ÇÖZÜNME KAVRAMIYLA İLGİLİ ÖĞRENCİ KAVRAMALARININ TESPİTİ: BİR YAŞLAR ARASI KARŞILAŞTIRMA ÇALIŞMASI

Yıl 2006, Cilt: 4 Sayı: 3, 309 - 322, 01.09.2006

Muammer Çalık Alipaşa Ayas Suat Ünal

Öz

Bu çalışmanın amacı, farklı öğrenim seviyesindeki öğrencilerin çözünme kavramıyla ilgili anlamalarını
ve bu işlemi zihinlerinde nasıl canlandırdıklarını tespit etmektir. Bu amaçla çizim ve açık uçlu sorulardan oluşan
bir test hazırlanmış ve farklı öğrenim seviyelerindeki (7, 8, 9 ve 10. sınıflardan) 441 öğrenciye uygulanmıştır.
Elde edilen veriler, öğrencilerin çözünme kavramıyla ilgili yanlış anlamalara sahip olduklarını göstermektedir.
Özellikle, öğrenciler, çözünme kavramı yerine, erime, kaybolma, ayrışma gibi terimleri kullanmaktadırlar.
Ayrıca, öğrencilerin mikroskobik seviyede çözünme ile ilgili olayları zihinlerinde canlandırma açısından
eksikliklerinin olduğu ve makroskobik özellikleri mikroskobik seviyedeki olaylara atfetme eğilimde oldukları
tespit edilmiştir. Her ne kadar sınıf ve anlama seviyesi arasında açık bir ilişkiyi gösteren bulgu bulunmasa da,
dokuzuncu ve onuncu sınıf seviyesindeki öğrencilerin anlamalarının, düşük seviyedeki öğrencilerin
anlamasından daha iyi olduğu gözlemlenmiştir. Bu çalışmadan elde edilen sonuçlar dikkate alınarak Türk eğitim
sistemine uygun olan hiper medya ortamların, hiper kartların veya bilgisayar simülasyonlarının geliştirilmesi
önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Kimya Eğitimi, çözünme, anlama seviyesi, kavram yanılgıları

A CROSS-AGE STUDY ON STUDENTS’ CONCEPTIONS OF DISSOLUTION

Öz

The aim of this study is to elicit the level of understanding of students at different grades on
“dissolution” as a concept and to identify how they visualize the dissolution process at microscopic level. To
reach these aims, a test, which comprises of drawings and open-ended questions, was devised and administered
to 441 students at different grades (from Grade-7 to Grade-10). The data obtained shows that students have
misconceptions on dissolution. Specifically, students used terms such as melting, disappearing and
decomposition instead of dissolution. Moreover, it was found out that students have difficulties in visualizing
dissolution process at microscopic level and tend to attribute macroscopic properties to events at microscopic
level. As a consequence, it is concluded that although there is no clear certain results that show a direct
relationship between grade and understanding level, in most cases, understanding level of students at Grade-9
and students at Grade-10 are better than those at lower grades. In the light of the results, it can be suggested
that HyperCard, hypermedia environment or simulations should be developed to help students to visualize
dissolution process at microscopic level.

