Öğretmen Adaylarının Bilişötesi Farkındalık Düzeyi, Problem Çözme Becerileri ve Teknoloji Tutumlarının İncelenmesi

Yıl 2015, Cilt: 5 Sayı: 1, 22 - 33, 27.01.2015

Büşra Bakioğlu Menşure Alkiş Küçükaydın , Orhan Karamustafaoğlu

Öz

Bu araştırma, öğretmen adaylarının sahip olduğu bilişötesi farkındalığın, problem çözme becerisi ve teknoloji tutumu ile ilişkisi ve bu üç değişkenin birbiri üzerindeki etkilerini incelemek amacıyla gerçekleştirilmiştir. Çalışma grubunu; Gaziosmanpaşa, Ondokuz Mayıs ve Atatürk Üniversitelerinde Fen Bilgisi ve Sınıf Öğretmenliği programlarında öğrenim görmekte olan son sınıf öğretmen adayları oluşturmaktadır. Çalışmanın verileri, Akın, Abacı ve Çetin (2007) tarafından Türkçeye uyarlanan Bilişötesi Farkındalık Envanteri, Şahin, Şahin ve Heppner (1993) tarafından Türkçeye uyarlanan Problem Çözme Envanteri ile Altun (2002) tarafından geliştirilen ve Yörük (2013) tarafından yeniden düzenlenen Teknoloji Tutum Ölçeği kullanılarak toplanmıştır. Verilerin analizinden, öğretmen adaylarının bilişötesi farkındalık düzeyleri ile teknoloji tutumları arasında (r=0,191, p<0,05) ve problem çözme becerileri arasında (r=0,451, p<0,05) anlamlı bir ilişki olup, öğrenim görülen programın bilişötesi farkındalık düzeyi ve problem çözme becerisi üzerinde etkili olduğu, ancak, teknoloji tutumu üzerinde etkisi olmadığı sonucuna varılmıştır. Araştırma sonuçlarına dayanarak; farklı üniversitelerin sınıf ve fen öğretmenliği programında öğrenim gören öğrencilere yönelik yürütülen tekniklerin incelenmesi ve sınıf öğretmenlerinin fene yönelik tutumlarının bilişötesi farkındalık düzeyi üzerindeki etkisinin incelenmesi önerilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Bilişötesi farkındalık, teknoloji tutumu, problem çözme becerileri, öğretmen adayı

Kaynakça

• Akbaba Altun, S. (2002). Okul yöneticilerinin teknolojiye karşı tutumlarının incelenmesi. Çağdaş Eğitim Dergisi, 286, 9-14.
• Akın A. (2006). Başarı amaç oryantasyonlari ile bilişötesi farkındalık, ebeveyn tutumları ve akademik başarı arasındaki ilişkiler, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sakarya.
• Akın, A., Abacı, R. & Çetin, B. (2007). Bilişötesi farkındalık envanterinin Türkçe formunun geçerlik ve güvenirlik çalışması, Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 7(2), 655-680.
• Aktürk, A.O. & Şahin, İ. (2010). Analysis of community college students’ educational internet use and metacognitive learning strategies. Procedia Social and Behavioral Sciences, 2, 5581- 5585.
• Anderson, D. & Walker, R. (1991). The effects of metacognitive training on the approaches to learning and academic achievement of beginning teacher education students, Paper Presented at Australian Teacher Education Association, Melbourne.
• Arlı, D., Altunay, E. ve Yalçınkaya, M. (2011). Öğretmen adaylarında duygusal zekâ, problem çözme ve akademik başarı ilişkisi, Akademik Bakış Dergisi, 25, 1-23.
• Aslan, O. ve Uluçınar Sağır, Ş. (2012). Fen ve teknoloji öğretmen adaylarının problem çözme becerileri, Türk Fen Eğitimi Dergisi, 9(2), 82-94.
• Aydın, F. & Coşkun, M. (2011). Geography teacher candidates’ metacognitive awareness levels: a case study from turkey, Archives of Applied Science Research, 3(2), 551-557.
• Aydın, F. ve Karaca, F.N. (2013). Öğretmen adaylarının teknolojiye yönelik tutumlari: ölçek geliştirme çalışması, Türk Fen Eğitimi Dergisi, 10(4), 103-118.
• Bahar, E. ve Kaya, F. (2013). Meslek yüksekokulu sosyal programlar öğrencilerini bilgi teknolojileri kullanımına yönelik tutumları, Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, 3(1), 70-79.
• Baltacı, M. ve Akpınar, B. (2011). Web tabanlı öğretimin öğrenenlerin üstbiliş farkındalık düzeyine etkisi, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(16), 319-333.
