İŞİTME YETERSİZLİĞİ OLAN BİREYLERİN EĞİTİMİNDE KULLANILAN TÜRK İŞARET DİLİNİN GELİŞİMİ, YERİ VE ÖNEMİ: KAYNAK TARAMA

Yıl 2021, Cilt: 3 Sayı: 1, 20 - 43, 04.06.2021

Hakan Sarı , Özlem Aslan Bağcı , Hatice Gökdağ

Öz

Daha önceki yıllarda ülkemizde işitme yetersizliğine sahip bireylere yönelik algıların olumsuz olması nedeni ile dışlanmaları, ötekileştirilmeleri ve eğitim verilmeden yalnızca bakım verilmesinin yeterli olduğu gibi olumsuz düşünceler gözlenmekteydi. Bu tür olumsuz algılar aynı zamanda toplumun işitme engellilerin kullandığı iletişim yöntemlerinden biri olan işaret diline yönelik de olumsuz tutum göstermesine neden olabildiği gözlenmişti. Buna karşın, işaret dilinin ortaya çıkışını, gelişimini işitme yetersizliği olan bireylerden ve onların kültürlerinden ayırmanın mümkün olmadığı da araştırmalarda ortaya çıkmıştır. İşaret dili işitme yetersizliği olan bazı bireylerin anadili olduğu da belirtilmektedir. İşaret dili sadece işitme yetersizliği olan bireyler için bir iletişim dili değil, aynı zamanda işitme yetersizliğine sahip bireyler için onların eğitiminde öğrenme dili olarak da kullandıkları bir eğitim dilidir. Ayrıca otizm spektrum bozukluğu gibi dil gelişimi olumsuz yönde etkilenmiş bireyler için de yardımcı bir iletişim yöntemi olarak kullanılabileceği de belirtilmektedir. Ülkemizde bu konuyla ilgili araştırmalar oldukça sınırlıdır. Dolayısıyla böyle bir çalışmanın gerekliliği ortaya çıkmıştır. Bu çalışmanım amacı, ulaşılabilen kaynaklardan yararlanılarak işitme yetersizliği olan bireylerin eğitiminde işaret dilinin yeri ve önemini ortaya çıkarmaktır. Bu çalışmanın araştırma yöntemi Doküman Analizi yöntemidir. Bu çalışmada işitme yetersizliğine sahip bireylerle ilgili alan yazını detaylı biçimde incelenip, ulaşılabilen bütün dokümanlar betimsel analiz tekniğiyle analiz edilerek araştırma sonuçlandırılmıştır.

Anahtar Kelimeler

işitme yetersizliği, Türk İşaret Dili, iletişim yöntemi, eğitim yöntemleri, özel eğitim, nitel araştırma, dökuman analizi

