1924’te İlkokullarda Tarih Öğretimi: D'alembert Etkisi Altında Türk Deneyimi

Yıl 2014, Cilt: 3 Sayı: 1, 43 - 61, 27.05.2014

Bahri Ata

https://doi.org/10.17497/tuhed.185591

Öz

Bu makalede Avrupa pedagoji düşüncelerinin erken Cumhuriyet Dönemi tarih öğretimine etkisi, 1924 İlkokul 3. Sınıf ve kısmen 5. Sınıf Tarih Programı’nda tarih konularının yakın geçmişten uzak geçmişe doğru okutulması uygulaması çerçevesinde tartışılmaya çalışılacaktır. Cumhuriyet’in ilanının ardından Türk eğitimcilerin böyle bir uygulamayı başlatmasının siyasi ve pedagojik gerekçeleri tartışılmaktadır.

Bu konuda çok sınırlı kaynaktan hareketle, tarihsel yöntemi kullanarak, bu düşüncenin Türkiye’ye nasıl gelmiş olabileceğini, bu uygulamanın sürecini ve aktörlerinin kimler olabileceğini ortaya koymaya çalışacağım. Bu çerçevede üç soru yanıt aranmaya çalışılmaktadır.

1. İlkokullar için tarih programı geliştirmede “yakın geçmişten uzak geçmişe doğru” program geliştirme anlayışı kimler tarafından ve hangi gerekçelerle ortaya atıldı?
2. Erken Cumhuriyet Döneminde bu uygulamanın ortaya çıkışında II. Meşrutiyet Dönemi tarih eğitim çalışmalarının etkisi nedir?
3. 1924 İlkokul Programı 3. Sınıf Tarih Dersi Öğretim Programı’nın yakın geçmişten uzak geçmişe doğru işlenmesi uygulamasının sonuçları nelerdir? 

Anahtar Kelimeler: İlkokulda Tarih Öğretimi, d’Alembert,  Ahmet Halit Yaşaroğlu, Bizim Tarih

 

The Teaching History In Elementary School In 1924: The Turkish Experince Under The Influence Of D'alembert

Abstract: The aim of this article is to discuss the affect of European pedagogical heritage to the early Republican period in Turkey by taking into account the teaching of History from the present to the past times at the 3^rd grade and the 5^th grade in Elementary School. Also I want to show the political and the pedagogical grounds of the application that put into action just after the proclamation of the Republic in 1923. Starting from very limited resources in this subject, I tried to show how this idea might have come to Turkey, who were the main actors in this application by using the historical method.

In this context, three questions are tried to be answered. These are as follows;

1. Who put forward the idea of teaching of History at elementary school from the present to the past and on what grounds?
2. What was the influence of the history education studies at the Second Constitutional Period to the Early Republican Period in Turkey on this matter.
3. What were the results of the teaching of the History from to present to past at the at the 3^rd grade and the 5^th grade in Elementary School in 1924.

Keywords: The Teaching History İn Elementary School, d’Alembert, Ahmet Halit Yaşaroğlu, Bizim Tarih

Anahtar Kelimeler

İlkokulda Tarih Öğretimi, d’Alembert, Ahmet Halit Yaşaroğlu, Bizim Tarih

Kaynakça

• Ahmet Halid (Yaşaroğlu), (1925) İlkmektep 3. Sınıf, İstanbul: Amedi Matbaası.
• Alper, Ali Fahrettin ( 2002) “İlk Mekteplerde Tarih Tedrisatı”, Türk Yurdu, (akt. Bahri Ata ve Şeyma Şahan), cilt: 22, sayı: 175, ss. 91-99.
• -
• Aslan, Erdal (2011) “Osmanlı’nın “Mekatib-i İptidaiye”sinden Türkiye Cumhuriyeti’nin İlk Mekteplerine Geçişte Tarih Programlarında Değişim”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, S 48, s. 749-777.
• Aslan, Erdal (2011) Türkiye Cumhuriyeti’nin İlkokullarda İzlediği İlk Öğretim Programı: “1924 İlk Mektepler Müfredat Programı” İlköğretim Online, 10(2), 717-734, 2011. [Online]: http://ilkogretim-online.org.tr
• Başar, Erdoğan (2004) Millî Eğitim Bakanlarının Eğitim Faaliyetleri (1920-1960), İstanbul: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Baymur, Fuat (1949) Tarih Öğretimi, 3. basım, İstanbul: İnkılâp Kitapevi.
• Binbaşıoğlu, Cavit (2003) Hayat Bilgisi Öğretimi, Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Carre ve Liquier (1918) Mekteplere Mahsus İlm-i Terbiye-i Etfal, terc. Necmettin Sadık (Sadak), Maarif-i Umumiye Nezareti, Telif ve Tercüme Kütüphanesi, İstanbul: Matbaa-I Amire.
• Çapa, Mesut (2002) Cumhuriyet’in İlk Yıllarında Tarih Öğretimi”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, S 29-30, s.39-55.
• Dewey, John (2000) “Temel Eğitimde Tarihin Amacı” çev. Bahri Ata, Millî Eğitim, S 147, s. 43-45.
• Egan, Kieran (2010) Eğitimli Zihin, çev. Filiz Keser, Ankara: Pegem Akademi.
• -
• Ergün, Mustafa (1996) II. Meşrutiyet Devrinde Eğitim Hareketleri (1908-1914), Ankara: Ocak Yayınları.
• Erişirgil, M. Emin (2010) Bildiklerim, Yay. hzl. M. Bülent Varlık, Ankara: Mülkiyeliler Birliği Vakfı Yayını.
• Hasluck, Eugene Lewıs (1920) The Teaching of History, Cambridge: The Unıversity Press.
• Jarvis, Charles H. (1917) The Teaching of history, Oxford: Clarendon Press.
• -
• Maarif Vekâleti (1924) İlk Mekteplerin Müfredat Programı, İstanbul: Matbaa-i Amire.
• Maarif Vekâleti (1926) İlk Mekteplerin Müfredat Programı, İstanbul: Millî Matbaa.
• Sabri Cemil (Yalkut) (1910) Ameli Fenni Tedris, Üsküp: Kosova Matbaası.
• -
• Sâtı, (1910) Tarih Tedrisinin Usul-i Esasiyesi”, Tedrisat-ı İbtidaiye Mecmuası, sayı:8, s. 92-94.
• Shklar, Judith N. (1981) Jean D'Alembert and the Rehabilitation of History, Journal of the History of Ideas Vol. 42, No. 4, p. 643-664.
• Stradling, Robert (2003) 20. Yüzyıl Avrupa Tarihi Nasıl Öğretilmeli?, çev. Ayfer Ünal, İstanbul: Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı Yayını.
• Şimşek, Ahmet (2006) İlköğretim Öğrencilerinde Tarihsel Zaman Kavramının Gelişimi ve Öğretimi, G.Ü. Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Tarih Eğitimi Anabilim Dalı, Basılmamış Doktora Tezi.
• Taner, Ali Haydar ( 1913) “Talim ve Terbiye: İbtidaiye Mekteplerinde Yurt Terbiyesi” Türk Yurdu, yıl:2, sayı:31, s. 123-127.