• Borkowski, J.G.,Estrada, M.T., Mistead, M. & Hale, C.A. (1989). General problem solving skills: relations between metacognition and strategic processing, Learning Disability Quarterly, 12(1), 57-70.
• Bozcan, E.Ü. (2010). Eğitim öğretim faaliyetlerinde teknoloji kullanımı, Eğitim Teknolojileri Araştırmaları Dergisi, 1(4). http://www.et-ad.net/index.php?journal=etad&page=issue&op=view&path%5B%5D=4 adresinden 21.6.2014 tarihinde ulaşılmıştır.
• Bozkurt, N., Serin, O. ve Erman B. (2004). İlköğretim birinci kademe öğretmenlerinin iletişim becerileri, problem çözme ve denetim odaığı düzeylerinin karşılaştırılmalı olarak incelenmesi. XII. Eğitim Kongresi, Bildiriler Kitabı Cilt 2, 1373- 1393. Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Brown, G. (1984). New insights into old problems?, British Journal of Educational Studies, 32(3), 213-219.
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak, Kılıç, E., Akgün, Ö.E., Karadeniz, Ş. ve Demirci, F.(2011) Bilimsel araştirma yöntemleri, Pegem Akademi, Ankara.
• Corner, M. (2004). Task characteristic and performance in interpersonal cognitive problem solving. The Journal of Psychology, 138 (2), 185-191.
• Cummings, A.L., Muray, H.G & Martin, J. (1989). Protocol analysis of the social problem solving of teachers, American Educational Research Journal, 26(1), 25-43.
• Çakıroğlu, A. (2007). Üstbiliş, Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11, 21-27.
• Çoklar, A.N. (2008). Öğretmen adaylarının eğitim teknolojisi standartları ile ilgili özyeterliklerinin belirlenmesi, Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Yayınlanmamış Doktora tezi, Eskişehir.
• D’Zurilla, J.J., Maydeu-Olivares, A. & Kant, G.L. (1998). Age and gender differences in social problem solving ability, Personality and Individual Differences, 25, 241-252.
• Demirel, M. ve Turan, A.B. (2010). Probleme dayalı öğrenmenin başarıya, tutuma, bilişötesi farkındalık ve güdü düzeyine etkisi, Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 38, 55-66.
• Demirtaş, H. ve Dönmez, B. (2008). Ortaöğretimde görev yapan öğretmenlerin problem çözme becerilerine ilişkin algıları, İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 9(16), 177-198.
• Deniz, S., Görgen, İ. & Şeker, H. (2006). Tezsiz yüksek lisans öğretmen adaylarının teknolojiye yönelik tutumları, Eğitim Araştırmaları, 23, 62-71.
• Downing, K., Kwong, T., Chan, S.W., Lam, T.F. & Downing, W.K. (2009). Problem based learning and the development of metacognition, Higher Education, 57, 609-621.
• Dönmez, K.H. (2010). Beden eğitimi ve spor öğretmenliği bölümü öğrencilerinin sosyal öz yeterlikleri ile problem çözme becerileri arasındakı ilişkinin incelenmesi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara.
• Erdem, Y. (2001). Yüksekokul ve sağlık meslek lisesi mezunu hemşirelerinin problem çözme becerileri, Yeni Tıp Dergisi, 18(1), 11-13.
• Frederiksen, N. (1984). Implications of cognitive theory for instruction problem solving, Review of Educational Research, 54(3), 363-407.
• Garofalo, J. & Lster, K.F. (1985). Metacognition, cognitive monitoring and mathematical performance, Journal for Research in Mathematics Education, 16(3), 163-176.
• Goos, M. & Galbraith, P. (1996). Do it this way metacognitive strategies in collaborative mathematical problem solving, Educational Studies in Mathematics, 30(3), 229-260.
• Gündüz, Ş. ve Odabaşı, F.(2004) Bilgi çağında öğretmen adaylarının eğitiminde öğretim teknolojileri ve materyal geliştirme dersinin önemi, TOJET, 3(1), 43-48.
• Gürleyük, G.C. ve Sucu, Ö.H. (2014). Üniversite öğrencilerinin bilişüstü farkındalık düzeyinin incelenmesi, Erciyes Üniversitesi örneği, Milli Eğitim Dergisi, 43(201), 109-124.
• Hartman, H.J. (1998). Metacognition in teaching and learning; an introduction, Instructional Science, 26, 1-3.
• Heppner, P.P. & Petersen, C.H. (1982). The Development and implications of a personal problem solving inventory, Journal of Counseling Psychology, 29, 66-75.
• Howard, B.C., Mc Gee, S., Shia, R. & Namsoo, H. (2000). Metacognitive self-regulation and problem-solving: expanding the theory base through factor analysis, American Educational Research Association, 24-28 April, New Orleans.
