Ortaokul (6-7. Sınıflar) DKAB Dersi ile Sosyal Bilgiler Dersi Kazanımlarındaki Değerler Üzerine Nitel Bir Araştırma: Değer Analizi ve Sınıflaması

Yıl 2021, Cilt: 5 Sayı: 1, 22 - 49, 30.06.2021

Fatih Çakmak

Öz

İnsan değerli ve önemli bir varlıktır. Değer sahip olunan maddi ve manevi ögeler bütünü olarak ifade edilebilir. Değerler eğitimi, bireye değerleri kazandırmaya yönelik olarak gerçekleştirilen eğitim faaliyetidir. Değerler farklı şekillerde sınıflandırılmıştır. Spranger değerleri altı temel gruba ayırmıştır. Bunlar: estetik, bilimsel, ekonomik, siyasi, sosyal ve dini değer gruplarıdır. Bu araştırmada ortaokul Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi ve Sosyal Bilgiler dersi programında kazanım-değer ilişkisi analiz edilmiştir. Bu analizde Spranger’in değer sınıflamasına ahlaki değer ve milli değer katagorisi eklenerek 8 farklı kategori oluşturulmuştur. Bu araştırma betimlemeye dayalı nitel bir araştırmadır ve doküman analizi tekniği kullanılmıştır. DKAB programında kazanımların % 64, 4’ ü (29) dini değer, % 20 si (9) sosyal değer, % 8,8’ i (4) ahlaki değer, % 4,4’ ü (2) milli değer, % 2,2’ si (1) bilimsel değer kategorisindedir. Programda estetik, ekonomik ve politik değer kategorisinde kazanım tespit edilememiştir. Sosyal Bilgiler dersi programında kazanımların % 26, 1’ i (17) bilimsel değer, % 20’ si (13) sosyal değer, % 15,3’ ü (10) milli değer, % 15,3’ ü (10) ekonomik değer, % 13,8’ i (9) politik değer, % 7,6’ sı (5) ahlaki değer, % 1,5’ i (1) estetik değer kategorisindedir. Programında dini değer kategorisinde kazanım tespit edilememiştir.

