Tarih konulu memler: İnstagram üzerinden bir inceleme

Yıl 2025, Cilt: 14 Sayı: 2, 82 - 103, 26.10.2025

Melisa Günakan , Mustafa Berk Ulaş , Hasan Güney , Ayşegül Nihan Erol Şahin

https://doi.org/10.17497/tuhed.1652808

Öz

Bu araştırma günümüzde yaygın olarak kullanılan sosyal medya platformlarından biri olan Instagram'da yer alan tarih konulu memleri incelemeyi amaçlamaktadır. Bu amaçla gençler arasında popüler olan Instagram’da yine sosyal medya kullanıcıları tarafından üretilmiş ve geniş bir kitleye ulaşmış olan tarih konulu memler aracılığıyla tarihsel bilginin nasıl sunulduğuna dair sorulara cevap aranmış ve genel bir çerçeve çizilmeye çalışılmıştır. Türkiye'de geniş bir kullanıcı kitlesine sahip tarih konulu içerikler üreten üç Instagram sayfası (@tarihselmizah, @mizahsentarih, @avartarih) örneklem olarak seçilmiş ve bu sayfalarda paylaşılan içerikler nitel veri analizi yöntemiyle incelenmiştir. Veriler MAXQDA 24 yazılımı ile kodlanmış ve temalar oluşturulmuştur. Araştırmada tarih konulu memlerde kullanılan dil ve üslup ile tarihsel içerik analiz edilerek bu içeriklere yönelik temalar üzerinden mevcut durum tartışılmıştır. Çalışmanın sonucunda mevcut sosyal medya sayfalarınca paylaşılan memler tematik olarak kodlandığında askeri ve siyasi olayların; Türk tarihi ile yakın dönem Batı tarihinin ön planda olduğu belirlenmiştir. Buna karşılık sosyal, kültürel ve ekonomik tarihe ilişkin temaların daha sınırlı yer tuttuğu görülmüştür. Ayrıca tarihsel figürler arasında tarihte ön planda olan siyasi ve askeri liderlerin baskın şekilde yer aldığı buna karşılık bilim insanları, sanatçılar ve kadın figürlerin ise oldukça sınırlı temsil edildiği görülmüştür. Bu durum bu içerikleri üreten ve paylaşan kitlenin tarih algısının popüler tarih anlayışı çerçevesinde şekillendiği fikrinin altını çizmektedir. Bulgular dil ve üslup açısından incelendiğinde ise ağırlıklı olarak genç kullanıcı kitlesine hitap eden eğlenceli ve mizahi bir üslubun tercih edildiği belirlenmiştir. Bulgulardan hareketle tarih eğitimi özelinde dijital çağda doğup büyüyen genç neslin ilgi ve ihtiyaçlarına yönelik farklı platformlar üzerinden yapılan analizler yoluyla tarih anlatılarının farklı dijital bağlamlarda nasıl temsil edildiğine dair daha kapsamlı çalışmalar yapılması önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

sosyal medya , internet memleri , tarih memleri , instagram , tarih temsili

Etik Beyan

Çalışma verileri herkese açık sosyal medya platformlarından derlenmiştir bu kapsamda etik kurul onayı alınmasına ihtiyaç duyulmamıştır.

Destekleyen Kurum

Yoktur.

Proje Numarası

Yoktur.

Teşekkür

-

History memes: An analysis through Instagram

Öz

This study aims to examine history-themed memes shared on Instagram, one of the most widely used social media platforms today. Specifically, it investigates how historical knowledge is presented through memes that are produced by social media users and has reached a wide audience on Instagram, a platform particularly popular among younger generations. Three Turkish Instagram accounts that regularly publish history-related content and have a substantial follower base (@tarihselmizah, @mizahsentarih, and @avartarih) were selected as the sample. The content shared on these accounts was analyzed using qualitative data analysis methods. The data were coded and thematized using MAXQDA 24. The study explored the language and tone used in history memes and analyzed their historical content, aiming to discuss current patterns through identified themes. Findings indicate that the majority of the memes focus on military and political events, with particular emphasis on Turkish history and modern Western history. In contrast, themes related to social, cultural, and economic history were found to be underrepresented. Additionally, historical figures portrayed in the memes were predominantly political and military leaders, while scientists, artists, and female figures received minimal representation. This imbalance underscores the notion that the producers and sharers of these memes are influenced by a popularized concept of history. In terms of language and tone, the memes largely employed an entertaining and humorous style, appealing to a young audience. Based on these findings, the study recommends conducting more comprehensive research on how historical narratives are represented across different digital platforms, especially in ways that address the interests and needs of digital-native generations in the context of history education.

Anahtar Kelimeler

Social media , internet Memes , history memes , Instagram , historical representation

Etik Beyan

The data used in this study were gathered from publicly accessible social media platforms. Therefore, no ethical committee approval was required.

Proje Numarası

Yoktur.