• İpek, C. ve Acuner, H.Y. (2011). Sınıf öğretmeni adaylarının bilgisayar öz yeterlik inançları ve eğitim teknolojilerine yönelik tutumları, Ahi Evran Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(2), 23-40.
• Karakelle, S. (2012). Üst bilişsel farkındalık, zekâ, problem çözme algısı ve düşünme ihtiyacı arasındakı bağlantılar, Eğitim ve Bilim, 37(164), 237-251.
• Katkat, D. (2001). Öğretmen adaylarının problem çözme becerilerinin çeşitli değişkenler bakımından karşılaştırlması, Atatürk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Erzurum.
• Kazu, H. ve Ersözlü Z.N. (2008). Öğretmen adaylarının problem çözme becerilerinin cinsiyet, bölüm ve öss puan türüne göre incelenmesi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 8(1), 161-172.
• Kışkır, G. (2011). Öğretmen adaylarının bilişötesi farkındalık düzeyleri ile problem çözme becerileri arasındakı ilişkinin incelenmesi, Atatürk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Erzurum.
• Kiremitçi, O. (2011). Beden eğitimi öğretmen adaylarının üstbilişsel farkındalık ve problem çözme becerileri arasındaki ilişkinin incelenmesi, Selçuk Üniversitesi Beden ve Spor Bilim Dergisi, 13(1), 92-99.
• Kuhn, D. & David, D. (2004). Metacognition: a bridge between cognitive psychology and educational practice, Theory into Practice, 43(4), 268-273.
• Küçük-Özcan, Z.Ç. (2000). Teaching metacognitive strategies to 6th grade students. Unpublished B.S. Thesis, Bosporus University, the Institute of Science and Engineering, İstanbul.
• Mayer, R.E. (1998). Cognitive metacognitive and motivational aspects of problem solving, Instructional Science, 26, 49-51.
• Mazzoni, G. & Nelson, T.O. (2000). What is metacognition? the brain knows, The American Journal of Psychology, 113(1), 142-146.
• MEB (2013) İlköğretim kurumları fen bilimleri dersi öğretim programi, Talim Terbiye Kurulu Başkanlığı, Ankara
• Mertoğlu, H. ve Öztuna, A. (2004). Bireylerin teknoloji kullanımı problem çözme yetenekleri ile ilişkili midir? TOJET, 3(1), 83-92.
• Metin, M., Birişçi, S. ve Coşkun, K. (2013). Öğretmen adaylarının öğretim teknolojilerine yönelik tutumlarının farklı değişkenler açısından incelenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 21(4),1345-1364.
• Ocak, G. ve Eğmir, E. (2014). Öğretmen adaylarının problem çözme becerilerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi, Asya Öğretim Dergisi, 2(1), 27-45.
• Oğuztürk, Ö., Akça, F. ve Şahin, G. (2011). Üniversite öğrencilerinde umutsuzluk düzeyi ile problem çözme becerileri arasındaki ilişkinin bazı değişkenler üzerinden incelenmesi, Klinik Psikiyatri, 14, 173-184.
• Özarslan, M., Çetin, G. ve Sarıtaş T. (2013). Biyoloji, fizik ve kimya öğretmen adaylarının bilgi ve iletişim teknolojilerine yönelik tutumları. Türk Fen Eğitimi Dergisi, 10(2).
• Özkütük, N., Silkü, A., Orgun, F. ve Yalçınkaya, M. (2003). Öğretmen adaylarının problem çözme becerileri, Ege Eğitim Dergisi, 2(3), 1-9.
• Özsoy, G. (2007). İlköğretim 5. sinifta üstbilişsel öğretimin problem çözme başarısına etkisi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara.
• Özsoy, G. (2008). Üstbiliş, Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 6(4), 713-740.
• Özsoy, G., Çakıroğlu, A. Kuruyer, H.G. ve Özsoy, S. (2010). Sınıf öğretmeni adaylarının üstbilişsel farkındalık düzeylerinin bazı değişkenler bakımından incelenmesi. 9. Sınıf Öğretmenliği Eğitimi Sempozyumu, Bildiriler Kitabı Cilt 1, 489-492. Elazığ.
• Pintrich, P.R. (2002).The role of metacognitive knowledge in learning, teaching and assessing, Theory into Practice, 41(4), 219-225.
• Rozendaal, J.S.,Minnaert, A. & Boakerts, M. (2001). Motivation and self regulated learning in secondary vocational education: information processing type and gender differences. Learning and Individual Differences, 13(4), 273-289.
• Sapancı, M. (2010). Güzel sanatlar eğitimi öğrencilerinin bilişüstü farkındalık düzeyleri ve öğretmenlik mesleğine yönelik öz- yeterlik inançlarının incelenmesi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Bolu.
