9. Sınıf Coğrafya Ders Kitabında Yer Alan Metinlerin Okunabilirlik Düzeyinin İncelenmesi

Yıl 2020, Cilt: 18 Sayı: 2, 1126 - 1146, 28.12.2020

Murat Bayram Yılar

https://doi.org/10.37217/tebd.812110

Cited By: 5

Öz

Ders kitapları, eğitim-öğretim ortamlarında en yaygın ve en sık kullanılan materyallerden biri olduğu için titiz bir hazırlanma süreci sonunda belli başlı bazı özellikleri taşıması gerekir. Bunlardan biri de ders kitaplarının okunabilirliğinin öğrenci seviyesine uygun olmasıdır. Bu araştırmanın amacı, ortaöğretim 9. sınıf coğrafya ders kitabının okunabilirlik formülleriyle değerlendirilerek hedef öğrencilerin yaş seviyesine uygun olup olmadığını tespit etmektir. Araştırma, doküman incelemesine dayalı betimsel bir çalışma olarak tasarlanmıştır. Araştırmada, 2017’de güncellenip askıya çıkan Coğrafya Dersi Öğretim Programı’na uygun olarak hazırlanan ve 2017-2018 eğitim-öğretim yılından itibaren tüm Türkiye’de uygulanmaya başlanan 9. sınıf coğrafya ders kitabından rastgele seçilen metinlerin okunabilirlik düzeyleri ölçülmüştür. Metinlerin analizinde Statistical Measurement of Gobbledygook (SMOG) okunabilirlik formülü ile Ateşman (1997) tarafından Türkçeye uyarlanan Flesch okunabilirlik formülü kullanılmıştır. Analizler sonucunda her iki formülden elde edilen bulguların tutarlı olmadığı görülmüştür. Buna göre SMOG okunabilirlik formülünden elde edilen sonuçlar, ders kitabının hedef kitle öğrencilerinin okuma yaşından yüksek olduğunu göstermektedir. Ateşman’ın uyarladığı formülden elde edilen sonuçlara göre ise bahsi geçen ders kitabının ortalama okunabilme seviyesinin kolay olduğu belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Okunabilirlik, Okunabilirlik formülleri, Ders kitabı, Coğrafya

