemli ressamların eserlerinden örnekler verilerek, kadın imgesinin sanat eserlerindeki dönüşümünü ve kadınların sanat dünyasındaki yerlerini anlamak için önemlidir. Tarihsel araştırma tekniği kullanılarak yapılan bu araştırmada, kadın tasvirinin zaman ve kültürün değimi ile birlikte Türk sanatına nasıl yansıdığı ortaya konulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Sanat, Kadın, İmge, Kültür, Toplum

Kaynakça

• Acar, H. (2019). Türk Kültür ve Devlet Geleneğinde Kadın İnsan & İnsan, 6/21, 395-411.
• Aktan, G. (2015). Resim Sanatında Kadın Figürü Betimlemeleri. Anadolu Üniversitesi.
• And, M. (2002). Osmanlı Tasvir Sanatları: 1/Minyatür. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Anonim (2006). Türk Resminde Kadın İmgesinin Dönüşümü. P Dünya Sanatı Dergisi, Sayı 4, s.10.
• Antmen, A. (2008). Sanat- Cinsiyet; Sanat Tarihi ve Feminist Eleştiri. İstanbul: İletişim Yayıncılık.
• Antmen, A. (2010). 20. Yüzyıl Batı Sanatında Akımlar. İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Antmen, A. (2014). Kimlikli Bedenler İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Antmen, A. (2016). Sanat Cinsiyet Sanat Tarihi ve Feminist Eleştiri. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Antmen, A. (2017). Kimlikli Bedenler- Sanat Kimlik, Cinsiyet, 3. Basım, İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Antmen, A. (2017). Sanat Cinsiyet Sanat Tarihi ve Feminist Eleştiri. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Antmen, A. (2021). Sanat ve Cinsiyet, İstanbul: İletişim Yayıncılık.
• Âşık, T. (2021). https://sanattarihiplatformu.com/yoresel-turk-resminin-kurucusu-turgut- zaim444. html (Erişim Tarihi: 10.04 2023).
• Berger, J. (2019). Görme Biçimleri, İstanbul: Metis Yayınları.
• Batur Ç. M. (2016). “Türk Resminde Portre Konulu Eserlerde Sembol”, Sosyal Bilimler Dergisi, Edirne: Trakya Üniversitesi, Sayı 2, s.295-306.
• Dolmacı S. (2009). Sanat Tarihinde Tutkularıyla Anarşist Bir Kadın: Mihri Müşfik, İstanbul, Artist Modern, 01/96, 64–67.
• Estes, C. P.(2018). Kurtlarla Koşan Kadınlar: Vahşi Kadın Arketipine Dair Mit ve Öyküler (H. Atalay, Çev.). Gombrich, E.H. (1980). Sanatın Öyküsü. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Gezgin, İ. (2008). Sanatın Mitolojisi. İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Gilbert, R. (1998). Living With Art, Ohio: McGraw Hill.
• Gimbutas, M. (1989). The Language Of The Goddess. London: Thames And Hudson.
• Giray, K. (1982). Türkiye İş Bankası Resim Koleksiyonu. Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür ve Sanat Yayınları.
• Giray, K. (2001). Çallı ve Atölyesi. İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
• İrepoğlu, G. (1999). Levni: Paintings, Poetry, Colour. Ankara: Kültür Bakanlığı.
• Kahraman, H. B. (2013). Türkiye’de Çağdaş Sanat, İstanbul: Akbank Kültür ve Sanat Dizisi.
• Kara, E. (2019). Giorgione, Tiziano, Manet: Üç Sanatçı, Üç Venüs. Journal of Arts Dergisi. (Erişim: 06.03.2023).
• Karadağ, A. (2008). Sanatta Kadınlar: Mihri Müşfik Hanım. Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Kültür Ajandası, 41, 44-49.
• Kahraman, H. B. (1999). Türkiye’de Kültürel Söylem Kurguları: Kopuşları Eklemlemeye ve Gereksizliğin Geleneği. Doğu- Batı, s. 136–140.
• Karadağ, E. (2008). Cumhuriyet Dönemindeki Kadın Sanatçıların Resim Öğretimindeki Rolü, Ondokuzmayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Samsun ". (Erişim Tarihi: 10.04 2023).
• Koçak, N. (1983). Sanat Çevresi Dergisi, Sayı 51, Ocak: 21.
• Kurnaz, Ş. (1992). Cumhuriyet Öncesinde Türk Kadını (1839- 1923). Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Muraz, Ö. (2009). Nur Koçak’ın Pop Sanat, Foto Gerçekçilik, Feminist Sanat ve Posta Sanatı İçerisinde İncelenmesi, Yüksek Lisans, Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Güzel Sanatlar Eğitimi, Adana.
• Nurullah, B. ve Özsezgin, K. (1983). Cumhuriyet Dönemi Türk Resmi. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Okkalı, İ.C. (2019). II. Meşrutiyet Döneminde Resim Sanatında Nesne ve Özne Olarak Kadın, Art-Sanat Dergisi, Sayı:11, İstanbul Üniversitesi Yayınevi
• Strickland, C. (1992). The Annotated Mona Lisa, Kansas City A Universal Press Syndicate Company.
• Şen, Ü.S. (2005). Sanat Eğitiminde Bilimsel Araştırma Yöntemlerinin Kullanılması. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstütüsü Dergisi, 5/1, 345-360.
• Tansuğ, S. (1990). Türk Resminde Yeni Dönem. İstanbul : Remzi Kitapevi.
• Tansuğ, S. (1994). Halil Paşa. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Tansuğ, S. (2008). Çağdaş Türk Sanatı. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Tuna, C. (2000). Mağaradan Kente Anadolu’nun Eski Yerleşim Yerleri. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Turani, A. (2010). Dünya Sanat Tarihi. İstanbul: Remzi Kitabevi Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Ünal, A. (2017). Yahudi Geleneğinde Kadının Yaratılışı ve Lilit Efsanesi. Çukurova.
• Yılmaz, M. (2006). Modernizimden Postmodernizme Sanat, İstanbul: Ütopya Yayınevi.
• Yılmaz, O. (2010). Sanatın Arketipi Olarak Anne İmgesi. C.Ü. Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 34, Sayı: 2, 42-59. İncelenmesi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
• http://informadik.blogspot.com/2017/09/ana-tanrica-kybele.html (Erişim Tarihi: 08.03.2023).
• https://tr.pinterest.com/pin/742882901030898030/ (Erişim Tarihi: 18.03.2023).
• https://benhayattayken.blogspot.com/2018/03/osmanl-tasvir-sanatlar-kadn-ve-erkekler.html (Erişim Tarihi: 18.03.2023).
• https://www.peramuzesi.org.tr/sergi/ihsan-cemal-karaburcak/37. (Erişim Tarihi: 11.04.2023).
• http://www.leblebitozu.com/mihri-musfikin-eserleri-ve-hayati/ . (Erişim Tarihi: 15.04.2023).
• https://www.istanbulmodern.org/tr/koleksiyon/sanatcilar/nazli-ecevit/582 . (Erişim Tarihi: 21.04.2023).
• https://sanatatak.com/sanatci/aliye-berger . (Erişim Tarihi: 22.04.2023).
• https://www.tate.org.uk/art/artists/fahrelnisa-zeid-20060 . (Erişim Tarihi: 23.04.2023).
• https://arsizsanat.com/nuri-iyemin-insanlari/. (Erişim Tarihi: 11.04.2023).
• https://kazankultur.com/sukran-moral-arti-on-sekiz/. (Erişim Tarihi: 12.04.2023).