TARİH, TARİHÇİLİK ve TARİHYAZIMI ÜZERİNE BAZI GÖZLEMLER

Yıl 2018, Cilt: 7 Sayı: 2, 578 - 603, 20.10.2018

Cenk Reyhan

https://doi.org/10.17497/tuhed.472090

Öz

Çoğu
edebiyat eleştirisi alanından gelen postmodernist teorisyenler; tarihçiliği (ya
da tarihyazımını), bir anlatı sanatı olarak ele aldılar ve kanıtı retoriğin bir
parçası olarak değerlendirdiler. Buna göre, “tarihyazımı”, bir metni
kurgulamak-sahnelemek-sunmak gibi görecelik üzerine inşa-icat edilen bir
anlatı/metin kurgusudur. Buna karşı verilen cevap; “tarih”in, bir kurgu türü
olarak düşünüldüğünde, geçmiş üzerine bilimsel bir çalışma yapmanın da imkânı
kalmadığına dairdir. Bir sosyalbilim alanı olan “tarihçilik” mesleğinin kendine
özgü bilimsel araştırma yöntemleri vardır. Tarihçi, metin kategorilerini kendi
keyfine göre değil, bir kuramsal perspektiften beslenerek ve kanıtlarla
ilişkilendirerek metinlerarası ilişkiler, bağlamsal değerlendirmeler vb. içinde
sorgulardan geçirdikten sonra metni inşa eder. Bu metin “gerçeklik etkisi”ni
amaçlayan, “retorik”sel bir metin değil, tarihsel gerçekliği bulmayı hedefleyen
“kanıt”sal bir metindir. Bu makalede, tarih, tarihçilik ve tarihyazımı üzerine;
ilgili literatürün kavram havuzunu oluşturan “anlatı”, “retorik” ve “kanıt”
terimleri ile ilişkili olarak, genel bir değerlendirme yapacağız.

Anahtar Kelimeler

Tarihçilik, Tarihyazımı, Anlatı, Retorik, Kanıt

HISTORY, HISTORY WRITING and SOME OBSERVATIONS on HISTORIOGRAPHY

Öz

Postmodernist
theorists, mostly from the field of literary criticism, considered historiography
as a narrative art and regarded the proof as part of the rhetoric. According to
this view, historiography is a narrative/text fiction based on relativity
through constructing- staging – presenting a text. The answer given to this is
that if history is regarded as a type of fiction, then there will be no
possibility to do a scientific study on the past. As a field of social
sciences, the profession of history writing has its own scientific research
methods. Historian constructs the text by benefiting from theoretical
perspective. They link proof with the text after questioning it in the context
of intertextual relations, contextual evaluations etc. This text is not a
rhetorical one aimed to the effect of reality, but an evidential text that aims
to find historical reality. In this article on history and historiography; we
will make a general evaluation in relation to the terms of the narrative,
rhetoric and evidence that constitute the concept pool of the related
literature.

