Avanzâde Mehmed Süleymân’ın Âyîne ile Keşf-i İstikbâl’i

Yıl 2023, Sayı: Ö12, 194 - 205, 23.07.2023

Zuhal Kültüral Burcu Sıbıç

https://doi.org/10.29000/rumelide.1330436

Öz

İnsan, yaşamı boyunca etrafında gelişen olay ve olguları anlamlandırdığı gibi bilinmezleri de keşfetme arzusunda olmuştur. Kültür tarihine bakıldığında insanın bilinmeze olan yolculuğu çeşitli inanış ve ritüellerde karşımıza çıkmaktadır. Çoğu zaman evrende var olan her şeyi merak ve keşfetme arzusuyla farklı usul ve esaslar uygulayan insanoğlunun bu faaliyetleri zamanla büyücü, falcı, kâhin, sihirbaz gibi adlarla anılan kişiler tarafından bir meslek olarak icra edilmeye başlamıştır. Söz konusu kişiler çoğu zaman görünmez varlıklarla temasa geçerek insanın hâlihazırdaki yaşantısı ve geleceği ile ilgili çıkarımlarda bulunmuştur. Geleceği öğrenmek, şans ve kısmeti anlamak amacıyla çeşitli yöntemlere başvurularak anlam çıkarma faaliyeti olarak tanımlanan fal, tarihin çok eski dönemlerinden bu yana kültürden kültüre bazı değişiklikler göstererek günümüze kadar gelmiştir. Türlü araç ve teknikler kullanılarak el falı, kuş falı, ateş falı, su falı, ayna falı, çay falı, kahve falı, yıldız falı gibi pek çok fal türü ortaya çıkmıştır. Kaynaklardan edinilen bilgilere göre Türklerin de Müslüman olmadan önceki yaşamlarında falın önemli bir yeri olduğu bilinmektedir. Suya bakma, kurşun, kürek kemiği, kahve, bakla falları Türklerde yaygın olan fal türlerindendir. Türk kültür tarihine bakıldığında bu konuda çok sayıda eser yazıldığı dikkati çekmektedir. Bu eserlerden biri de Meşrutiyet Dönemi aydınlarından Avanzâde Mehmet Süleymân’ın kaleme aldığı Ulûm-ı Hafiyyeden Âyîne ile Keşf-i İstikbâl adlı eserdir. Bu çalışmada, Avanzâde Mehmed Süleymân’ın Âyîne ile Keşf-i İstikbâl adlı eseri konu edilecektir.

Anahtar Kelimeler

Avanzâde Mehmed Süleymân, Âyîne ile Keşf-i İstikbâl, fal

Kaynakça

• Avanzâde Mehmed Süleymân. (1330/1914). Ulûm-ı Hafiyyeden Âyîne ile Keşf-i İstikbâl. Dersaadet: Keteon Matbaası.
• Aydın, M. (1995). Fal. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. (C. 12, ss. 134-138). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Beydili, C. (2004). Türk Mitolojisi Ansiklopedik Sözlük. (Çev. Eren Ercan). Ankara: Yurt Kitap Yayın.
• Çetindağ, Y. (2009). Ayna Kitabı. İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• Duvarcı, A. (1993). Türkiye’de Falcılık Geleneği İle Bu Konuda İki Eser “Risâle-i Falnâme Lî Ca’fer-i Sâdık” ve “Tefe’ülname”. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Dülger, E. (2011). Evliya Çelebi Seyahatname’sinde Fal. Turkish Studies-International Periodical for The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 6 (4), 97-105.
• Ercilasun, A. B. ve Akkoyunlu, Z. (2015). Kâşgarlı Mahmud Dîvânu Lugâti’t-Türk (Giriş-Metin-Çeviri-Notlar-Dizin) (2. baskı). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Erdoğan Çeltik, S. (2017). Avanzâde Mehmed Süleyman Kültür ve Edebî Hayatımıza Katkıları. Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Ertaylan, İ. H. (1951). Falnâme. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları.
• Kültüral, Z. ve Koç, A. (2011). Bir Kürek Kemiği Falı Metni: Risāle-i ʿİlm-i Ketf. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 6, 131-148.
• Serrican Kabalcı, E. (2022). Diplomalı Kız ve Billur Kalp’te Çiçeklerin Dili: Niyet Kartlarıyla Fal Bakma. Folklor Akademi Dergisi, 5 (3), 752-761.
• Tanyu, H. (1967). Ankara ve Çevresinde Adak ve Adak Yerleri. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
• Tavkul, U. (2007). Kıpçak Kökenli Türk Boylarında ‘Kürek Kemiği’ ve ‘Kumalak-Taş Falı. Çağdaş Türklük Araştırmaları Sempozyumu Bildirileri 2003 (Cilt 2) içinde (ss. 181-190). Ankara.
• TDK (2019). Türkçe Sözlük (11. baskı). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Tekin, T. (2013). Irk Bitig. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Uzun, M. (1995). Falnâme. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. (C. 12, ss. 141-145). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.