Ḳuşeyrî ve Mâturîdî’nin Ḥurûf-u Muḳāṭta’a Konusuna Yaklaşımı

Yıl 2020, Sayı: 10, 227 - 251, 27.12.2020

İskender Şahin

Öz

İslam medeniyetinin yetiştirdiği mümtaz şahsiyetler arasında oldukça geniş bir ilim yelpazesine sahip olan Ḳuşeyrî, derin izler bırakan büyük bir mutasavvıf ve müfessirdir. Bir sûfî olması hasebiyle o, tasavvuf ve tefsir sahasına çok kıymetli eserler kazandırmıştır. Müellif, engin bir tefekkürün izlerini taşıyan Leṭâifu’l-işârât adlı tefsirinde müteşâbih âyetlerin işârî boyutlarına temas etmiş ve onları yorumlamaktan çekinmemiştir. Öte yandan Kelamcı müfessir olan Mâturîdî de medeniyetimizin yetiştirdiği çok kıymetli ilim adamlarımızdan biri olup özellikle Kelam sahasında bir otorite olarak kabul edilmektedir. Kaleme aldığı Te’vîlâtu’l-Kur’ân adlı tefsiri ise onun Tefsir ilminde de söz sahibi olduğunu göstermektedir. Maksadımız, makalemizin konusunu teşkil eden ve mutlak müteşâbih olarak addedilen ḥurûf-u muḳāṭtaʿanın, bir sûfî müfessir ve bir Kelamcı müfessir tarafından nasıl değerlendirildiğini ve onlara hangi manaların verildiğini ve aralarındaki farkı tespit etmektir.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Ḳuşeyrî, Mâturîdî, Hurûf-u ‘muḳāṭtaʿa, İşârî