Anahtar Kelimeler

Chemistry education, dissolution concept, understanding level, misconceptions

Kaynakça

• Rehber materyal geliştirme aşamaları Griffiths ve diğerleri (1988) tarafından teşhis-çare-giderme olarak
• ifade edilmiştir. Burada yapılan çalışma, rehber materyal geliştirmenin ilk aşaması olarak kabul edilebilir.
• Öğrencilerin özellikle mikroskobik seviyedeki olayları zihinlerinde canlandırmakta zorluk çektikleri dikkate
• alınarak Türk eğitim sistemine uygun hiper medya ortamlar, simülasyonlar veya hiper kartlar hazırlanmalıdır.
• Bundan başka öğrencilerin özellikle zeytinyağı-alkol-su sisteminde “erime” ifadesini kullanmamaları dikkate
• alınarak, çözünme işleminin anlatılması esnasında farklı sistemlerin kullanılması gerektiği önerilebilir. Hatta
• çözünme ve erime işlemi arasındaki farkı kesin çizgilerle ayıran çalışma yaprakları geliştirilebilir ve laboratuar
• ortamında kolaylıkla uygulanabilir. Nitekim çalışma yapraklarının kavram yanılgılarını gidermede etkili bir
• yöntem olduğu Coştu, Karataş ve Ayas (2002) tarafından düzenlenen “Dış basınçla kaynama noktası arasındaki
• ilişkiyi” gösteren çalışma yaprağının uygulanması sonucunda tespit edilmiştir.
• Abraham, M.R.; Gryzybowski, E.B.; Renner, J.W. ve Marek, A.E. (1992). Understanding and Misunderstanding
• of Eighth Graders of Five Chemistry Concepts Found in Textbooks. Journal of Research in Science
• Teaching, 29, (105-120) Abraham, M.R.; Williamson, V.M. ve Westbrook, S.L. (1994). A Cross-Age Study of the Understanding Five
• Concepts. Journal of Research in Science Teaching, 31(2), (147-165) Ayas, A.; Coştu, B.; Çalık, M., Ünal, S. ve Karataş, F.Ö. (2001). Öğretmen Adaylarının Çözelti Hazırlama ve
• Laboratuar Malzemelerini Kullanma Yeterliliklerinin Belirlenmesi. XV. Ulusal Kimya Kongresinde
• Sunulmuş Bildiri Ayas, A. ve Demirbaş, A. (1997). Turkish Secondary Students’ Conception of Introductory Chemistry Concepts.
• Journal of Chemical Education, 74(5), (518-521) Ayas, A.; Karamustafaoğlu, S.; Cerrah, L. ve Karamustafaoğlu, O. (2001). Fen Bilimlerinde Öğrencilerdeki
• Kavram Anlama Seviyelerini ve Yanılgılarını Belirleme Yöntemleri Üzerine Bir İnceleme. X. Ulusal
• Eğitim Bilimleri Kongresinde Sunulmuş Bildiri, Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Bolu. Blanco, A. ve Prieto, T. (1997). Pupils’ Views on How Stirring and Temperature Affect the Dissolution of a
• Solid in a Liquid: A Cross-Age Study (12 to 18). International Journal of Science Education, 19(3), (303- 315) Coştu, B.; Karataş, F.Ö. ve Ayas, A. (2002). Kavram Yanılgılarının Giderilmesinde Çalışma Yapraklarının
• Kullanılması. XVI. Ulusal Kimya Kongresinde Sunulmuş Bildiri. Çalık, M. (2003). Farklı Öğrenim Seviyesindeki Öğrencilerin Çözeltilerle İlgili Kavramları Anlama
• Seviyelerinin Karşılaştırılması. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. K.T.Ü. Fen Bilimleri
• Enstitüsü.Trabzon. Çalık, M. ve Ayas, A. (2002). Öğrencilerin Bazı Kimya Kavramlarını Anlama Seviyelerinin Karşılaştırılması.
• ’li Yıllarda I. Öğrenme ve Öğretme Sempozyumunda Sunulmuş Bildiri. Çepni, S. (2001). Araştırma ve Proje Çalışmalarına Giriş. (Ed: M. Yeşilyurt). Erol Ofset Matbaacılık. Ebenezer, J.V. (2001). A Hypermedia Environment to Explore and Negotiate Students’ Conceptions: Animation
• of the Solution Process of Table Salt. Journal of Science Education and Technology, 10(1), (73-92) Ebenezer, J.V. ve Erickson, L.G. (1996). Chemistry Students’ Conception of Solubility: A Phenomenograpy.
• Science Education, 80(2), (181-201). Ebenezer, J.V. ve Fraser, M.D. (2001). First Year Chemical Engineering Students’ Conception of Energy in
