Fransa Ders Kitaplarında Yer Alan Görsellerin Toplumsal Cinsiyet Rolleri Bağlamında İncelenmesi: Ortaokul Tarih ve Coğrafya Dersi Örneği

Yıl 2021, Cilt: 5 Sayı: 1, 98 - 118, 30.06.2021

İlyas Kara , Veysi Aktaş , Tuğba Yaman

https://doi.org/10.38015/sbyy.931674

Cited By: 2

Öz

Okullar toplumsal cinsiyet rollerinin güçlenmesinde veya zayıflamasında büyük bir etkiye sahiptir. Okullar toplumun beklentilerine yönelik hedeflerin öğrencilere kazandırılması amacıyla çeşitli yöntem, teknik ve araçlar kullanır. Bu araçlardan birisi de ders kitaplarıdır. Öğrencide cinsiyet rollerinin oluşmasında ders kitaplarının da etkisi söz konusudur. Bu bağlamda çalışmanın temel amacı, Fransa ortaokul (college) tarih ve coğrafya ders kitaplarında toplumsal cinsiyet rollerinin işlenişini ve cinsiyet rollerine bağlı olarak meslek gruplarında farklılaşmanın olup olmadığını belirlemektir. Bu amaç doğrultusunda araştırmada nitel araştırma yöntemlerinden doküman incelemesi yöntemi kullanılmıştır. Ortaokul tarih ve coğrafya ders kitaplarında yer alan görseller kadın-erkek rolleri, anne-baba rolleri ve mesleki roller açısından incelenmiştir. Anne-baba rolleri; çocuk bakımı, ev içi sorumluluklar ve ev dışı sorumluluklar bağlamında incelenirken mesleki roller; kadın, erkek ve kadın-erkeğe biçilen mesleki roller bağlamında incelenmiştir. Elde edilen veriler içerik analiz tekniği ile çözümlenmiştir. Araştırma sonucunda aile içinde kadınların daha fazla ev içi sorumluluklarla ilişkilendirildiği, çocuk bakımı ile ilgilendiği, ev dışında da çocuklarla, mutfakla bağlantılı olabilecek sorumlulukların olduğu; erkeklerin ise daha çok güç ve otorite isteyen görevlerde olduğu görülmektedir. Mesleki rollerde de kadın ve erkek rollerinde farklılıklar olduğu yönündedir. Kadınlar daha çok öğretmen, bankacı ve hemşire gibi meslekler ile ilişkilendirilmiştir. Erkekler ise hem güç ve otoriteyle birleşen hem de kadınlara oranla çok daha çeşitli mesleki kollarda roller verilmiştir. Erkekler çiftçi, şoför, mühendis, mimar, sporcu, bilim adamı ve politikacı gibi mesleklerle ilişkilendirilmişlerdir. Bunun yanı sıra Fransa ortaokullarında okutulan tarih ve coğrafya ders kitaplarının tarih, coğrafya, ahlak ve vatandaşlık eğitimi konularını kapsadığı görülmüştür. Tarih ve coğrafya konularının yer aldığı bölümlerde toplumsal cinsiyet rollerindeki ayrımın daha belirgin olduğu saptanmıştır. Bu bölümlerde yer alan görsellerde daha çok erkeklerin yer aldığı belirlenmiştir. Ahlak ve vatandaşlık eğitiminin yer aldığı bölümlerde ise toplumsal cinsiyet ayrımının daha az olduğu belirlenmiş olup bu durumun hedeflenen kazanımlarla ilgili olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Fransa, toplumsal cinsiyet rolleri, tarih ve coğrafya, ders kitabı

The Study of Visuals in French Coursebooks in The Context of Social Gender Roles: The Sample of History and Geography Subjects in the Middle School

Öz

Schools have a major impact on strengthening or weakening social gender roles. Schools use various methods, techniques and tools in order to gain students the goals of society's expectations. One of these tools is textbooks. Textbooks have a great effect on the formation of gender roles in students. In this vein, the main objective of study is to find out how the gender roles are represented and if there is a differentiation in occupational groups depending on the gender roles in France middle school history and geography coursebooks. In line with this objective document analysis of of qualitative research methods is carried out in this study. The visuals in middle school hisory and geography coursebooks have been examined in terms of gender roles, parental roles and occupational roles. While parental roles have been examined in terms of childcare, responsibilities indoors and out; occupational roles have been examined in terms of roles found suitable for woman, man and woman-man. The obtained data has been analysed with the method of content analysis. As aresult of the study it has been understood that women are more associated with the responsibilities indoors and interested in childcare, have responsibilities about cooking out; men are associated with the responsibilities requiring discipline and power. In terms of occupational roles genders have differences. Women are more associated with occupations such as teacher, bank employee and nurse. Whereas men are given roles in the fields of occupation both requiring discipline and power and various in proportion to women. Men are associated with the occupations such as farmer, driver, engineer, architecture, athlete, scientist and politician. Besides, it has been realised that history and geography coursebooks taught in french middleschools include topics of history, geography and citizenship education. It has been determined that social gender apartheid is more evident in sections including the topics of hitory and geography. In the visuals of those sections it has been determined that men appear more. Besides determining that gender apartheid is less in sections including moral and citienship education, it has been concluded that this situation is related to targeted acquisition.

