ORTAOKUL FEN BİLİMLERİ DERS KİTAPLARININ OKUNABİLİRLİK AÇISINDAN ANALİZİ

Yıl 2021, Cilt: 11 Sayı: 3, 1561 - 1572, 27.09.2021

Eylem Bayır , Sibel Livdumlu Kahveci

Öz

Öğrencilerimizin bilimsel ve teknolojik kazanımlar açıdan gelişmesinde son derece önem arzeden fen bilimleri ders kitaplarının okunabilirliklerinin belirlenmesi de bir o kadar öneme sahiptir. Literatüre katkı sağlayacağı düşünülen bu çalışmada 5-8. sınıf Fen Bilimleri Ders Kitaplarının okunabilirlik açısından analizinin yapılarak kitapların okunabilirlik düzeylerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Bu araştırmanın modeli olarak doküman incelemesine dayanan betimsel çalışma modeli kullanılmıştır. Araştırmanın örneklemini ise 5, 6, 7 ve 8. sınıf düzeyinin herbir düzeyi için belirlenen dört adet fen bilimleri ders kitabı oluşturmaktadır. Araştırmada okunabilirliği belirlemek üzere kullanılan “Sönmez Formülü”nü uygulayabilmek için öğrencilerden yararlanılmıştır. Edirne ili İpsala ilçesinde bulunan iki ortaokulun 5, 6, 7 ve 8. sınıflarında öğrenim gören toplam 183 öğrenci ise araştırmanın öğrenci örneklemini oluşturmuştur. Her kitap için Sönmez (2017)’in anlaşılırlık oranları ve anlaşılırlık düzeyleri tablosuna göre metinlerin okunabilirlik düzeyleri belirlenmiştir. 5., 7. ve 8. Sınıf Fen Bilimleri Kitapları “açık ve anlaşılır”düzeyde olduğu tespit edilirken, 6. Sınıf kitabının “anlaşılabilir” düzeyde olduğu ortaya çıkmıştır.