Kaynakça

• Adelberg, A. H., & Razek, J. R. (1984). The Cloze procedure: A methodology for determining the understandability of accounting textbooks. Accounting Review, 59(1), 109–122.
• Armbruster, B. B., Osborn, J. H., & Davison, A. L. (1985). Readability formulas may be dangerous to your textbooks. Educational Leadership, 42(7), 18–20.
• Arnsdorf, V.E. (1963). Readability of basal social studies materials [with Comment]. The Reading Teacher, 16(4), 243-246.
• Ateşman, E. (1997). Türkçede okunabilirliğin ölçülmesi. Dil Dergisi, 58, 71-74.
• Bailin, A., & Grafstein, A. (2001). The linguistic assumptions underlying readability formulae: A critique. Language & Communication, 21(3), 285–301.
• Baş, B. ve İnan Yıldız, F. (2015). 2. sınıf Türkçe ders kitabındaki metinlerin okunabilirlik açısından incelenmesi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(1), 52-61.
• Benjamin, R. G. (2012). Reconstructing readability: Recent developments and recommendations in the analysis of text difficulty. Educational Psychology Review, 24(1), 63–88.
• Chall, J. S. (1988). The beginning years. Zakaluk, B. L., & Samuels, S. J. (Eds.), In Readability: Its past, present and future (ss. 2-13). Newark, DE: International Reading Association. Erişim adresi: https://files.eric.ed.gov/fulltext/ED292058.pdf
• Crossley, S. A., Allen, D. B., & McNamara, D. S. (2011). Text readability and intuitive simplification: A comparison of readability formulas. Reading in a Foreign Language, 23(1), 84-101.
• Crossley, S. A., Greenfield, J., & McNamara, D. S. (2008). Assessing text readability using cognitively based indices. TESOL Quarterly, 42(3), 475–493.
• Çakıroğlu, O. (2015). İlkokul Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin okunabilirlik düzeylerinin öğrenme güçlüğü olan öğrenciler açısından değerlendirilmesi. İlköğretim Online, 14(2), 671-681.
• Çakmak, G. ve Çil, E. (2014). 4. Sınıf fen ve teknoloji ders kitabının okunabilirlik formülleriyle değerlendirilmesi: Canlılar dünyasını gezelim, tanıyalım ünite örneği. Turkish Journal of Educational Studies, 1(3), 1-26.
• Çepni, S. (2005). Araştırma ve proje çalışmalarına giriş. Trabzon: Üçyol Kültür Merkezi Yayınları.
• Çepni, S., Gökdere, M., ve Taş, E. (2001). Mevcut fen bilgisi kitaplarının bazı okunabilirlik formülleri ile değerlendirilmesi. Yeni Bin Yılın Başında Fen Bilimleri Eğitimi Sempozyumu içinde (s. 356-363). İstanbul: Maltepe Üniversitesi.
• Çetinkaya, G. (2010). Türkçe metinlerin okunabilirlik düzeylerinin tanımlanması ve sınıflandırılması. Yayımlanmamış doktora tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Çetinkaya, G., Yenmez, A. A., Çelik, T. ve Özpınar, İ. (2018). Readability of texts in secondary school mathematics course books. Asian Journal of Education and Training, 4(4), 250-256
• Çiftçi, Ö., Çeçen, M. A. ve Melanlıoğlu, D. (2007). Altıncı sınıf Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin okunabilirlik açısından değerlendirilmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 6(22), 206-219.
• Das, S., Singh, G., Sahu, S., & Wall, N. (2019). A readability comparison of textbooks using text analysis. 20.06.2020 tarihinde https://www.researchgate.net/profile/Sourojit_Das/publication/ adresinden erişilmiştir.
• Davidson, R. A. (2005). Analysis of the complexity of writing used in accounting textbooks over the past 100 years. Accounting Education, 14(1), 53–74.
• Dikmenli, M., Çardak, O. ve Altunsoy, S. (2008). Ortaöğretim biyoloji ders kitaplarında “hücre bölünmeleri” ile ilgili metinlerin okunabilirlik düzeyleri, ICES, Kuzey Kıbrıs. 04.11.2019 tarihinden file:///C:/Users/Boost/Downloads/B1hcreblnmeB2.pdf adresinden indirilmiştir.
• Dubay, W. H. (2004). The principles of readability. U.S.: Impact Information. Costa Mesa, CA. 15.04.2019 tarihinde https://files.eric.ed.gov/fulltext/ED490073.pdf adresinden erişilmiştir.
• DuBay, W. H. (2008). Unlocking language: The classic readability studies. IEEE Transactions on Professional Communication, 51(4), 416-417.
• Dukes, R. J., & Kelly, S. A. (1979). The readability of college astronomy and physics texts. The Physics Teacher, 17(3), 168-173.
• Eker, C., İnce, M. ve Sağlam, H. (2018). İnsan hakları yurttaşlık ve demokrasi ders kitabının okunabilirlik ve yaş düzeyine uygunluk açılarından değerlendirilmesi. Eğitimde Kuram ve Uygulama, 14(4), 404-416.
• Ekiz, D. (2013). Bilimsel araştırma yöntemleri. (3. Baskı). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Harris, A. J., & M. D. Jacobson. (1973). The Harris-Jacobson primary readability formulas. Paper presented at the Annual Meeting of the International Reading Association, Denver, CO.
• Geçit, Y. (2010). Lise coğrafya 9 ve lise coğrafya 11 ders kitaplarının bazı okunabilirlik formülleri ile değerlendirilmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 10(4), 2177-2220.
• Graham, W. (1978). Readability and science textbooks. School Science and Mathematics, 22, 31–37.
• Hidayat, R. (2016). The readability of reading texts on the English textbook. Proceedings of International Conference: Role of International Languages toward Global Education System içinde (ss. 119-128). Indonesia: IAIN Palangka Raya, Central Kalimantan, 25 June 2016. Erişim adresi: https://www.researchgate.net/publication/311571123
