BİLİŞİM TEKNOLOJİLERİ ÖĞRETMENLERİNİN MESLEKİ DOYUM VE TÜKENMİŞLİK DÜZEYLERİ

Yıl 2019, Cilt: 23 Sayı: 3, 830 - 847, 29.12.2019

Özgen Korkmaz , Öznur Kovancı Recep Çakır , Feray Uğur Erdoğmuş

Öz

Bu araştırmanın amacı bilişim teknolojileri öğretmenlerinin
mesleki doyumlarının ve tükenmişlik düzeylerinin nasıl olduğunu, cinsiyet,
kıdem açısından değişiklik gösterip göstermediğini incelemek, aralarındaki
ilişkiyi saptamak ve mesleki
sorunlara yönelik görüşlerini belirlemektir. Araştırma da karma araştırma
yöntemi kullanılmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu Türkiye’de farklı illerde
özel ve kamuda görev yapmakta olan toplam 200 bilişim teknolojisi öğretmeni
oluşturmaktadır. Araştırma verileri Kişisel Bilgi Formu, Mesleki Doyum
Ölçeği ve Maslach Tükenmişlik Ölçeği kullanılarak toplanmıştır. Analiz edilmiş
ve şu sonuçlara erişilmiştir; BT öğretmenlerinin mesleki doyumları ve duygusal
tükenmişlikleri orta düzeyde olup duyarsızlaşmalarının düşük düzeyde olduğu
bulunmuştur. Cinsiyet faktörü yönünden Erkek BT öğretmenleri kadın BT
öğretmenlerine göre daha fazla gelişim isteği duyarken aynı zamanda daha fazla
duyarsızlaştıkları sonucuna ulaşılmıştır. Mesleki kıdem arttıkça mesleki doyum
düzeyinin düştüğü, duygusal tükenmişlik düzeyinin ise arttığı sonucuna
ulaşılmıştır. Niteliklere uygunluk ve gelişme isteği ile duygusal tükenmişlik
ve duyarsızlaşma arasında negatif, kişisel başarı arasında pozitif bir ilişki
olduğu bulunmuştur. BT öğretmenlerinin karşı karşıya geldikleri sorunlar BT
öğretmenlerinde mesleklerine karşı soğuma, bıkkınlık gibi duygular meydana
getirmektedir. BT öğretmenleri öğrencilerinden zamanla soğumaktadır. Kamu ve
özel okullarda çalışan BT öğretmenlerinin mesleki sorunlara ilişkin görüşleri
farklılaşmamaktadır. BT öğretmenlerinin tükenmişlik yaşamalarına sebep olan
deneyimlerinin başında öğrencilerin derse olan ilgisizliği gelmektedir. Önemli
bir diğer sebepte yönetici, veli ve diğer branş öğretmenlerinin dersi önemsiz
görmesidir.

Anahtar Kelimeler

Mesleki doyum, tükenmişlik düzeyi, mesleki sorunlar, öğretmen yetiştirme, BT öğretmenleri