Anahtar Kelimeler

Fen bilimleri ders kitapları, okunabilirlik, sönmez formülü

Kaynakça

• Ateşman, E. (1997). Türkçede okunabilirliğin ölçülmesi. Dil Dergisi, 58, 71-74.
• Aytac, A., Türker, S., Bozkaya, T. ve Üçüncü, Z. (2018). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu fen bilimleri 8. sınıf ders kitabı.Ankara: Tutku Yayıncılık.
• Baran, E. (2006). Lise 1 biyoloji ders kitapları arasındaki iletişim stratejilerinin karşılaştırılması üzerine bir araştırma (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Selçuk Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Bayır, E. ve Alaylı, A. (2018). 5. sınıf fen bilimleri ders kitabının okunabilirliğinin incelenmesi. 13. Uluslararası Balkan Eğitim ve Bilim Kongresi, 6-8 Eylül, Edirne.
• Bernsten, H. (1985). Readablity formulas: What they are, what they do to books and children. Basic Education, 29(6), 3.
• Bezirci, B. ve Yılmaz, A. E. (2010). Metinlerin okunabilirliğinin ölçülmesi üzerine bir yazılım kütüphanesi ve Türkçe için yeni bir okunabilirlik ölçütü. Dokuz Eylül Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, 12(3), 49-62.
• Budak, Y. (2005). Metinlerin okunabilirlik düzeyinin saptanmasına yönelik eleştirel bir bakış. Eurasian Journal of Educational Research (EJER), 21, 76-87.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç-Çakmak, E., Akgün, Ö., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2008). Bilimsel araştırma yöntemleri (20. Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Chall, J.S. (1984). Readibility and prose comprehension: Continuities and discontinuities. in understanding reading comprehension. 233-246. Newark, Del.: International Reading Association.
• Chambliss, M. ve Calfee, R. (1998). Textbooks for learning: Nurturing children's minds. Oxford: Blackwell.
• Checkley, K. (1997). International math and science study calls for depth, not breadth. Education Update, 39(1).
• Chiang-Soong, B. ve Yager, R.E. (1993). Readability levels of the science textbooks most used in secondary schools. School Science and Mathematics. 93(1), 24.
• Chiappetta, E. L., Ganesh, T. G., Lee, Y.H. ve Phillips, M. C. (2006, April). Examination of science textbook analysis research conducted on textbooks published over the past 100 years in the United States. Paper presented at the annual meeting of the National Association for Research in Science Teaching, San Francisco, CA.
• Chiappetta, E. L., Sethna, G. H. ve Fillman, D. A. (1993). Do middle school life science textbooks provide a balance of scientific literacy themes? Journal of Research in Science Teaching, 30(7), 787-797.
• Çakıcı,Y. ve Girgin, E.(2012). İlköğretim II. kademe fen ve teknoloji ders kitaplarındaki ünite sonu değerlendirme sorularının incelenmesi. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 14 (2), 87-110.
• Çakmak, G., ve Çil, E. (2014). 4. sınıf fen ve teknoloji ders kitabının okunabilirlik formülleriyle değerlendirilmesi: Canlılar dünyasını gezelim, tanıyalım ünite örneği. Turkish Journal of Educational Studies, 1(3), 1-26.
• Çardak, O., Dikmenli, M., ve Guven, S. (2016). 7th grade science textbook readability and compatibility with the target age level. International Research in Higher Education, 1(1), 101-106.
• Çepni, S. (2005). Araştırma ve proje çalışmalarına giriş. Trabzon: Üçyol Kültür Merkezi Yayınları.
• Çepni, S., Gökdere, M. ve Küçük, M. (2002). Adaptation of the readability formulas into the turkish science textbooks. Energy Education Science and Technology, 10(1), 49-58.
• Çepni, S., Gökdere, M. ve Taş, E. (2001). Mevcut fen bilgisi kitaplarinin bazi okunabilirlik formülleri ile değerlendirilmesi. 21. Yüzyılın Başında Fen Bilimleri Eğitimi Sempozyumu, Eylül 2018, Maltepe Üniversitesi, İstanbul.
• Çetinkaya, G. (2010). Türkçe metinlerin okunabilirlik düzeylerinin tanımlanması ve sınıflandırılması (Doktora tezi). Ankara Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Da’vila, K. ve Talanquer, V. (2010). Classifying end-of-chapter questions and problems for selected general chemistry textbooks used in the United States. Journal of Chemical Education, 87(1), 97 101.
• Demir, T. (2013). Konu alanı ders kitabı inceleme kılavuzu sosyal bilgiler, İçinde; B. Akbaba (Ed.), Sosyal bilgiler ders kitaplarında dil ve anlatım. Pegem: Ankara, ss.105-144.
• Demirçalı, S. ve Alkan, B. (2018). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu fen bilimleri 6. Sınıf ders kitabı. Ankara: MEB.
• Devetak, I. ve Vogrine, J. (2013). The criteria for evaluating the quality of the science textbooks. In M. S. Khine (Ed.), Critical analysis of science textbooks (pp. 3-15). Dordrecht: Springer.
• Dikmenli, M. (2010). An analysis of analogies used in secondary biology 98 textbooks: Case of Turkey.Eurasian Journal of Educational Sciences, 41, 73-90.
• Dikmenli M., Çardak O. ve Altunsoy S. (2008). Ortaöğretim biyoloji ders kitaplarinda “hücre bölünmeleri” ile ilgili metinlerin okunabilirlik düzeyleri. ICES, Haziran 2018, Kuzey Kıbrıs.
• Fry, E. (2002). Readability versus leveling. The Reading Teacher. 56 (3), 151.
