Christine Nöstlinger’in “Alev Saçlı Çocuk” ve Zülfü Livaneli’nin “Şapka” isimli eserlerinde çocukların maruz kaldıkları akran zorbalığı ve zorbalığın boyutları

Yıl 2023, Sayı: 34, 956 - 968, 22.06.2023

Büşra Gündoğdu Fatma Altun

https://doi.org/10.29000/rumelide.1316411

Öz

Akran zorbalığı anaokulundan itibaren başlayarak ortaöğretim kademesine kadar devam eden, çocukların hem hemcinslerine hem de karşı cinse uyguladıkları psikolojik, fiziksel ve duygusal bir şiddettir. Zorbalığı yapan genelde erkek çocuklar olurken zorbalığa maruz kalanın cinsiyetinde belirgin bir fark olmadığı düşünülmektedir. Eğitim öğretimin çeşitli kademelerinde devam eden bu davranış, zorbalığa maruz kalanda olumsuz duygular geliştirmektedir. Akran zorbalığı çocuklarda, okuldan soğuma, devamsızlık yapma, akademik başarıda düşüklük, okul tükenmişliği, huzursuzluk gibi pek çok sorunu da beraberinde getirmektedir. Zorbalığa maruz kalma, çocuklarda sadece maruz kalan olduğu gibi hem zorbalığa maruz kalan hem de zorbalık yapan ve zorbalığa karşı tepkisiz kalan olarak sınıflandırılmaktadır. Bu konuda yapılan araştırmalar, okullarda çocukların yaklaşık %20’sinin akran zorbalığına maruz kaldığına işaret etmektedir. Zorbalığın türü bir çocuğun dinine, diline, etnik kökenine karşı yapılıyorsa bu zorbalık da grup zorbalığı olarak adlandırılmaktadır. Yine yaşa ve cinsiyete bağlı olarak zorbalık çeşitleri değişkenlik gösterirken yaşı daha büyük olanın yaşı küçük olana zorbalığı da karşılaşılan zorbalık türlerinden biri olarak yerini almaktadır. Çalışmamızın konusu olan eserlerde de akran zorbalığı konusu işlenmiş ve çocuk kitaplarının yazarları Zülfü Livaneli ve Christine Nöstlinger bu soruna eserlerinde yer vererek hayatın içinden bir sorunu edebiyatın içine taşıyarak konuya dikkat çekmeye çalışmışlardır. Christine Nöstlinger eserinde annesi ve babasıyla yaşamayan teyzesiyle birlikte oturan küçük bir kız çocuğundan bahsederken Zülfü Livaneli yabancı bir ülkeye taşınan ve grup zorbalığına maruz kalan küçük bir erkek çocuğundan bahsetmektedir. Her iki eserde de çocuklar fiziksel, sözel ve psikolojik zorbalığa maruz kalmış; bu zorbalık neticesinde çocuklarda okula gitmeye karşı isteksizlik, akademik olarak gerileme yaşanmış; yalnızlık çekme, içine kapanma gibi duygular gelişmiş aynı zamanda zorbalık yapanlarla mücadele etme isteği de uyanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Akran zorbalığı, çocuk edebiyatı, karşılaştırmalı edebiyat, okul ve akran zorbalığı