Kaynakça

• Akmeşe, P. P. ve Kayhan, N. (2016). Okul öncesi düzeyde eğitim alan işitme engelli öğrencilerin eğitim süreçlerinde kullanılan iletişim modlarına/yaklaşımlarına ilişkin öğretmen görüşleri. Ege Eğitim Dergisi, 17(2), 296-332.
• Akmeşe, P. P. ve Kayhan, N. (2017). İşaret dili dersine katılan öğretmen adaylarının görüşlerine göre Türk işaret dili eğitiminin incelenmesi. Turkish Online Journal of Qualitative Inquiry (TOJQI), 8(1), 1-38.
• Albayrak, H. (2014). Tarih boyunca engeliler ve eğitimleri. Eğitime Bakış, Eğitim-Öğretim ve Bilim Araştırma Dergisi, 31, 51-60.
• Birleşmiş Milletler Engelli Hakları Beyannamesi, 2006. Sözleşme, Birleşmiş Milletler Genel Kurulu’nun 13 Aralık 2006 tarihli ve A/RES/61/106 tarihli karar.
• Balcı, S. (2013). Osmanlı Devleti’nde Engelliler ve Engelli Eğitimi, Sağır Dilsiz ve Körler Mektebi. İstanbul: Libra Yayıncılık.
• Belgin, E. ve Yücel, E. (2011). İşitme engelli çocuklar ve eğitimleri. N. Baykoç (Ed.) Özel Gereksinimli Çocuklar ve Özel Eğitim içinde (191-213). Ankara: Eğiten Kitap.
• Bouvet, D. (1990). The path to Unguage: Bilingual education for deaf children. Clevdon Multilingual Matters.
• Cengiz, U. C., Yayan, E. H., Ercan, M. K., Kolcu, D. ve Akgül, F. (2016). İşitme Engelli Çocuklarda Dil Kazanımı ve Konuşma Eğitimi. I. International Congress on Woman and Child Health and Training, Kocaeli, Türkiye.
• Clark, C. (1989). Why teachers need philosophy. Journal of Philosophy of Education, 23(2), 241-252.
• Cunningham, P. M. & Allington R. L. (2003). Classrooms that work (3rd ed.). Boston: Allyn and Bacon.
• Çakır, H. ,Çetin, Ş. ve Baş, A. (2013). İşitme engellilere yönelik dinamik web sayfasının geliştirilmesi. Bilişim Teknolojileri Dergisi, 6 (2), 1-9.
• Demirel, F. (2013). Osmanlı’ da Sağır-Dilsiz ve Âmâların Eğitimi, Dilsiz ve Âmâ Mektebi. İstanbul: İdeal Kültür Yayınları. Demirhan, T. (2008). Bilişim Teknolojilerinin İşitme Engellilerin Eğitimine Etkisinin İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Trakya Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Demiröğen, İ. (2016). Türk İşaret Dili: İşaret Dili Genel Özellikleri. İstanbul Üniversitesi, Açık ve Uzaktan Eğitim Fakültesi.
• Erdiken, B. (1989). Eskişehir Sağırlar Okulu ve Anadolu Üniversitesi İçem’de ortaokul sınıflarına devam eden 13-14 yaş işitme engelli öğrencilerin yazılı anlatım becerilerinin betimlenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Anadolu Üniversitesi, Eskişehir.
• Erdiken, B. (1996). Anadolu Üniversitesi İçem lise düzeyindeki işitme engelli öğrencilerin yazılı anlatım becerilerinin geliştirilmesinde işbirliği-gözlem yöntemi ile anlatım yönteminin karşılaştırılması. Yayımlanmamış doktora tezi, Anadolu Üniversitesi, Eskişehir.
• Erdoğdu, F., Arı, E. ve Cin, F. M. (2018). İki dünya arasında: İşitme engelli ebeveynlerin işiten çocuklarının (CODA' ların) kimlik gelişimleri. Değerler Eğitimi Dergisi, 16(35), 91-139.
• Francis, N. (2008). Exceptional bilingualism. International Journal of bilingualism, 12(3), 173-193.
• Garretson, M. D. (1976). Total communication. Volta Review, 78, 88-95.
• Girgin, Ü. (2006). Evaluation of Turkish hearing impaired students’ reading comprehension with the miscue analysis inventory. International Journal of Special Education 21(3), 68-84.
• Girgin, Ü. ve Karasu, H. P. (2007). İşitsel/sözel yaklaşımla eğitim gören işitme engelli öğrencilerin yazılı anlatım becerilerinin değerlendirilmesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 33, 146-156.
• Girgin, C. (2003). İşitme engelli çocukların eğitimine giriş. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Goldin-Meadow, S. & Feldman, H. (1977). The development of language-like communication without a language model. Science, New Series, 197(4301), 401-403.