• Solution Processes: Phenomenographic Categories for Common Knowledge Construction. Science
• Education, 85, (509-535). Fensham, P. ve Fensham, N. (1987). Description and Frameworks of Solutions and Reactions in Solutions.
• Research in Science Education, 17, (139-148) Gabel, D.L.; Samuel, K.V. ve Hunn, D. (1987). Understanding the Particulate Nature of Matter. Journal of
• Chemical Education, 64(8), (695-697) Garnett, J.P. ve Treagust, D.F. (1992). Conceptual Difficulties Experienced by Senior High School Students of
• Electrochemistry: Electric Circuits and Oxidation-Reduction Equations. Journal of Research in Science
• Teaching, 29(7), (687-699) Gürdal, A.; Aksoy, M. ve Macaroğlu, E. (1995). İlköğretimde Kavram Kargaşası. Bilim ve Teknik, 334, (96-97). Griffiths, A.K.; Thomey, K.; Cooke, B. ve Normore, G. (1988). Remediation of Student-Specific
• Misconception Relating to Three Science Concepts. Journal of Research in Science Teaching, 25(9), (709- 719) Haidar, A.H. ve Abraham, M.R. (1991). A Comparison of Applied and Theoretical Knowledge of Concept
• Based on the Particulate Nature of Matter. Journal of Research in Science Teaching, 28(10), (919-938) Kabapınar, F. (2001). Orta Öğretim Öğrencilerinin Çözünürlük Kavramına İlişkin Yanılgılarını Besleyen
• Düşünce Birimleri. Yeni Bin Yılın Başında Türkiye’de Fen Bilimleri Eğitimi Sempozyumunda Sunulmuş
• Bildiri, Maltepe Üniversitesi, İstanbul. Koray, Ö.C. ve Bal, Ş. (2002). İlköğretim 5. ve 6. Sınıf Öğrencilerinin Işık ve Işığın Hızı ile İlgili Yanlış
• Kavramları ve Bu Kavramları Oluşturma Şekilleri. G.Ü. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 22(1), ( 1-11). Longden, K.; Black, P. ve Solomon, J. (1991). Children’s Interpretation of Dissolving. International Journal of
• Science Education, 13(1), (59-68) Merriam, S.B. (1988). Case Study Research in Education. Jossey-Bass Inc. Publishers. Nakhleh, M.B. (1992). Why Some Students Don’t Learn Chemistry. Journal of Chemical Education, 69(3), (191- 196) Özmen, H.; Ayas, A. ve Coştu, B. (2002). Fen Bilgisi Öğretmen Adaylarının Maddenin Tanecikli Yapısı
• Hakkındaki Anlama Seviyelerinin ve Yanılgılarının Belirlenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim
• Bilimleri, 2(2), (507-529) Prieto, T.; Blanco, A. ve Rodriguez, A. (1989). The Ideas of 11 to 14-Year-Old Students about the Nature of
• Solutions. International Journal of Science Education, 11(4), (451-463) Quiles-Pardo, J. ve Solaz-Portolés, J.J. (1995). Students and Teachers Misapplication of Le Chatelier’s
• Principle: Implications for the Teaching of Chemical Equilibrium. Journal of Research in Science
• Teaching, 32(9), (939-957) Raviola, A. (2001). Assessing Students’ Conceptual Understanding of Solubility Equilibrium. Journal of
• Chemical Education, 78(5), (629-631) Smith, K.J. ve Metz, P.A. (1996). Evaluating Student Understanding of Solution Chemistry through
• Microscopic Representations. Journal of Chemical Education, 73(3), (233-235) Sökmen, N.; Bayram, H. ve Gürdal, A. (2000). 8. ve 9. Sınıf Öğrencilerinin Fen Eğitiminde Yaşadığı Kavram
• Kargaşası. Millî Eğitim Dergisi, 146, (74-77) Tsai, C.C. (1999). Laboratory Exercises Help Me Memorize the Scientific Truths: A Study of Eighth Graders’
• Scientific Epistemological Views and Learning Laboratory Activities. Science Education, 83, (654-674) Yin, R.K. (1994). Case Study Research Design and Methods, Second edition, SAGE Publications. Westbrook, S.L. ve Marek, A.E. (1991). A Cross-Age Study of Understanding of the Concept Diffusion.
• Journal of Research in Science Teaching, 28(8), (649-660) White, R. ve Gunstone, R. (1992). Probing Understanding. The Falmer Press.