Anahtar Kelimeler

Din Eğitimi, Sosyal Bilgiler, Değer, Değer Sınıflama, Kazanım

Kaynakça

• Akbaş, O. (2004). Türk milli eğitim sisteminin duyuşsal amaçlarının (değerlerinin) ilköğretim II. kademedeki gerçekleşme derecesinin değerlendirilmesi. (Doktora tezi). Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Akbaş, O. (2008). Sosyal bilgilerde değerler öğretimi. Bayram Tay ve Adem Öcal (Ed.), Özel öğretim yöntemleriyle sosyal bilgiler öğretimi. Anakara: Pegem akademi yayıncılık.
• Altıntaş, M. E. (2016). İlköğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi öğretmenlerine göre değer öğretiminin amaçları -Nitel bir araştırma-, Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 16 (2), 193-209.
• Altıntaş, M. E. (2018). İlköğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi öğretmenlerinin değer öğretiminde kullandıkları yöntemler -Nitel bir araştırma-. Milli Eğitim Dergisi, 217, 131-165.
• Balcı, F. A. ve Yelken, T. Y. (2013). İlköğretim Sosyal Bilgiler programında yer alan değerler ve değer eğitimi uygulamaları konusunda öğretmen görüşleri. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD), 14(1), 195-213.
• Baltacı, A. (2017). Nitel veri analizinde Miles-Huberman modeli. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (AEÜSBED), 3(11), 1-15.
• Baltacı, A. (2019). Nitel araştırma süreci: Nitel bir araştırma nasıl yapılır? Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (AEÜSBED), 5(2), 368-388.
• Bowen, G. A. (2009). Document analysis as a qualitative research method. Qualitative research journal, 9(2), 27-40.
• Cresswell, J. W. (2012). Educational research. Boston: Pearson education.
• Creswell, J. W. (2017). Araştırma deseni: Nitel, nicel ve karma yöntem yaklaşımları. Çev: Selçuk Beşir Demir, Ankara: Eğiten kitap yayınları.
• Çalışkur, A. Demirhan, A. ve Bozkurt, S. (2012). Değerlerin belirli meslek alanları ve demografik değişkenlere göre incelenmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 17(1), 219-236.
• Çelikkaya, H. (1996). Fonksiyonel eğitim sosyolojisi. İstanbul: Alfa yayınları.
• Çınar, F. (2015). Din öğretiminde değerler eğitimi. Mevlüt Gündüz (Ed.), Değerler eğitimi, Ankara: Maya akademi yayınları.
• Demirel, Ö. (2015). Eğitimde program geliştirme. Ankara: Pegem akademi yayıncılık. 23. Baskı.
• Doğanay, A. (2002). Sosyal bilgiler öğretimi. C. Öztürk ve D. Dilek (Ed.), Hayat bilgisi ve sosyal bilgiler öğretimi (ss. 15-46). Ankara: Pegem akademi yayıncılık.
• Ekşi, H. (2003). Temel insani değerlerin kazandırılmasında bir yaklaşım: Karakter eğitimi programları. Değerler Eğitimi Dergisi, 1(1), 79–96.
• Ertürk, Selahattin. (1975). Eğitimde program geliştirme. Ankara: Yelkentepe yayınları.
• Fidan, N. K. (2013). Sosyal bilgiler dersinde değerler eğitimi: Nitel bir araştırma. International Journal of Social Science, 6( 3), 361-388. Fichter, J. (2006). Sosyoloji nedir. Çeviren: Nilgün Çelebi. Ankara: Anı yayıncılık.
• Gömleksiz, M. N. ve Cüro, E. (2011). Sosyal Bilgiler dersinde yer alan değerlere ilişkin öğrenci tutumlarının değerlendirilmesi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 8(1), 95-134.
• Gözütok, Ş. (2009). Eğitim ve dinin kavramsal yapısı ve din eğitimi ile ilişkisi. Kuram ve eylem yönüyle din eğitiminin teolojik ve felsefi temelleri. 8-9 Mayıs. Konya.
• Karakuş, F. (2006). Sosyal bilgiler öğretiminde yapıcı öğrenme ve otantik değerlendirme yaklaşımlarının öğrencilerin akademik başarı, kalıcılık ve sosyal bilgiler dersine yönelik tutumlarına etkisi. (Doktora tezi). Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
• Kaymakcan, R. ve Meydan, H. (2011). Din kültürü ve ahlak bilgisi programları ve öğretmenlerine göre değerler eğitimi. Değerler Eğitimi Dergisi, 9( 21), 29-55.
• Keith F. P. (2005). Sosyal araştırmalara giriş, Çeviren: D. Bayrak, H.B. Arslan, ve Z. Akyüz. Ankara: Siyasal kitabevi.
• Keskin, Y. M. (2004). Din ve Toplum İlişkileri Üzerine Bir Genelleme. Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 4(2), 7-21.
• Keskin, Y. (2014). DKAB öğretmenlerine göre değer eğitimi ve DKAB derslerinin zorunluluğu (Samsun Örneği). Millî Eğitim Dergisi, 203, 225-249.
• Keskin, Y. (2016). Değer Sınıflaması Üzerine Aksiyonel Bir Deneme. Turkish Studies, 11(3), 1485-1510. DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827.
• Kılınç, F. E. (2015). Değer Eğitiminin Tanımı, Önemi ve Kapkamı, S. Y. Güder (Ed.), Değerler Eğitimi, (ss.1-20), Ankara, Eğiten kitap yayınları.
• MEB. (2005). İlköğretim Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı ve Kılavuzu (6 ve 7. Sınıflar). TTKB, Ankara: Devlet Kitapları Müdürlüğü basımevi.
• MEB 1a (2018). .Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi Öğretim Programı (İlkokul 4 ve Ortaokul 5, 6, 7 ve 8. Sınıflar). Ankara: MEB yayınları.
• MEB 1b (2018). Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı (İlkokul ve Ortaokul 4, 5, 6 ve 7. Sınıflar). Ankara: MEB yayınları.
• Mehmedoğlu, A.U. (2013). Din, Dindarlık ve Değerler, İzü Sosyal Bilimler Dergisi, , 2, 173-179.
• Öztürk, C. (2011). Sosyal Bilgiler: Toplumsal Yaşama Disiplinlerarası Bir Bakış. C. Öztürk (Ed.), Sosyal Bilgiler Öğretimi Demokratik Vatandaşlık Eğitimi (ss. 1-31) (2. Baskı), Ankara: PegemA yayıncılık.
• Sağlam, E. ve Genç, S. Z. (2015). İlkokul 4. Sınıf Sosyal Bilgiler Programındaki Değerlerin Kazandırılması Sürecinde Karşılaşılan Güçlüklerin Değerlendirilmesi. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi (Journal of Research in Education and Teaching), 4(2), 106-118.
• Sönmez, V. (2005). Hayat ve Sosyal Bilgiler Öğretimi Öğretmen Kılavuzu (5. Baskı). Ankara: Anı yayıncılık.
• Tanrıöğen, A. (2006). Hayat bilgisi ve sosyal bilgiler öğretimi etkili vatandaş yetiştirme. A. Tanrıöğen (Ed.), Hayat bilgisi ve sosyal bilgiler öğretimi (ss. 12-20). İstanbul: Arı matbaacılık.
• Türkçe Sözlük. (2005). Ankara: Türk Dil Kurumu yayınları.
• Tezcan, M. (1974). Türklerle İlgili Stereotipler (Kalıp Yargılar) ve Türk Değerleri Üzerine Bir Deneme. Ankara: Ankara Üniversitesi Eğitim Fakültesi yayınları.
• Tonga, D. ve Uslu, S. (2015). Sosyal Bilgiler Dersinde Kazanım-Değer İlişkisi, Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD), 16(1 ), 91-110.
• Tozlu, N. ve Topsakal, C. (2007). Avrupa Birliğine Uyum Çerçevesinde Değerler Eğitimi. Recep Kaymakcan vd. (Ed.), Değerler ve Eğitimi Uluslararası Sempozyumu Bildiriler Kitabı (ss.177–202), İstanbul: Dem yayınları.
• Yazıcı, K. (2006). Değerler Eğitimine Genel Bir Bakış. TÜBAR-XIX-/-Bahar, 499-522.
• Yıldırım, A. ve Şimşek. H. (2008). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin yayıncılık.
• Zafer, S. S. P. (2019). Velilerin Sosyal Bilgiler Dersinin Önemine İlişkin Görüşleri, Sosyal Bilgiler Dersinde Öğretmen Akademik Katılımına İlişkin Algıları Ve Sosyal Bilgiler Dersinde Akademik Katılımları Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Edirne.