Kaynakça

• Akay-Şahin, M., & Açıkalın, M. (2023). Türkiye’deki ortaöğretim tarih ve sosyal bilimler ders kitaplarında kadın şahsiyetler. Akdeniz Kadın Çalışmaları ve Toplumsal Cinsiyet Dergisi, 6(1), 92-122. https://doi.org/10.33708/ktc.1250084
• Aktaş, Ö. (2016). Caps/memes as a communication method. Inonu University Journal of Arts and Design, 6(14), 114.
• Aslan, Ö. (2019). Kullanımlar ve doyumlar yaklaşımı bağlamında Instagram kullanımı üzerine bir inceleme. İstanbul Arel Üniversitesi İletişim Çalışmaları Dergisi, 6(13), 41-65.
• Avar Tarih. (2024, Kasım 24). Avar tarih [Instagram sayfası]. Instagram. https://www.instagram.com/avartarih/
• Bauckhage, C. (2011). Insights into internet memes. Proceedings of the International AAAI Conference on Web and Social Media, 5(1), 42-49. https://doi.org/10.1609/icwsm.v5i1.14097
• Blackmore, S. (1999). The meme machine. Oxford University Press.
• Cromby, A. (2022). A case for internet memes in education: A focus on mathematics and medical science. Research in Teacher Education, 12(2), 6–11.
• Çakır, S. (2016). Osmanlı kadın hareketi. Metis Yayınları.
• Dawkins, R. (2014). Gen bencildir (T. Bilgin, Çev.). Kuzey Yayınları.
• Dönmez, C., & Yeşilbursa, C. C. (2014). Ortaokul öğrencilerinin tarih algısı [Middle school students’ perception of history]. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi (GEFAD) / GUJGEF, 34(3), 415–436.
• Durmaz, U. (2021). Dijital kültür-3: Tradijital-post truth-memetik-kimlik-medya-internet-edebiyat ve halkbilimi araştırmaları. Arı Sanat Yayınları.
• El-Wakil, R. (2022). Women representation in crisis memes–humour and beyond: A critical discourse analysis. Textual Turnings, 4(1), 100–124.
• Erol-Şahin, A. N. & Kara, H. (2022). A digital educational tool experience in history course: creating digital comics via pixton edu. Journal of Educational Technology and Online Learning, 5(1), 223-242. https://doi.org/10.31681/jetol.983861
• Ferdian, A., Antonis, M. R., & Rumambo Pandin, M. G. (2022). E-HISTORY: History education through digital humour for Indonesia teenagers on Instagram account @memeinsejarah. https://doi.org/10.31219/osf.io/5vyzm
• Fırat, T., E. (2018). Postmodern çağda temsil krizi ve mizahın dönüşümü: Siyasal caps kültürünün analizi [Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi.
• Gudonis, M., & Jones, B. T. (2021). History in a post-truth world. Routledge.
• Guerrero Elecalde, R., & López Serrano, M. J. (2020). La enseñanza de la Historia local en el Grado de Primaria con memes: Córdoba. Didácticas Específicas, (23), 7–27. https://doi.org/10.15366/didacticas2020.23.001
• Highfield, T., & Leaver, T. (2016). Social media and the politics of memes. In A. G. D. Williams & S. M. G. Bradshaw (Eds.), The Routledge companion to social media and politics (ss. 164-177). Routledge.
• Highfield, T., & Leaver, T. (2021). The spread of memes on social media: A study of viral content dynamics. Social Media Studies, 16(4), 202-215.
• Keçe, C. (2019). Medyada siyasi mizahın dönüşümü: Sosyal medyada yer alan capsler üzerine bir analiz [Yüksek Lisans Tezi, Akdeniz Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi.
• Kılıç, B. (2017). Internet memes as cırculatıng modes ın cyberspace of turkey: An analysıs of caps culture [Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Şehir Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi.
• Kırık, A. M., & Saltık, R. (2020). Sosyal medyanın dijital mizahı: İnternet meme/caps. Journal of Digital Media Studies, 14(2), 215-229.
• Kirmani, N. (2024). From memes to movements: How social media shapes collective action. Journal for Social Science Studies, 2(1), 144–154.
• Know Your Meme. (2024, November 24). Memes. https://knowyourmeme.com/memes/ memes.
• Köse, M. (2023). 11. Sınıf tarih ders kitabında yer alan kadın görsellerinin analizi. Journal of History School, 67, 3547-3590.
• Matias, O. I. K. (2020). Integration of internet memes in teaching social studies and its relation to the development of critical thinking skills: A literature review. Global Scientific Journal, 8(12). https://www.globalscientificjournal.com
• Merriam, S. B. (2013). Nitel araştırma desen ve uygulama için bir rehber (S. Turan, Çev.). Nobel Yayıncılık.
• Mizahsen Tarih. (2024, Kasım 24). Mizahsen tarih [Instagram sayfası]. Instagram. https://www.instagram.com/mizahsentarih/
• Nissenbaum, A., & Shifman, L. (2018). “Meme templates as expressive repertoires in a globalizing world: A cross-linguistic study.” Journal of Computer-Mediated Communication 23 (5), 294-310.