• Göl-Güven, M. (2016). İşitme engeli olan çocukların Türk işaret dili (TİD) edinimini destekleyici eğitim malzemeleri geliştirme çalışması. İçinde E. Arık (Ed.), Ellerle Konuşmak Türk İşaret Dili Araştırmaları (445-469). İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları
• Gunning, T. G. (2003). Greating literacy instruction for all children (4th ed.). Boston: Allyn and Bacon.
• Gündüz, M. (2016). Maariften eğitime. Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• Gürboğa, C. ve Kargın, T. (2003). İşitme engelli yetişkinlerin farklı ortamlarda kullandıkları iletişim yöntemlerinin/becerilerinin incelenmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 36(1-2), 51-64.
• Hyde, M. & Power, D. J. (1992). The receptive communication abilities of deaf students under oral, manual, and combined methods. American Annals of the Deaf, 137(5), 389-398.
• Kemaloğlu, Y. K. (2012). Türkiye’ de işitme kayıplarının ve işitme engelinin genel görünümü. Türkiye Klinikleri J E.N.T.-Special Topics, 5(2), 1-10.
• Kemaloğlu, Y. K. (2014). Konuşamayan işitme engellilerin (sağırların) tarihi. KBB ve BBC Dergisi, 22(1), 14-28.
• Lim, S. & Goldberg, D. M. (2001). Auditory-verbal graduates: Rationales for choosing cochlear implants or hearing aids and their listening abilities. Unpublished master’s thesis, The College of Wooster, Wooster, OH.
• Lynas, W. (1994). Communication options in the education of deaf children. London: Whurr Publication.
• Mayberry, R. I. & Squires, B. (2006). Sign language acquisition. In E. Lieven (Ser. Ed.) & Keith Brown (Vol. Ed.), Language acquisition: Vol. 11. Encyclopedia of langusge and linguistics (2nd ed., pp. 291-295). Oxford: Elsevier.
• MEB Yayınları, (2003). İşitme Engelliler Öğretmen El Kitabı. Ankara.
• MEB, (2006). Özel Eğitim Rehberlik Hiz¬metleri Genel Müdürlüğü, Özel Eğitim Hizmetleri Tanıtım El Ki¬tabı. Milli Eğitim Basımevi, Ankara.
• Petitto, L. A. & Marentette, P. (1991). Babbling in the manual mode: Evidence fort he ontogeny of language. Reprinted from: Science, 251, 1483-1496.
• Piştav-Akmeşe, P. ve Kayhan, N. (2017). Özel eğitim öğretmenlerinin oyun öğretimine ilişkin öz-yeterlik düzeylerinin incelenmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 18, 1-26.
• Pistav-Akmese, P. ve Acarlar, F. (2016). Using narrative to investigate language skills of children who are deaf and with hard of hearing. Educational Research and Reviews, 11(15), 1367-1381.
• Plato. (1961). Cratylus. In: Hamilton E. Cairns H, eds. The Collected Dialogues of Plato. Princeton: University Press, 74-421.
• Polat, F. (1995). İşitme engellilerin eğitiminde kullanılan yöntemler. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 2(1), 24-32.
• Sarı, H. (2005). Reflections of deaf students and their experiences in the mainstreamed Turkish high schools. International Special Education Conference (ISEC), 1-4 August 2005. Glasgow, Scotland.
• Şahlı, S. ve Belgin, E. (2011). Ülkemizde işitme kayıplı çocukların profili ve tedavi yaklaşımları. Hacettepe Tıp Dergisi, 42, 82-87.
• Tervoot, B. (1961). Esoteric symbolism in the communication behaviour of young deal children. American Annals of the Deaf, 106, 436-438.
• Tüfekçioğlu, U. (1998). İÇEM’de uygulandığı şekli ile doğal işitsel-sözel yaklaşım nedir? Anadolu Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 8(1-2), 113-123.
• Yıldırım, N. (1997). İstanbul’da Sağır-Dilsiz ve Âmâların Eğitimi. İstanbul Armağanı c.3, Büyükşehir Belediyesi Yayınları. Erkam Matbaası. s.305-330.
• Yoshinaga-Itano, C. & Downey, D. M. (1996). The effect of hearing loss on the development of a metacognitive strategies in written language. Volta Review 98(1), 97-144.
• https://duysamkeske.wordpress.com/2014/12/16/isaret-dili-alfabesi/ erişim tarihi: 28.03.2019 saat 21:42