• Gezer, İ. (2018). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu fen bilimleri 7. sinif ders kitabı. Ankara: Aydın Yayıncılık.
• Günhan, E. (2004). Lise düzeyi kimya kitaplarının elektrokimya kısımlarının, fen okur yazarlığı, yanlış kavramlar ve okunabilirlik yönünden analizi (Yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Güven, S. (2010). İlköğretim 6. sinif fen ve teknoloji ders kitabinin okunabilirliği ve hedef yaş düzeyine uygunluğu (Doktora tezi). Selçuk Üniversitesi/Fen Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Gyasi, W. K. (2013). The role of readability in science education in Ghana: A readability index analysis of Ghana Association of Science Teachers Textbooks for senior high school. IOSR Journal of Research ve Method in Education, 2(1), 9-19.
• Hurd, P. D. (1981). Biology education. In N. C. Harms ve R. E. Yager (Eds.), What research says to the science teacher (pp. 12-32). Washington, DC: National Science Teachers Association.
• Işıldak, Ö. (2001). Fen bilgisi ders kitaplarının öğrencilerin eğitim düzeyine ve okuma yaşına uygunluğu. Eğitim ve Bilim, 121:32-36.
• Jones,K.H., Evanciew, C.E. ve Anderson, D.M. (1995). Readibility of textbook. Technology Teacher, September, 28.
• Keskin, H. K. ve Akıllı, M. (2013). Fen ve teknoloji ders kitaplarinin okunabilirliğinin farklılaştırılmış boşluk doldurma testleri ile ölçülmesi.Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 13(2), 47-66.
• Kılıç, S. (2013). Örnekleme yöntemleri. Journal of Mood Disorders, 3(1), 44-46.
• Köse, E. Ö. (2009). Biyoloji 9 ders kitabinda hücre ile ilgili metinlerin okunabilirlik düzeyleri. Cankaya University Journal of Law, 12(2), 141-150.
• Köseoğlu, F., Atasoy, B., Kavak, N., Akkuş, H., Budak, E., Tümay, H. ve Taşdelen, U. (2003). Yapılandırmacı öğrenme ortamı için bir fen ders kitabi nasıl olmalı. Ankara: Asil Yayıncılık.
• Krajcik, J.S. ve Blumenfeld, P. (2006). Project-based learning. In Sawyer, R. K. (Ed.), the Cambridge handbook of the learning sciences. New York: Cambridge.
• Küçükahmet, L. (2001). Ders kitabı inceleme kılavuzu, Nobel Yayın Dağıtım, 2. Bölüm, Syf: 13, Ankara
• MEB. (2018). Fen bilimleri dersi (3,4,5,6,7, ve 8.siniflar) öğretim programi, Ankara: MEB.
• MEB Tebliğler Dergisi. (Haziran-Ek 2018). http://tebligler.meb.gov.tr/index.php/tuem-sayilar/viewcategory/86-2018(Erişim Tarihi:20/11/2018)
• Mikk, J. (2001). Prior knowledge of text content and values of text characteristics. Journal of Quantiative Linguistic, 8(1), 67.s
• Özkan, A. ve Mısırlıoğlu, Z. (2018). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu fen bilimleri 5. sınıf ders kitabı.Ankara: Ada Yayıncılık..
• Özkan, U. B. (2019). Eğitim bilimleri araştirmalari için doküman inceleme yöntemi (2. Baskı). Ankara: Pegem Yayıncılık. Sanchez, G. ve Valcarcel, M. V. (1999). Science teachers' views and practices in planning for teaching. Journal of Research in Science Teaching, 36 (4), 493-513
• Shelley, M. C. ve Schuh, J. H. (2001). Are the best higher education journals really the best? A meta-analysis of writing quality and readability. Journal of Scholarly Publishing, 33(1), 11–22
• Sönmez, V. (2017). Gelecekteki olası eğitim sistemleri ve bazı araştırmalar (4. Baskı). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Stake, R. E. ve Easley, J. A. (1978). Case Studies in Science Education, Volume II: Design, Overview and General Findings. Center for Instructional Research and Curriculum Evaluation and Committee on Culture and Cognition. University of Illinois at Urbana-Champaign. Washington, D.C.: U.S. Government Printing Office.
• Stern, L. ve Roseman, J. E. (2004). Can middle-school science textbooks help students learn important ideas? Findings from Project 206l's curriculum evaluation study: Life science. Journal of Research in Science Teaching, 41, 538-568.
• Tekbıyık, A. (2006). Lise fizik 1 ders kitabının okunabilirliği ve hedef yaş düzeyine uygunluğu. Kastamonu Eğitim Dergisi, 14(2), 441-446.
• Tertemiz, N., Ercan, L. ve Kayabaşı, Y. (2011). Ders Kitabı ve Eğitimdeki Önemi. Küçükahmet, L. (Ed.). Konu Alanı Ders Kitabı İnceleme Kılavuzu İçinde (3. Baskı). Anlara: Nobel Yayıncılık.
• Ulu Kalın, Ö. ve Aydemr, A. (2017). 4. sınıf sosyal bilgiler ders kitabının farklı okunabilirlik formüllerine göre incelenmesi. Studies in Educational Research and Development, 1(1), 83-108.
• Ulusoy, M. (2009). Boşluk tamamlama testinin okuma düzeyini ve okunabilirliği ölçmede kullanilmasi, Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 7 (1), 105-126.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2006). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayınevi.
• Yong, B. C. S. (2010). Can student read secondary science textbooks comfortably? Brunei Int.J.of Sci.ve Math. Edu., 2010, Vol 2(1), 59-67.
• Yürümez, B. (2010). Ortaöğretim 9. Sınıf Biyoloji Ders Kitabının Okunabilirliği ve Hedef Yaş Düzeyine Uygunluğu (Doktora tezi). Selçuk Üniversitesi/Fen Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Zorbaz, K. Z. (2007). Türkçe ders kitaplarındaki masalların kelime-cümle uzunlukları okunabilirlik düzeyleri üzerine bir değerlendirme. Eğitimde Kuram ve Uygulama, 3(1), 87-101.