A Stylometric Analysis on Danishmend-name and Mirkatu’l-Cihad

Yıl 2025, Cilt: 10 Sayı: 2, 1304 - 1328, 31.08.2025

Ayşe Tarhan

https://doi.org/10.29110/soylemdergi.1688397

Öz

The Turks brought their customs, lifestyles, and language to these lands with the migrations. They started to produce their first written works after the migration to Anatolia. These texts, which did not have a standard language, were followed by innovations and changes in terms of both language and content in the following centuries. In this study, the works of Dânişmend-nâme and Mirkâtü’l-Cihâd, written by different authors in different centuries, will be examined comparatively in terms of style through computer-aided programs, and a conclusion will be reached about the development and change of the language of the 14th and 16th centuries in line with the data obtained. Both works will be divided into meaning rings and examined by taking into account the elements of harmony in the texts. Numerical data will be presented through a comparative analysis based on the rings separated as a unity of meaning for both texts. The semantic rings determined in the study will be expressions expressing meaning. This meaning will be determined depending on the sentences in the source text. In the meaning rings, the extent of the stylistic change in the texts will be compared in terms of the suffixes, words and sentences established with meaning connections on two copies, based on the texts.

Anahtar Kelimeler

Danishmend-name , Mirkatu , language and culture change , computer-assisted analysis , stylometric

Dânişmend-Nâme ve Mirkâtü’l-Cihâd Üzerine Stylometri İncelemesi

Öz

Türkler, göçlerle birlikte adetlerini, yaşayış biçimlerini ve dilini de bu topraklara getirmişlerdir. Oğuz Türkleri Anadolu’ya göç ettikten sonra ilk yazılı eserlerini vermeye başlamışlardır. Standart bir dile sahip olmayan bu metinlerde, ilerleyen yüzyıllarda hem dil hem de içerik açısından yenilikler ve değişiklikler izlemiştir. Bu çalışmada, farklı yüzyıllarda farklı yazarlar tarafından kaleme alınmış Dânişmend-nâme ve Mirkâtü’l-Cihâd isimli eserler üslup açısından ve bilgisayar destekli programlar aracılığıyla karşılaştırmalı olarak incelenecektir, elde edilen veriler doğrultusunda 14. ve 16. yüzyılda dilin gelişimi ve değişimi hakkında birtakım sonuçlara ulaşılacaktır. Her iki eser, anlam halkalarına ayrılarak ve metinlerdeki ahenk unsurları dikkate alınarak incelemeye tâbi tutulacaktır. Her iki metinden, anlam birliği olarak ayrılan halkalara dayalı karşılaştırmalı bir analiz aracılığıyla sayısal veriler sunulacaktır. Çalışmada belirlenen anlam halkaları bir yargıyı bildiren ifadeler olacaktır. Bu yargılar kaynak metindeki cümlelere bağlı olarak belirlenecektir. Anlam halkalarındaki üslup değişiminin hangi boyutlarda olduğu iki nüsha üzerinde anlam bağlantılarıyla kurulan ek, sözcük ve cümle bakımından karşılaştırılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Dânişmend-nâme , Mirkâtü’l-Cihâd , dil ve kültür değişimi , bilgisayarlı üslup incelemesi , stylometri

Kaynakça

• Akar, Ali. (2006). Gelibolulu Mustafa ʿâlî-Mirkatü’l-Cihad [Cihadın basamakları]: Metin-Dil Özellikleri-Metin-Dizin (Birinci Baskı). Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu.
• Akar, Ali. (2014). Bir Dil-içi Aktarma Metni Olarak Mirkâtü’l-Cihâd / Mirkâtü’l-Cihâd as a Intralingual Translation Text. Gelibolulu Mustafa Alî Çalıştayı Bildirileri, 75-84.
• Can, Fazli, & Patton, Jon M. (2004). A Stylometric Analysis of Yasar Kemal's Ince Memed Tetralogy. Computers and the Humanities, 38(4), 457- 467.
• Develi, Hayati. (2010). Söze boğulan tarih: Osmanlı tarih yazıcılığının dili. Eski Türk Edebiyatı Çalışmaları V Nesrin İnşâsı: Düzyazıda Dil, Üslûp ve Türler, 84-123.
• Eder, Maciej, Rybicki, Jan, & Kestemont, Mike. (2015, Kasım 11). Package ‘stylo’ Functions for a Variety of Stylometric Analyses. https://github.com/computationalstylistics/stylo
• Karahancı, İbrahim. (2016). Sözcük Birimlerin Üslup Oluşumuna Katkısı I. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, 5(4). Lachenauer, Isabel. (t.y.). Artūḫı Wept: New Approaches to Reading Emotions in Dānişmendnāme (The Book of King Dānişmend) [The University of Chicago]. https://doi.org/10.6082/uchicago.4730
• Lagutina, Ksenia, Lagutina, Nadezhda, Boychuk, Elena, Vorontsova, Inna, Shliakhtina, Elena, Belyaeva, Olga, Paramonov, Ilya, & Demidov, P. G. (2019). A Survey on Stylometric Text Features. 2019 25th Conference of Open Innovations Association (FRUCT), 184-195.
• Mendenhall, T. C. (1887). The Characteristic Curves of Composition. Science, ns-9(214s), 237-246.
• Rockwell, Geoffrey, & Passarotti, Marco. (2019). The Index Thomisticus as a Big Data Project.
• Tarhan, Ayşe. (2025). Dijital Beşerî Bilimler Araçlarının Metin Analizinde ve Görselleştirmede Kullanılabilirliği ve Uygulamaları. İstanbul: DBY Yayınları.