• Hippensteel, S. P. (2015). Assessing the readability of geoscience textbooks, laboratory manuals, and supplemental materials. Journal of College Science Teaching, 44(6), 24-29.
• Jitendra, A., Nolet, V., Gomez, O., & Xin, Y. P. (2001). An analysis of four middle school geography textbooks: Implications for students with Learning Problems. Reading & Writing Quarterly, 17(2), 151-173. Doi: 10.1080/105735601300007606
• Kaya, Z. (1998). İş eğitimi kitaplarının okunaklılığı. Eğitim ve Bilim, 108, 30-35.
• Kondru, J. (2006). Using part of speech structure of text in the prediction of its readability. Unpublished master's thesis, University of Texas, Arlington, U.S. Erişim tarihi: 16.05.2020 tarihinde https://rc.library.uta.edu/uta-ir/handle/10106/178 adresinden ulaşılmıştır.
• Lively, B. A., & Pressey, S. L. (1923). A method for measuring the vocabulary burden of textbooks. Educational Administration and Supervision Including Teacher Training, 9, 389-398.
• McConnell, C. R. (1982). Readability formulas as applied to college economics textbooks. Journal of Reading, 26(1), 14-17.
• McLaughlin, G. H. (1969). SMOG grading-a new readability formula. Journal of Reading, 12(8), 639-646. Millî Eğitim Bakanlığı [MEB], (2012). Millî Eğitim Bakanlığı Ders Kitapları ve Eğitim Araçları Yönetmeliği.
• Odo, D. M. (2018). A comparison of readability and understandability in second language acquisition textbooks for pre-service EFL teachers. Journal of Asia TEFL, 15(3), 750-765.
• Okur, A. ve Arı, G. (2013). 6, 7, 8. sınıf Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin okunabilirliği. İlköğretim Online, 12(1), 202-226.
• Özay Köse, E. (2009). Biyoloji ders kitabında hücre ile ilgili metinlerin okunabilirlik düzeyleri. Çankaya Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi, Journal of Art ve Sciences, 12, 141-150.
• Özdoğan, İ., Türkez, K. ve Karakoç, M. (2017). Ortaöğretim Coğrafya Ders Kitabı 9. Ankara: MEB, Devlet Kitapları.
• Plucinski, K. J., Olsavsky, J., & Hall, L. (2009). Readability of introductory financial and managerial accounting textbooks. Academy of Educational Leadership Journal, 13(4), 119–127.
• Ruscher, P. A. (1984). Some estimates of the reading grade level of college textbooks in meteorology. Bulletin American Meteorological Society, 65, 464-470.
• Schneider, D. E. (2011). Assessing the readability of college textbooks in public speaking: Attending to entry level instruction. Communication Teacher, 25(4), 246-255.
• Sönmez, V. (2003). Metinlerin eğitselliğini saptamada matematiksel bir yaklaşım (Sönmez Modeli). Eğitim Araştırmaları, 10, 24-39.
• Tekbıyık, A. (2006). Lise fizik I ders kitabının okunabilirliği ve hedef yaş düzeyine uygunluğu. Kastamonu Eğitim Dergisi, 14(2), 441-446.
• Temur, T. (2003). Okunabilirlik (readability) kavramı. Türklük Bilimi Araştırmaları, 13, 169-180.
• Topkaya, Y., Ulu Kalın, Ö. ve Yılar, B. (2015). Readability of the primary education 8th grade citizenship and democracy education textbook and its suitability for target age level. International Journal of Languages’ Education and Teaching, 3(1), 480-491.
• Turan, İ. ve Geçit, Y. (2010). Lise coğrafya 10. sınıf ders kitabinin farklı okullara göre okunabilirliği ve hedef yaş düzeyine uygunluğu. Kastamonu Eğitim Dergisi, 18(2), 613-622.
• Ulu Kalın, Ö. (2007). İlköğretim 4., 5., 6. ve 7. sosyal bilgiler ders kitaplarının okunabilirliğinin ölçülmesi. 1. Ulusal İlköğretim Kongresi. Erişim tarihi ve adresi: http://www.pegem.net/akademi/kongrebildiri_detay.aspx?id=5676 adresinden 05 Şubat 2020.
• Ulu Kalın, Ö. ve Koçoğlu, E. (2017). 6. Sınıf sosyal bilgiler ders kitaplarının farklı okunabilirlik formüllerine göre incelenmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(4), 2202-2220.
• Ulu Kalın, Ö. ve Topkaya, Y. (2009). 9. sınıf coğrafya ders kitabının okunabilirliği ve hedef yaş düzeyine uygunluğu. I. Uluslararası Türkiye Eğitim Araştırmaları Kongresi, Çanakkale: 18 Mart Üniversitesi.
• William, S. (1996). Context of situation: a comparison of the readability of two college-level geography textbooks. https://repository.nie.edu.sg/bitstream/10497/1730/4/WilliamSherley-BA.html adresinden 10.12.2019 tarihinde erişilmiştir.
• Wissing, G. J., Blignaut, A. S., & Van den Berg, K. (2016). Using readability, comprehensibility and lexical coverage to evaluate the suitability of an introductory accountancy textbook to its readership. Stellenbosch Papers in Linguistics, 46(1), 155-179.
• Woodward, A. (1987) Textbooks: Less than meets the eye. Journal of Curriculum Studies, 19(6), 511-526.
• Yılmaz, F. ve Temiz, Ç. (2014). Yabancılara Türkçe öğretiminde kullanılan ders kitaplarındaki metinlerin okunabilirlik durumları. International Journal of Languages’ Education and Teaching, 2, 81-91.
• Zamanian, M., & Heydari, P. (2012). Readability of texts: State of the art. Theory and Practice in Language Studies, 2(1), 43–53.
• Zorbaz, K. Z. (2007). Türkçe ders kitaplarındaki masalların kelime-cümle uzunlukları ve okunabilirlik düzeyleri üzerine bir değerlendirme. Eğitimde Kuram ve Uygulama, 3(1), 87-101.