Anahtar Kelimeler

France, social gender apartheid, history and geography, corsebook

Kaynakça

• Akın, A. & Demirel, S. (2003). Toplumsal cinsiyet kavramı ve sağlığa etkileri. C. Ü. Tıp Fakültesi Dergisi, 25(4), 73-82.
• Barton A. & Sakwa L. N. (2012) The representation of gender in English textbooks in Uganda. Pedagogy, Culture & Society, 20 (2): 173-190.
• Başaran, M. (2019). Sosyal bilgiler öğretim programı ve ders kitaplarında toplumsal cinsiyet eşitliği eğitimi. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Necmettin Erbakan Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Blumberg, R. L. (2008). The invisible obstacle to educational equality: Gender bias in textbooks. Prospects, 38, 345–361.
• Cherry, A. L. (2005). Examiningghbal social welfare ıssues. Belmont.ThomsonBrooks/Cole.
• Collectif (2016). Histoire gėographie 3e cycle 4- livre de l’ėleve. Nathan Maison d’ėdition.
• Collectif (2016). Histoire gėographie 4e cycle 4- livre de l’ėleve. Nathan Maison d’ėdition.
• Collectif (2016). Histoire gėographie 5e cycle 4- livre de l’ėleve. Nathan Maison d’ėdition.
• Collectif (2016). Histoire gėographie 6e cycle 3- livre de l’ėleve. Nathan Maison d’ėdition.
• Çebi-Kozallık, R. H. & Kargı, B. (2019). Türkçe ve Almanca ilköğretim ana dil ders kitaplarında toplumsal cinsiyete bir bakış. OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 13(19), 50-74.
• Dökmen, Y. Z. (2004). Toplumsal cinsiyet sosyal psikolojik açıklamalar. Sistem Yayıncılık.
• Dökmen, Z. Y. (2010). Toplumsal cinsiyet sosyal psikolojik açıklamalar. Sistem Yayıncılık.
• Evans, M. A. & Saint-Aubin, J. (2005). What children are looking at during shared storybook reading. Psychological Science, 16, 913–920.
• Fan, L. & Kaeley, G. (2000). The influence of textbooks on teaching strategies. Mid-Western Educational Researcher, 13(4), 2–9.
• Güney, N. (2016). 6. sınıf Türkçe ders kitaplarında toplumsal cinsiyet incelemesi. Turkish Studies, 11(3), 229-1248.
• Helvacıoğlu-Gümüşoğlu, F. (1994). 1928’den 1994’e ders kitaplarında cinsiyetçilik [Yayımlanmamış doktora tezi]. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kırbaşoğlu-Kılıç, L. & Eyüp, B. (2011). İlköğretim Türkçe ders kitaplarında ortaya çıkan toplumsal cinsiyet rolleri üzerine bir inceleme. ODTÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 3 (2), ss. 129-148.
• Maher, F. A. & Ward, J. V. (2008). Gender and teaching. Lawrence Erlbaum Associates, Inc., Publishers.
• Marshall, G. (1999). Sosyoloji sözlüğü. (Çev. O. Akınhay). Bilim ve Sanat Yayınları.
• Merriam, S. B. (2013). Qualitative research a guide to design and ımplementation (Çev. Ed. S. Turan). Nobel Yayıncılık.
• Özdemir, E., & Karaboğa-Balcı A. (2019). Ortaokul matematik ders kitaplarında toplumsal cinsiyet. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(3), 760-781.
• Sanford, L. & Donovan, M. E. (1999). Kadınlar ve benlik saygısı. (Çev: S. Kunt). HYB.
• Sarıtaş, E. & Şahin, Ü. (2018). Hayat bilgisi ders kitaplarında toplumsal cinsiyet rolleri üzerine bir inceleme. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 48, 463-477.
• Satilmiş, S. (2019). 5. Sınıf Türkçe ders kitabının toplumsal cinsiyet açısından incelenmesi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20, 1249-1262.
• Scott, W. J. (2007). Toplumsal cinsiyet: Faydalı bir tarihsel analiz. (Çev. A. T. Kılıç). Agora Yayınları.
• Stoller, R. J. (1968). Sex and gender, the development of masculanity andfamily. H. Karnac Books.
• Şeker, M. & Dinçer, A. (2014). An analysis of gender stereotyping in english teaching course books. Çukurova University Faculty of Education Journal, 43(1), 90-98.
• Şirvanlı Özen, D. (1992). Annenin çalışma durumu ve ebeveynin benimsediği cinsiyet rolü değişkenlerinin çocuğun cinsiyet özelliklerine ilişkin kalıpyargılarının gelişimine etkisi. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Táboas-Pais, M. I. & Rey-Cao, A. (2012). Gender differences in physical education textbooks in Spain: a content analysis of photographs. Sex Roles, 67, 389–402. doi:10.1007/s11199-012-0174-y.
• Tezer-Asan, H. (2010). Ders kitaplarında cinsiyetçilik ve öğretmenlerin cinsiyetçilik algılarının saptanması. Fe Dergi, 2(2), 65-74.
• Wortham, S.C. (2002). Early childhood curriculum: developmental bases for learning and teaching. 3rd Ed. Pearson Education.
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. (9. Baskı). Seçkin Yayıncılık.
• Yıldız, M. (2013). İlkokul ve ortaokul din kültürü ve ahlak bilgisi kitapları görsellerinin toplumsal cinsiyet açısından incelenmesi. Dini Araştırmalar Dergisi, 16 (42), 143-165.