• Schraw, G. & Dennison, R.S. (1994). Assessing metacognitive awareness. Contemporary Educational Psychology, 19(4), 460- 475.
• Sesli, S. (2013). Okul öncesi öğretmenlerinin problem çözme becerileri ile disiplin anlayışlarının incelenmesi, Erciyes Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kayseri.
• Sezgin M.D. ve Akkaya, R.(2012). Matematik, fen ve sınıf öğretmenliği öğrencilerinin bilişötesi farkındalıklarının bilişin bilgisi ve düzenlenmesi boyutları açısından incelenmesi, Kuramsal Eğitim Bilim Dergisi, 5(3), 312-329.
• Simon, H.A., Dantzing, G.B., Hogarth, R., Plott, C.R., Raiffa, H., Schelling, T.C, Shepsle, K.A.,Thaler, R., Tversky, A. & Winter, S. (1987). Decision making and problem solving, Interfaces, 17(5), 11-31.
• Şahin, N., Şahin, N. H. & Heppner, P.P. (1993). Psychometric properties of the problem solving inventory in a group of turkish university students. Cognitive Therapy and Research, 17(4), 379-396.
• Şara, P. (2012). Sınıf öğretmeni adaylarının öğrenme ve ders çalışma stratejileri, problem çözme becerileri ve denetim odağı düzeyinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi, Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İzmir.
• Tok, H., Özgan, H. ve Döş, B. (2010). Uzaktan eğitim sınıfında başarının pozitif yordayıcısı olarak bilişötesi farkındalık stratejisi ve öğrenme stratejilerinin değerlendirilmesi, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(14), 123-134.
• Traş, Z., Arslan, C. ve Taş, A.M. (2011). Öğretmen adaylarında mizah tarzları, problem çözme ve benlik saygısının incelenmesi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 8(2), 716-732.
• Tunca, N. ve Alkın-Şahin N. (2014). Öğretmen adaylarinin bilişötesi (üst biliş) öğrenme stratejileri ile akademik öz yeterlik inançları arasındakı ilişki. Anadolu Journal of Educational Sciences International, 4(1), 47-56.
• Tuncer, M. ve Berkant, H.G. (2010). Eğitim fakültesi öğrencilerinin internete yönelik tutumlarının değerlendirilmesi. 9. Ulusal Sınıf Öğretmenliği Eğitimi Sempozyumu, 956-959, Elazığ.
• Turan, H. (2010). Sınıf öğretmenlerinin yapılandırmacı özelliği ile yaratıcı düşünme, problem çözme becerileri ve eleştirel düşünme eğilimleri arasındaıi açıklayıcı ilişkiler örüntüsü, Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora tezi, İstanbul.
• Vatan, S. (2013). Üniversite öğrencilerinin kişilik özellikleri, umutsuzluk, çaresizlik ve talihsizlik düzeyleri ile problem çözme yaklaşımları arasındaki ilişkilerin incelenmesi, Klinik Psikiyatri, 16, 7-17.
• Victor, A.M. (2004). The effects of metacognitive instruction on the planning and academic achievement of first and second grade children, Unpublished Doctoral Dissertation, II Graduate College of the Illinois Istitute of Technology, Chicago.
• Vos, H. & de Graaff, E. (2004). Developing metacognition; a basis for active learning, European Journal of Engineering Education, 29(4), 543-548.
• Yavuz, S. ve Coşkun, A.E. (2008). Sınıf öğretmenliği öğrencilerinin eğitimde teknoloji kullanımına ilişkin tutum ve düşünceleri, Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 34, 276-286.
• Yenice, N. (2012). Öğretmen adaylarinin öz-yeterlik düzeyleri ile problem çözme becerilerinin incelenmesi, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 11(39), 36-58.
• Yıldız, E. ve Ergin, Ö. (2007). Bilişüstü ve fen öğretimi, Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 27(3), 175-196.
• Yörük, T. (2013). Genel lise yöneticileri, öğretmenleri ve öğrencilerinin teknolojiye karşi tutumları ve eğitimde Fatih projesinin kullanımna ilişkin görüşleri üzerine bir araştırma, Akdeniz Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi, Antalya.
• Yurdakul, B. (2004). Yapılandırmacı öğrenme yaklaşımının öğrenenlerin problem çözme becerilerine, bilişötesi farkındalık ve derse yönelik tutum düzeylerine etkisi ile öğrenme sürecine katkıları, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara.
• Zeytun, S. (2010). Okul öncesi öğretmenliği öğrencilerinin yaratıcılık ve problem çözme düzeyleri arasındakı ilişkinin incelenmesi, Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İzmir.