Kaynakça

• Balta, E. E. (2014). Çocuk edebiyatı dairesinde Gülten Dayıoğlu’nun fantastik-bilim kurgusu. Journal of International Social Research, 7(31), 59-67.
• Boulton, M. J., ve Smith, P. K. 1994. Bully/victim problems in middle school children: Stability, self-perceived competence, peer perceptions and peer acceptance. British Journal of Educational Psychology, 12, 315-329.
• Çakır, P. (2011). Christine Nöstlinger ve Sevim Ak’ta çocuğun gözünden yetişkinlerin dünyasına eleştirel bir bakış. III. Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu, 327-335.
• Çankaya, İ. (2011). İlköğretimde Akran Zorbalığı . Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi , 24 (1), 81-92 .
• Griffin, R. S. ve Alan, M. G. 2004. Childhood bullying: Current empirical findings and future directions for research. Aggression and Violent Behavior, 9(4), 379-400.
• Güneş, Y. (2008). Türk romanında fantastiğin yeri. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kocaeli.
• Kaukiainen, A., Björkqvist, K., Lagerspetz, K. ve diğerleri. (1999). The relationships between social intelligence, empathy, and three types of aggression. Aggressive behavior, 25, 81–89.
• Lange, G. (2005). Taschenbuch der Kinder und Jugendliteratur. Band I Hohengehren: Schneider Verlag
• Lange, G., Neumann, K., & Ziesenis, W. (Hrsg). (2000). Produktiver Umgang mit Litaratur im Unterricht Band 1. Hohengehren: Schneider Verlag.
• Livaneli, Z. (2019). Şapka. Doğan&Egmont Yayınları.
• Nansel T. R. 2001. Bullying behavior among us youths: Prevalence and association with psychosocial adjustment. Journal of the American Association, 285, 2094-2100.
• Nöstlinger, C. (1970). Die feurrote Friederike. Dachs Verlag.
• Nöstlinger, C. (2019). Alev Saçlı Çocuk. Günışığı Kitaplığı.
• Olweus, D. (2011). Bullying at school and later criminality: Findings from three Swedish community samples of males. Criminal behaviour and mental health, 21(2), 151-156.
• Olweus, D. (1993). Bullying at school: What we know and what we can do. Oxford: Blackwell.
• Olweus, D. (1978). Aggression in the schools: Bullies and whipping boys. London: Wiley.
• Özcebe, H., Uysal, D., Soysal, S., Polat, B., Seker, A. ve Uner, S. 2005. Ankara’da bir ilköğretim okulunda erken ve orta dönem adolesanlarda şiddet algısı ve şiddet davranışı sıklığının değerlendirilmesi. I. Şiddet ve Okul Sempozyumu, MEB ve Unicef İşbirliği, İstanbul.
• Peeters, M.; Cillesen, Antonius HN; Scholte, Ron HJ. (2010). Clueless or powerful? Identifying subtypes of bullies in adolescence. Journal of youth and adolescence, 39: 1041-1052.
• Salmivalli, C. & Nieminen, E. (2002). Proactive and reactive aggression among school bullies, victims and bully-victims. Aggressive Behavior, 28(1), 30-44.
• Schwartz, D. (2000). Subtypes of victims and aggressors in children’s peer groups. Journal of Abnormal Child Psychology, 28, 181–192.
• Schwartz, S. H., ve Bardi, A. (2001). Value hierarchies across cultures: Taking a similarities perspective. Journal of Cross-Cultural Psychology, 32, 265– 286.
• Sever, S. (2017). Çocuk ve edebiyat. Tudem Yayınları. Suvağci, İ. (2020). Fantastik bir çocuk romanı: Bendar ya da Kehaneta Sêmenda (Üçlülerin Kehaneti). Electronic Turkish Studies, 15(1), 607-616.
• Şirin, M. R. (2007). Çocuk edebiyatına eleştirel bir bakış: Çocuk edebiyatı nedir ne değildir?. Kök Yayıncılık.
• Tani, F., Paul, S., Greenman, B. H. ve Schneider, F. (2003). Bullying and the big five: A study of childhood personality and participant roles on bullying ıncidents. School Psychology International, 24 (2), 131- 146.
• Uysal H. & Dinçer Ç. (2012). Kuramsal Eğitimbilim Dergisi - Journal of Theoretical Educational Science, 5(4), 468-483.
• Uraz, M. (1994). Türk mitolojisi. Düşünen Adam Yayınları.
• Yıldırım, A. &. Şimşek H. (2005). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri.
• Yıldız, D. (2016). Popüler çeviri çocuk romanlarının içerik bakımından incelenmesi. Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, (36),435-466.
• Yurtal, F. ve Cenkseven, F. 2005. İlköğretim okullarında zorbalığın incelenmesi 1. Şiddet ve Okul: Okul ve Çevresinde Çocuğa Yönelik Şiddet ve Alınabilecek Tedbirler Uluslararası Katılımlı Sempozyumu,İstanbul