Anahtar Kelimeler

Historiography, Narrative, Rhetoric, Evidence

Kaynakça

• “Auschwitz”, Holocaust Encyclopedia, http://www.ushmm.org/wlc/tr/article.php?ModuleId= 10005189 (Erişim: 01.09.2018).
• Aristotales (1995). Retorik (Çev. Mehmet H. Doğan). İstanbul: Yapı Kredi.
• Beratlı, N. (2006). Bilim mi - sanat mı- propaganda mı? Tarih Nedir? Kıbrıs Yazıları, Sayı 3, Yaz-Güz 2006, s. 3-20.
• Breisach, E. (2009). Tarihyazımı (Çev. Hülya Kocaoluk) İstanbul: Yapı Kredi.
• Büyüköztürk, Ş. (t.y.). Örnekleme yöntemleri. http://w3.balikesir.edu.tr/~msackes/wp/wp-content/uploads/2012/03/BAY-Final-Konulari.pdf (Erişim: 18.09.2018).
• Carr, E. H. (1991). Tarih nedir (Çev. Misket Gizem Göktürk). İstanbul: İletişim.
• Chartier, R. (1998). Yeniden geçmiş: Tarih, yazılı kültür, toplum, (Çev. Lale Aslan), Ankara: Dost Yayınları, 1998.
• Collingwood, R. G. (2005). Tarihin ilkeleri ve tarih felsefesi üstüne başka yazılar (Çev. Ahmet Hamdi Aydoğan). İstanbul: Yapı Kredi.
• Danacıoğlu, E. (2001). Geçmişin izleri: Yanıbaşımızdaki tarih için bir klavuz. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt. Evans, R. (1999). Tarihin savunusu. Ankara: İmge.
• Faroqhi, S. (1999). Osmanlı tarihi nasıl incelenir?: Kaynaklara giriş (Çev. Zeynep Altok). İstanbul: Tarih Vakfı.
• Foucault, M. (1999). Bilginin arkeolojisi (Çev. Veli Urhan). İstanbul: Birey.
• Ginzburg, C. (2006). Güç ilişileri: Tarih, retorik, kanıt (Çev. Durdu Kundakçı). Ankara: Dost.
• Gökçe, B. (1988). Toplumsal bilimlerde araştırma. Ankara: Savaş.
• Jacoby, R. (1992). A new intellectual history. American Historical Review, 97/2, April 1992, p. 405-424.
• Jenkins, K. (1997). Tarihi yeniden düşünmek. Ankara: Dost.
• Munslow, A. (2000). Tarihin yapısökümü (Çev. Abdullah Yılmaz). İstanbul: Ayrıntı.
• Opperman, S. T. (1999). Postmodern tarih kuramı: Tarih yazımı, roman ve yeni tarihselcilik. Ankara: Evin.
• Özatay, Z. İ. (2017). Ricoeur’ün zaman felsefesi bağlamında yaşama sanatı olarak anlatı ve bir örnek: Mrs. Dalloway. Düşünme Dergisi, Haziran 2017, s. 64-75.
• Öztürkmen, A. (2002). Sözlü tarih: Yeni bir disiplinin cazibesi. Toplum ve Bilim, Sayı 91, Kış 2001-2002, s. 115-121.
• Parlakpınar, M. (2010). Yalçın-Çelik, S. Dilek (2005) Yeni tarihselcilik kuramı ve Türk edebiyatında postmodern tarih romanları (Yayın Değerlendirme). Bilig, Güz 2010 / Sayı: 55, s. 271-275.
• Reyhan, C. (2011). Toplumsal kuram açısından tarihsel malzeme. Tarih Nasıl Yazılır: Tarihyazımı İçin Çağdaş Bir Metodoloji (s. 151-177). İstanbul: Tarihçi.
• Reyhan, C. (2016). Tarihbilim: Tarihyazımı ve tarihçilik üzerinden bir kavramsallaştırma denemesi. Ş. Özkan-Erdoğan ve O. Zengin (Eds.) Prof. Dr. Oğuz Onaran’a Armağan (s. 417-434). Ankara: Ankara Üniversitesi.
• Ricoeur, P. (2007). Zaman ve anlatı – 1: Zaman-olayörgüsü-üçlü mimesis (Çev. Mehmet Rifat - Sema Rifat). İstanbul: Yapı ve Kredi.
• Ricoeur, P. (2012). Hafıza, tarih, unutuş (Çev. M. Emin Özcan). İstanbul: Metis.
• Rifat, M. (2007). Türkçe çevirinin önsözü. Zaman ve Anlatı – 1. Zaman-Olayörgüsü-Üçlü Mimesis (Çev. Mehmet Rifat - Sema Rifat, s. 7-11). İstanbul: Yapı ve Kredi.
• Safran, M., Şimşek, A. (2011). Anlatı bağlamında tarihyazımının sorunları. Bilig, Güz 2011/Sayı: 59, s. 203-234.
• Sales, V. (2016). Derleyenin önsözü. Tarihçiler, Véronique Sales (Der.) (Çev. Elif Bildirici, s. 9-11.). İstanbul: İletişim.
• Skocpol, T. (Ed.) (1999). Tarihsel sosyoloji, block’tan wallerstein’e görüşler ve yöntemler (Çev. Ahmet Fethi). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt.
• Thompson, P. (1999). Geçmişin sesi: Sözlü tarih (Çev. Şehnaz Layıkel). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt.
• Tosh, J. (2008). Tarihin peşinde: Modern tarih çalışmasında hedefler, yöntemler ve yeni doğrultular (Çev. Özden Arıkan). İstanbul: Tarih Vakfı.
• Traverso, E. (2009). Geçmişi kullanma kılavuzu: Tarih, bellek, politika (Çev. Işık Ergüden). İstanbul: Versus. White, H. (2008). Metatarih: Ondokuzuncu yüzyıl Avrupası’nda tarihsel imgelem (Çev. Mehmet Küçük). Ankara: Dost.
• Yalçın-Çelik, S. D. (2005). Yeni tarihselcilik kuramı ve türk edebiyatında postmodern tarih romanları. Ankara: Akçağ.
• Yeşilyurt, Ş. (2009). Nedim Gürsel’in romanlarının yeni tarihselci bağlamda okunması. Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic. Volume 4 /1-II Winter 2009, s. 1989-2009.