Pakistan’ın Kadın Edebiyatçılarından Dr. Fatima Hasan ve Eserlerinde Kadın Sorunları

Yıl 2025, Cilt: 10 Sayı: 2, 904 - 919, 31.08.2025

Hatice Görgün

https://doi.org/10.29110/soylemdergi.1688727

Öz

Fatima Hasan mahlası ile bilinen Dr. Seyyida Anis Fatima Zeydi, 1970'li yıllara damgasını vuran Urdu şairleri arasında yer almaktadır. Bir şair ve yazar olarak Fatima Hasan, feminist davalara özel bir ilgi göstermiştir. Baskı gören, horlanan, nesneleştirilen kadınların ve çocukların topluma katılımı kapsamında birçok iyileştirilme çalışmalarında yer almıştır. Kadına ait sorunların edebiyata yansıdığı noktada feminizm kavramının ortaya çıktığı görülmektedir. Bu noktada feminist edebiyat, kadının toplum içindeki varlığının görünür olmasını ve haklarını korumayı hedeflemektedir. Genelde ataerkil doğu toplumlarında kadınların üzerinde söz sahibi olabilmek için kadınların önemi çoğu zaman göz ardı edilmiştir. Toplumda genellikle erkeklerin zihninde kadının zayıf, korunması gereken bir varlık olduğu düşüncesi bulunmaktadır. Aynı zamanda akıl bakımından kendini üstün gören erkekler, kadından fikir ve öneri alınamayacağını, hatta öyle ki bizzat onların yerine de karar vermelerinin doğru olduğunu savunmaktadırlar. Fatima Hasan’a göre olaylara cinsiyetçilik yönüyle bakmak oldukça yanlıştır. Çünkü kadın ya da erkek fark etmeksizin yaratılmış olan varlıkların en üstünü insandır ve insanın en önemli özelliği bir şuura, bilince sahip olmasıdır. Ayrıca anne olma gibi kutsal bir vasfa sahip olan kadınlar, toplumun değişmesinde ve gelişmesinde önemli bir paya sahiptir. 2012 yılında edebi ve bilimsel çalışmaları dolayısıyla Tamgha-i İmtiyaz ödülüne layık görülen Fatima Hasan’ın çok sayıda makalesinin yanı sıra sekiz kitabı yayımlanmıştır. Ayrıca dünya çapında çok sayıda seminer, konferans ve müşairelere katılmıştır. Bu çalışmada öncelikle Urdu Edebiyatı’nın önde gelen isimlerinden Fatima Hasan hakkında bilgi verilecek daha sonra ise eserlerinde değindiği kadın sorunları ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler

Urdu Edebiyatı , Fatima Hasan , feminizm , kadın sorunları , toplumsal bilinç

Dr. Fatima Hasan and Women’s Issues in Her Works

Öz

Dr. Sayyida Anees Fatima Zaidi, who is known by her pen name Fatima Hasan, is one of the priority poets on the 1970s. As a poet and writer, Fatima Hasan has taken a special interest in feminist causes. She has actualized many improvements within the scope of the participation of oppressed, despised and objectified women and children in society. It is seen that the concept of feminism emerged at the point where women's problems were reflected in literature. At this point, Feminist Literature aims to make the existence of women in society visible and to protect their rights. In general, in patriarchal eastern societies, the importance of women has often been ignored in order to have a say over women. In society, men generally have the idea that women are weak and need to be protected. At the same time, men who consider themselves superior in terms of intelligence argue that women cannot get ideas or suggestions, and that it is right for them to decide on their behalf. According to Fatima Hasan, it is quite wrong to look at events from a sexist perspective. Because, regardless of being a woman or a man, the most superior of all created beings is human and the most important characteristic of a human is that has a consciousness and awareness. In addition, women, who have a sacred quality such as being a mother, have an important share in the change and development of society. Fatima Hasan, who was awarded the Tamgha-e-Imtiaz award in 2012 for her literary and scientific excellence, has published eight books as well as many articles. She has also participated in numerous seminars, conferences and mushaires around the world. In this study, first of all, information will be given about Fatima Hasan, who is one of the prominent poets of Urdu Literature, and then the women's issues that she mentions in her works will be discussed.