Kaynakça

• Adıgüzel, Z., Karadağ, M., Ünsal, Y. (2011), Fen Ve Teknoloji Öğretmenlerinin İş Tatmin Düzeylerinin Bazı Değişkenlere Göre İncelenmesi. Batı Anadolu Eğitim Bilimleri Dergisi (BAED), 2(4), 49-74.
• Akkurt, Z. (2008), Okulöncesi Öğretmenlerinin İş Doyumu Ve Tükenmişlik Düzeylerinin İncelenmesi (İstanbul- Pendik Örneği). T.C. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimleri Enstitüsü, Konya
• Akpınar, B. (2008), Eğitim Sürecinde Öğretmenlerde Strese Yol Açan Nedenlere Yönelik Öğretmen Görüşleri. Kastamonu Eğitim Dergisi, 16(2): 359-366
• Ardıç, K., Polatcı, S. (2008), Tükenmişlik Sendromu Akademisyenler Üzerinde Bir Uygulama (GOÜ Örneği). Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 10 / 2, 69-96
• Ağaoğlu, E, Ceylan, M, Kasım, E ve Maden, T. (2004), Araştırma görevlilerinin kendi tükenmişlik düzeylerine ilişkin görüşleri. XIII. Ulusal Eğitim Bilimleri Kurultayı. Malatya.
• Avşaroğlu, S., Deniz, M. E., Kahraman, A. (2005), Teknik Öğretmenlerde Yaşam Doyumu İş Doyumu Ve Mesleki Tükenmişlik Düzeylerinin İncelenmesi.
• Budak, G. ve Sürgevil, O. (2005), Tükenmişlik ve tükenmişliği etkileyen örgütsel faktörlerin analizine ilişkin akademik personel üzerinde bir uygulama. D.E.Ü.İİ.B.F. Dergisi, 20(2), 95-108.
• Cemaloğlu, N., Kayabaşı, Y. (2007), Öğretmenlerin Tükenmişlik Düzeyi ile Sınıf Yönetiminde Kullandıkları Disiplin Modelleri Arasındaki İlişki. GÜ, Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 27(2), 123-155
• Cemaloğlu, N., Şahin, D. (2007), Öğretmenlerin Mesleki Tükenmişlik Düzeylerinin Farklı Değişkenlere Göre İncelenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 15(2), 465-484.Çağlar, Ç., Demirtaş, H. (2011), Dershane Öğretmenlerinde Tükenmişlik ve İş Doyumu. E - International Journal of Educational Research, 2(2) ,30-49.
• Çaprı, B. (2006), Tükenmişlik Ölçeğinin Türkçe Uyarlaması: Geçerlik Ve Güvenirlik Çalışması. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(1), 62-77.
• Çarıkçı, İ. H. (2000), Çalışanların tatminlerini etkileyen kişisel özellikler – süpermarket çalışanları üzerinde bir araştırma. Süleyman Demirel Üniversitesi iktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 5(2), 155-168.
• Dilsiz, B. (2006), Konya İlinde Ki Ortaöğretim Okullarında Çalışan Öğretmenlerin Tükenmişlik Ve İş Doyumu Düzeylerinin Bölgelere Göre Değerlendirilmesinin Çok Değişkenli İstatistiksel Analizi. T.C. Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Konya
• Eğinli, T. A. (2009), Çalışanlarda İş Doyumu: Kamu Ve Özel Sektör Çalışanlarının İş Doyumuna Yönelik Bir Araştırma. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 23(3).
• Ereş, F., Akyürek, M. İ. (2016), İlkokul müdürlerinin Dağıtılmış liderlik davranışları ile öğretmenlerin iş doyumu algıları arasındaki ilişki düzeyi. GEFAD / GUJGEF, 36(3), 427-449.
• Ertürk, E., Keçecioğlu, T. (2012), Çalışanların İş Doyumları ile Mesleki Tükenmişlik Düzeyleri Arasındaki İlişkiler: Öğretmenler Üzerine Örnek Bir Uygulama. Ege Akademik Bakış, 12(1), 39-52.
• Evers, W. J. G., Brouwers, A., Tomic, W. (2002), Burnout and self-efficacy: A study on teachers’beliefs when implementing an innovative educational system in the Netherlands. British Journal of Educational Psychology (2002), 72, 227–243
• Fields, D., & Blum, T. C. (1997), Employee satisfaction in work groups with different gender composition. Journal of Organizational Behavior, 18, 181-196.
• Freudenberger, N. J. (1974), Staff Burnout. Journal of Social Issues, 30, 159-165.
• Friedman, I. A. (2000), Burnout in teachers: Shattered dreams of impeccable professional performance. Special Issue: BURNOUT, 56(5), 595-606
• Girgin, G. (2010), Öğretmenlerde Tükenmişliğe Etki Eden Faktörlerin Araştırılması. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 9, 32-48
• Heller, H. W., Clay, R., Perkins, C. (1993), The relationship between teacher job satisfaction and principal leadership style. Journal of School Leadership, 3(1), 74-86
• Izgar, H. (2000), Okul Yöneticilerinin Tükenmişlik Düzeyleri (Bornout) Nedenleri ve Bazı Etken Faktörlere Göre İncelenmesi (Yayınlanmış Doktora Tezi). Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Johnson, S. M., Kraft, M. A., Papay, J. P. (2011), How context matters in high-need schools: The effects of teachers’ working conditions on their professional satisfaction and their students’ achievement. Project on the Next Generation of Teachers Harvard Graduate School of Education