al-Qushayrī’s and al-Māturīdī’s Approach to al-Hurūf al-Muḳāṭtaʿah

Öz

Kaynakça

• Ateş, S. (1974). İşârî tefsir okulu. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi.
• Akgül, M. (2001). Ebû Mansûr el-Mâturîdî ve Te’vîlâtu’l-Kur’ân. (C.4). Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 4, 57-67.
• Bekiroğlu, H. (2017). Ḳuşeyrî’nin leṭâif’inde işârî anlam dünyası. (C. 6). Gümüşhane Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 6/12, 89-119.
• Demirci, M. (2011). Tefsir Usûlü. İstanbul: İFAV.
• Ezherî, Muhammed b. Ahmed. (2001). Tehzîbu’l-luga. Muhammed Avz Merab (Thk.). Beyrut: Dâru İhyâi Turâsi’l-Arabî.
• Ferahidî, Ebû Abdurrahman Halil bin Ahmed. (t.y.). Kitabu’l-ʿayn. (C. 3). Mehdi el-Mahzûmî-İbrahim es-Semerraî (Thk.). Beyrut: Dâr ve Mektebetü’l-Hilâl.
• İbn Dureyd, Muhammed b. Hasan. (1987). Cemheretu’l-luga. (C. 1). Remzi Münir Ba’lebekkî (Thk). Beyrut: Dâru’l-İlm li’l-Melâyîn.
• İbn Hallikân, Ebu’l-Abbas Şemseddin. (1971). Vefeyâtu’l-ayân ve enbâu ebnâi’z-zamân. (C. 3). İhsan Abbas (Thk.). Beyrut: Dâru’s-Sadr.
• İbn Mulḳān, Sirâceddîn Ebu’l-Hafs b. Ömer. (1994). Tabaḳātu’l-evliyâ. Nureddin Şerîbe (Thk.). Kahire: Mektebetü’l-Hancî.
• Kâfiyecî, Muhyiddîn Muhammed b. Süleyman. (1998). et-Teysîr fî ḳavâʿidi ilmi’t-tefsîr. Mustafa Muhammed Hüseyin ez-Zehebî (Thk.). Kahire: Mektebetü’l-Kudusî.
• Ḳurtubî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ahmed. (1964). el-Câmiu’l-ahkâmi’l-Kur’ân. (C. 1). Ahmed el-Berdûnî (Thk.). Kahire: Dâru’l-Kütübi’l-Mısriyye.
• Ḳuşeyrî, Abdulkerîm b. Hevâzin b. Abdulmelik. (t.y.a). Leṭâifu’l-işârât. (C. 1). İbrahim el-Besyûnî (Thk.). Mısır: el-Hey’etü’l-Mısriyye el-âmme.
• Ḳuşeyrî, Abdulkerîm b. Hevâzin b. Abdulmelik. (t.y.b). Leṭâifu’l-işârât. (C. 2). İbrahim el-Besyûnî (Thk.). Mısır: el-Hey’etü’l-Mısriyye el-âmme.
• Ḳuşeyrî, Abdulkerîm b. Hevâzin b. Abdulmelik. (t.y.c). Leṭâifu’l-işârât. (C. 3). İbrahim el-Besyûnî (Thk.). Mısır: el-Hey’etü’l-Mısriyye el-âmme.
• Muhammed b. Muhammed Ebû Mansur. (1426a). Te’vîlâtu Ehli Sünne. (C. 9). Mecdî Bâsilûm (Thk.). Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiye.
• Mâturîdî, Muhammed b. Muhammed Ebû Mansur. (1426b). Te’vîlâtu Ehli Sünne. (C. 1). Mecdî Bâsilûm (Thk.). Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiye.
• Mâturîdî, Muhammed b. Muhammed Ebû Mansur. (1426c). Te’vîlâtu Ehli Sünne. (C. 2). Mecdî Bâsilûm (Thk.). Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiye.
• Mâturîdî, Muhammed b. Muhammed Ebû Mansur. (1426d). Te’vîlâtu Ehli Sünne. (C. 4). Mecdî Bâsilûm (Thk.). Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiye.
• Mâturîdî, Muhammed b. Muhammed Ebû Mansur. (1426e). Te’vîlâtu Ehli Sünne. (C. 6). Mecdî Bâsilûm (Thk.). Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiye.
• Mâturîdî, Muhammed b. Muhammed Ebû Mansur. (1426f). Te’vîlâtu Ehli Sünne. (C. 7). Mecdî Bâsilûm (Thk.). Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiye.
• Mâturîdî, Muhammed b. Muhammed Ebû Mansur. (1426g). Te’vîlâtu Ehli Sünne. (C. 8). Mecdî Bâsilûm (Thk.). Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiye.
• Mâturîdî, Muhammed b. Muhammed Ebû Mansur. (1426ı). Te’vîlâtu Ehli Sünne. (C. 10). Mecdî Bâsilûm (Thk.). Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiye.
• Râzî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ömer. (1420). Mefâtîhu’l-gayb. (C. 2). Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî.
• Suyûtî, Ebu’l-Fazl Abdurrahman b. Ebubekir Celaleddîn. (1974). el-İtkân fî ʿulûmi’l-Kur’ân. (C. 3). Muhammed Ebu’l-Fazl İbrahim (Thk.). Beyrut: el-Hey’etü’l-Mısriyye el-âmme.
• Suyûtî, Ebu’l-Fazl Abdurrahman b. Ebubekir Celâleddîn. (1396). Tabaḳātu’l-müfessirîne’l-ışrîn. Ali Muhammed Amr (Thk.). Kahire: Mektebetü Vehbe.
• Sülemî, Ebî Abdurrahman Muhammed b. Hüseyin. (2001a). Haḳāiḳu’t-tefsîr. (C. 1). Seyyid Umrân (Thk.). Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiye.
• Sülemî, Ebî Abdurrahman Muhammed b. Hüseyin. (2001b). Haḳāiḳu’t-tefsîr. (C. 2). Seyyid Umrân (Thk.). Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiye.
• Şezzî, Adil b. Ali b. Ahmed. (t.y.). el-Ahrufu’l-’muḳāṭtaʿa fî evâili’s-suver. Riyad: Medâru’l-Vatan.
• Turan, A. (1991). Ḳuşeyrî ve “Leṭâifu’l-işârât” isimli tefsiri. Selçuk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 4, 35-54.
• Tüsterî, Ebû Muhammed Sehl b. Abdillah. (1423). Tefsiru’t-Tüsterî. Muhammed Basil el-Uyûn (Thk.). Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiye.
• Uludağ, S. (2008.) “Ricâlu’l-Gayb”. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. (C. 35). İstanbul: TDV Yayınları,.
• Uludağ, S. (2001). “İşarî Tefsir”. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. (C. 23). İstanbul: TDV Yayınları.
• Uludağ, S. (2002). “Ḳuşeyrî”. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. (C. 26). İstanbul: TDV Yayınları.
• Yazır, E. H. (1979). Hak Dini Kur’ân Dili. (C. 1) İstanbul: Ensar Neşriyat.
• Ziriklî, Hayruddîn b. Muhammed. (2002). el-A’lâm, (C. 7). Dâru’l-İlm li’l-Melâyîn.
• Zurkânî, Muhammed Abdulazîm. (t.y.). Menâhilu’l-ʿirfân fî ʿulûmi’l-Kur’ân. Beyrut: Matbuâtu İsa el-Bâbî el-Halebî.