Anahtar Kelimeler

Urdu Literature , Fatima Hasan , feminism , women's issues , social consciousness

Kaynakça

• Aktaş, Gül (2013). Feminist Söylemler Bağlamında Kadın Kimliği: Erkek Egemen Bir Toplumda Kadın Olmak. Edebiyat Fakültesi Dergisi, 30 (1), 53-72.
• Belen Özcan, Asuman (2002). “Roman Yazan Kadınlar: Raşida-ul Nisa Begum’dan Kuretul’ayn Haydar’a”. Nüsha Şarkiyat Araştırmaları Dergisi, (6), 57-68.
• Belen Özcan, Asuman (2012). Doğu Kültüründe Anlatı Geleneği: Urdu Nesri. Ankara: HDY Yayınları.
• Çakmakçı, Mehmet Kemal (2022). “Nezîr Muhammed Raşîd’in Bireysel ve Toplumsal Temalı Şiirlerinde Tabiatın Yansımaları”. Doğu Dilleri ve Edebiyatlarında İmgeler ve Motifler. İçinde 515-533. İstanbul: DEMAVEND Yayınları.
• Çakmakçı, Mehmet Kemal (2024). “Minnettar Gözler” ile “Peşaver Ekspresi” Adlı Öykülerde Hindistan’ın Bölünmesi Sırasında Yaşanan Katliamlar”. Göç ve İskan Araştırmaları Dergisi, (2), 93-105.
• Çiftsüren, Arzu (2020). “Urdu Gazeteciliğinde Öncü Kadınlar ve Kadınlara Yönelik Yyaın Yapan İlk Dönem Gazete ve Dergiler”. III Avrasya Çalışmaları Sempzyumu, Avrasya’da Bilim ve Teknoloji Öncüleri. İçinde 352-357. İstanbul: Demavend Yayınları. 2020.
• Hasan, Fatima (2023). An Kahi Baat ka Dukh. Karaçi: Rang-e Adab Publications.
• İşsever, Muhsin Ramazan (2022). “Zahide Hatun Şirvanî ve Şiirlerinde Kadın Tahayyülü”. Doğu Dilleri ve Edebiyatlarında İmgeler ve Motifler. İçinde 534-549. İstanbul: DEMAVEND Yayınları.
• Karataş, Evren (2009). “Türkiye’de Kadın Hareketleri ve Edebiyatımızda Kadın Sesleri”. Turkish Studies (International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic), (4/8), 1652-1673.
• Korkmaz, Ferhat (2019, Aralık). Feminist Edebiyat ve Eleştiri Kuramları Açısından Nezihe Meriç’in Korsan Çıkmazı Romanı Üzerine Bir Değerlendrme. Edebî Eleştiri Dergisi, (Eleştiri Kuramları Özel Sayısı 3), 221-233.
• Rekhta, https://www.rekhta.org/poets/fatima-hasan/profile. (Erişim tarihi: 3 Nisan 2024).
• Soydan, Celal (2016). İkbal’e Dair. Ankara: Hece Yayınları.
• Şengül, Mehmet Bakır (2016). Kadın Edebiyatı: Bir Varoluş Mücadelesi. The Journal of Academic Social Science Studies, (44), 203-211.
• Yakupoğlu Boran, Leyla (2025, Nisan). Mary Acemî ve Suriye'nin İlk Kadın Dergisi el-‘Arûs. Şarkiyat Mecmuası (46), 175-200.
• Yerdemir, Şerife (2016). “Hûşeng-i Gulşîrî’nin Öykü ve Romanlarında Kadın”. Doğu Edebiyatlarında Kadın. Yay. Haz. ve Edt. Ali Güzelyüz. İçinde 71-81.