• Pamuk, A., & Muç, K. (2021). Türkiye'deki tarih ders kitaplarında kadınların cinsiyet rolleri. Uluslararası Psikoloji ve Eğitim Çalışmaları Dergisi, 8(2), 133–147. https://doi.org/10.52380/ijpes.2021.8.2.391
• Rizzi, G., Gasparini, F., Saibene, A., Rosso, P., & Fersini, E. (2023). Recognizing misogynous memes: Biased models and tricky archetypes. Information Processing & Management, 60(5), 103474. https://doi.org/10.1016/j.ipm.2023.103474
• Reddy, R., Singh, R., & Kapoor, V. (2020). Joy of learning through internet memes. International Journal of Engineering Pedagogy, 10(5), 1-12. https://doi.org/10.3991/ijep.v10i5.15211
• Rogobete, R. (2024). Exploring the intersection of memes, literature, and ethics in teaching: A case study. In The Future of Education: International Conference Proceedings.
• Romero, E., & Bobkina, J. (2021). Exploring critical and visual literacy needs in digital learning environments: The use of memes in the EFL/ESL university classroom. Thinking Skills and Creativity, 40, 100783.
• Rozikin, F. C., & Pandin, M. G. R. (2021). Historical meme as a solution to improve Generation Z nationalism in Indonesia. HISTORIA: Jurnal Program Studi Pendidikan Sejarah, 9(2), 151-164. https://doi.org/10.24127/hj.v9i2.3823
• Sederholm, H., Haapalainen, R., & Pusa, T. (2022). Meme layers in the times of pandemic. The International Journal of Education through Art, 18(2), 161-179. https://doi.org/10.1386/eta_00092_1
• Shifman, L. (2014). Memes in digital culture. MIT Press.
• Shifman, L. (2024). Memes and digital communication: The power of cultural expression. Journal of Digital Media & Society, 23(1), 45-62.
• Sorte, P. B. (2019). Internet memes: Classroom perspectives in the context of digital cultures. Educação & Formação, Revista do Programa de Pós-Graduação em Educação da Universidade Estadual do Ceará (UECE).
• Statista. (2023). Number of monthly active Instagram users worldwide. Statista Reports.
• Subbiramaniyan, V., Apte, C., & Mohammed, C. A. (2022). A meme-based approach for enhancing student engagement and learning in renal physiology. Advances in Physiology Education, 46(1), 27–29. https://doi.org/10.1152/advan.00131.2021
• Suswandari, Absor, N.F., & Soleh, M.B. (2021). Dutch meme as a history learning media in the post-millennial generation. Paramita: Historical Studies Journal, 31(2), 270-280.
• Şimşek, A., & Yalı, S. (2019). Gerçekte(n) öyle mi olmuş? Post-truth zamanlarda tarihin temsili. Yeni İnsan Yayınevi.
• Tarihsel Mizah. (2024, Kasım 24). Tarihsel Mizah [Instagram sayfası]. Instagram. https://www.instagram.com/tarihselmizah/
• Tekrin, D. (2023). Memetik süreçlerine müdahale edilmiş içerik: Mizah içerikli Instagram postlarının mem perspektifinden analizi. Journal of Media Studies, 7(1), 1-14.
• Tidy, H., Bolton-King, R. S., Croxton, R., Mullen, C., Nichols-Drew, L., Carlysle-Davies, F., Moran, K. S., & Irving-Walton, J. (2024). Enhancing the student learning experience through memes. Science & Justice, 64(3), 280–288.f Tuten, T. L., & Solomon, M. R. (2017). Social media marketing. SAGE.
• Tuten, T. L., & Solomon, M. R. (2022). Social media memes and cultural identity: Analyzing memes in the context of globalization. Journal of Media Studies, 19(2), 130-146.
• Türkiye İstatistik Kurumu. (2024). Hanehalkı Bilişim Teknolojileri (BT) Kullanım Araştırması 2024. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Hanehalki-Bilisim-Teknolojileri-(BT)-Kullanim-Arastirmasi-2024-53492
• Vaizin, A. N. (2023). The effectiveness of historical memes on high school students' interest in learning history. Indonesian Journal of History Education, 8(2), 33-50.
• We Are Social. (2024, Şubat). We Are Social Şubat 2024 Türkiye Raporu. https://www.guvenliweb.org.tr/dokuman-detay/we-are-social-subat-2024-raporu
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2021). Nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayıncılık.
• Yılmaz, Ç. (2017). İnternet-ortamlı mem çalışmaları: Uluslararası alanyazına bir bakış ve Türkiye’deki olanaklar. Global Media Journal TR Edition, 8(15).
• Yılmaz, K. (2008). A vision of history teaching and learning: Thoughts on history education in secondary schools. The High School Journal, 92(2), 37-46. https://doi.org/10.1353/hsj.0.0017
• Yılmaz, K., & Koca, F. (2012). Tarihsel empati üzerine nitel bir araştırma: Tarih öğretmenlerinin algı, görüş ve deneyimlerinin incelenmesi. Gaziantep University Journal of Social Sciences, 11(3), 855 – 879.