• Kağan, M. (2005), Devlet Ve Özel İlköğretim Okulları İle Rehberlik Ve Araştırma Merkezlerinde Çalışan Rehber Öğretmenlerin İş Doyumlarının İncelenmesi (Ankara İli Örneği). Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı, Ankara
• Karakelle, S., Canpolat, S. (2008), Tükenmişlik Düzeyi Yüksek İlköğretim Öğretmenlerinin Öğrencilere Yaklaşım Biçimlerinin İncelenmesi. Eğitim ve Bilim, 33(147)
• Karaköse, T., Kocabaş, İ. (2006, Özel Ve Devlet Okullarında Öğretmenlerin Beklentilerinin İş Doyumu Ve Motivasyon Üzerine Etkileri. Eğitimde Kuram ve Uygulama, 2 (1): 3-14.
• Kayabaşı, Y. (2008), Bazı Değişkenler Açısından Öğretmenlerin Mesleki Tükenmişlik Düzeyleri. Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı 20, 191-212
• Kırılmaz, A.Y; Çelen, Ü; Sarp, N. (2003), “İlköğretimde Çalışan Bir Öğretmen Grubunda “Tükenmişlik Durumu” Araştırması”. İlköğretim Online 2 (1) 2-9.
• Kıvılcım, P. (2014), Öğretmenlerde İş Doyumu, Özyeterlik İnancı Ve Yaşam Doyumu İlişkisinin Karşılaştırılması. Toros Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Psikoloji Anabilim Dalı, Mersin
• Kim, I. Y., Loadman, W. E. (1994), Predicting Teacher JOD Satisfaction. ABD Eğitim Bölümü Eğitimsel Araştırma Ve Geliştirme Ofisi Eğitim Kaynakları Bilgi Merkezi (ERIC)
• Kokkinos, C. M. (2011), Job Stressors, Personality And Burnout İn Primary School Teachers. British Journal Of Educational Psychology, 77(1), 229-243
• Konuk, M. (2006), İşletmelerde Örgüt Kültürünün İş Tatmini Üzerindeki Etkisi Ve Önemi Konya Şeker Fabrikasında Bir Uygulama. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Koruklu, N., Feyzioğlu, B., Kiremit, H., Aladağ, E. (2013), Öğretmenlerin İş Doyumu Düzeylerinin Bazı Değişkenlere Göre İncelenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, Yıl 13, Sayı 25, 119 - 137
• Kuzgun, Y., Sevim, A., & Hamamcı, Z. (1999), Mesleki doyum ölçeğinin geliştirilmesi. Türk Psikolojik Dayanışma ve Rehberlik Dergisi, 2(11), 14-18.
• Otacıoğlu, S. G. (2008), Müzik Öğretmenlerinde Tükenmişlik Sendromu Ve Etkileyen Faktörler. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 9(15), 103–116.
• Özkalp, E. (2013), Örgütsel Davranş. Açıköğretim Fakültesi Yayını No: 1804: 71-72-80.
• Polatcı, S. (2007), Tükenmişlik Sendromu Ve Tükenmişlik Sendromuna Etki Eden Faktörler (Gaziosmanpaşa Üniversitesi Akademik Personeli Üzerinde Bir Analiz). Gaziosmanpaşa Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Taşdan, M., Tityaki, E. (2008), Özel ve Devlet İlköğretim Okulu Öğretmenlerinin İş Doyumu Düzeylerinin Karşılaştırılması. Eğitim ve Bilim 2008, 33(147).
• Tengilimoğlu, D., Yiğit, A. (2005), Hastanelerde Liderlik Davranışlarının Personel İş Doyumuna Etkisini Belirlemeye Yönelik Bir Alan Çalışması. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 8(3) : 375-399.
• Yapraklı, G., Yılmaz, M. K. (2007), Çalışanların iş stresi algılarının iş tatminleri üzerindeki etkisi: Erzurum’da ilaç mümessilleri üzerinde bir saha araştırması. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 21(1), 155-183.
• Yardım, V. (1995), Örgütsel Yaşamda Tükenmişlik Duygusu Doktor ve Hemşirelerin Tükenmişlik Duygularını Belirlemeye Yönelik Bir Araştırma. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Yıldız, E. (2012), Mesleki Tükenmişlik Ve Rehber Öğretmenler Üzerine Bir Araştırma. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı: 33 Yıl:2012/2 (37-61 s.)
• Yılmaz, A., Ceylan, Ç. B. (2011), İlköğretim Okul Yöneticilerinin Liderlik Davranış Düzeyleri ile Öğretmenlerin İş Doyumu İlişkisi. Educational Administration: Theory and Practice 2011, Vol. 17, Issue 2, pp: 277-294
• Yılmaz, K., Altınkurt, Y. (2011), Göreve Yeni Başlayan Özel Dershane Öğretmenlerinin Kurumlarındaki Çalışma Koşullarına İlişkin Görüşleri. Educational Sciences: Theory & Practice, 11(2):635-650
• Yılmaz, K., Tepebaşı, F. (2011), İlköğretim Düzeyinde Sosyal Bilgiler Eğitiminde Karşılaşılan Sorunlar: Mesleğine Yeni Başlayan Sosyal Bilgiler Öğretmenlerinin Görüşleri. Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2(1): 157- 177