TAŞRADA DARÜLMUALLİMATLARIN AÇILIŞI ve TARİHSEL GELİŞİMİ

Yıl 2019, Cilt: 8 Sayı: 1, 174 - 198, 22.05.2019

Sevim Ceylan Dumanoğlu , Memet Yetişgin

https://doi.org/10.17497/tuhed.493065

Cited By: 3

Öz

Osmanlı Devleti’nde kız öğretmen okulu
Darülmuallimat, ilk 1870 yılında İstanbul’da açılmış ve uzun bir süre tek
başına ülkenin kadın öğretmen ihtiyacını karşılamaya çalışmıştır. Bu mektep
mezunları, sadece İstanbul’da bulunan kız mekteplerinin ihtiyacını karşılayabilmiştir.
Taşrada kız ibtidai ve rüşdiye okullarında var olan kadın öğretmen açığını
kapatmak için yeni darülmuallimatlara ihtiyaç duyulmuş ve II. Meşrutiyetin
ilanı ile darülmuallimatların taşrada yaygınlaştırılması meselesi ele
alınmıştır. 1913 yılında yayınlanan Tedrisat-ı İbtidaiye Kanun-ı Muvakkati
doğrultusunda bazı vilayetlerde darülmuallimatların açılması için çalışmalar
yapılmış. Vilayetlerin istemleri göz önünde bulundurularak imkânlar dâhilinde
kız öğretmen okulları açılmıştır. 1913-14 eğitim öğretim yılında gündüzlü ve
yatılı olarak Adana’da, 1914-15 yılında İzmir Karşıyaka’da, 1915 yılında
Halep’te, Ankara, Bursa’da ve Kastamonu’da bir kız öğretmen okulu açılmıştır.
1915-1916 yılında Konya’da, Edirne’de, 1916 senesinde Balıkesir’de 1917 yılında
ise Beyrut’ta Darülmuallimat-ı İbtidaiye eğitim öğretime başlamıştır. Çeşitli vilayetlerde, sancak merkezlerinde
açılan bu darülmuallimatlar, büyük bir öneme ve geniş bir içeriğe sahiptir. Bu
kurumlar, kadınların toplumsal statülerinin değiştirilmesinde, kadınlara yeni
bir kimlik kazandırmasında son derece önemlidir. Çalışma ile eğitim hayatında ve toplumsal hayatta oldukça etkili olan
darülmuallimatlara vilayetlerde duyulan ihtiyaç, darülmuallimatların
öğrenci profili, müfredat ve eğitim öğretim durumu hakkında bilgi vermek
amaçlanmış. Ülkede meydana gelen
siyasi, sosyal, kültürel ve ekonomik olayların taşradaki darülmuallimatlar
üzerindeki etkileri gösterilmek istenmiştir. Nitel araştırma yönteminin
kullanıldığı çalışma, temelde arşiv kaynaklarının incelenmesi ile
oluşturulmuştur. Başbakanlık Osmanlı
Arşivi’nin Maarif Nezareti Evrakı, Dâhiliye, İrade Evrakı ağırlıklı olmak üzere
eğitim ile ilgili kalemleri taranmıştır. Taşra darülmuallimatları ile ilgili
yayınlanan nizamnameler, talimatnameler, salnamelerden faydalanılmıştır. Bunun
dışında süreli yayınlar, resmi yayınlardan istifade edilmiş, araştırma-inceleme
eserlerin ilgili kısımlarından faydalanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Eğitim, Darülmuallimat, Taşra, Anahtar Kelimeler: Osmanlı Devleti, Öğretmen Yetiştirme

OPENING and HISTORICAL DEVELOPMENT of TEACHER’S TRAINING SCHOOLS for GIRLS in the COUNTRY

Öz

Darülmuallimat, teacher’s training school for
girls, was first opened in Istanbul in 1870 and stayed as single one in this
area for a long time, and tried to meet the needs for female teachers in the
country. Because of the increase in the number of schools opened for girls in
the country, the numbers of the Darülmuallimat graduates were not sufficient,
and even the teachers who graduated from this school had difficulty in meeting
the needs of the girls' schools in Istanbul alone. In the provinces, girls’
primary and secondary schools needed a great number of female teachers. During
the second proclamation of the Constitutional Monarchy, the expansion of these
schools in the provinces was discussed. In 1913 Tedrisat-ı İbtidaiye Kanun-ı
Muvakkati was published and studies were carried out in order to open the
Darülmuallimat in some provinces. The requests of the provinces were taken into
consideration and girls’ teacher schools were opened in line with facilities in
the 1913-14 school year, a teacher’s training school for girls was opened in
Adana as boarding and day school. Other such schools were opened in cities
namely Izmir, Aleppo, Ankara, Bursa, Kastamonu, Konya, Edirne, Balikesir and
Beirut between 1914 and 1917. These constrictions opened in various provinces
and starch centers have great importance and a wide range of content. These
schools have been very important in changing women's social status and gaining
a new identity for women. The aim of this study was to provide information
about the need for girls’ teacher schools in the provinces and the student
profile, curriculum, educational status of schools. It was aimed to show the
effects of political social cultural and economic events on rural schools. This
study, in which the qualitative research method is used, is basically created
by examining the archive resources. In the Prime Ministry Ottoman Archive,
sections on education in the Ministry of Education, Internal Medicine and Will
are scanned. Registrations, instructions, and instructions about girls teachers
schools were used. Apart from this, periodicals, official publications were
used and the relevant parts of the research and analysis were used.

Anahtar Kelimeler

Ottoman State, Education, Teacher’s Training School for Girls, Country, Turkey

Kaynakça

• Akyüz, Y. (1999). Osmanlı son döneminde kızların eğitimi ve öğretmen Faika Ünlüer’in yetişmesi ve meslek hayatı. Milli Eğitim Dergisi, S. 143; Ankara, ss. 12-32.
• Akyüz, Y. (1989). Türk eğitim tarihi. Ankara: Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi.
• Alkan, M. Ö. (2000). Tanzimat’tan Cumhuriyet’e modernleşme sürecinde eğitim istatistikleri. Ankara: Devlet İstatistik Enstitüsü.
• Arslanoğlu, İ. (1998). Kastamonu öğretmen okulları (1884-1977). İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı.
• Berker, A. (1945). Türkiye’de ilköğretim. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı.
• BOA., MF. İST., Dosya No: 44, Gömlek No:37, 17 RA 1336a.
• BOA., DH. HMŞ., Dosya No: 6-1, Gömlek No: 11 7 Ca 1338f.
• BOA., DH. İD., Dosya No:26, Gömlek No: 34, 19 S 1329.
• BOA., DH. ŞFR., Dosya No: 545, Gömlek No:112, 1332.
• BOA., DH. UMVM., Dosya No: 145, Gömlek No:115, 29 R 1335g.
• BOA., DH. UMVM., Dosya No: 16, Gömlek No:55, 5 L 1333b.
• BOA., DH. UMVM., Dosya No: 42, Gömlek No: 107, 6 Z 1338d.
• BOA., DH. UMVM., Dosya No: 51, Gömlek No:44, 4 M 1338a.
• BOA., DH. UMVM., Dosya No:155, Gömlek No:102, 22 Z 1336c.
• BOA., DH. UMVM., Dosya No:156, Gömlek No: 53, 2 S 1337d.
• BOA., DH. UMVM., Dosya No:157, Gömlek No: 65, 1 Ca 1337e.
• BOA., DH. UMVM., Dosya No:39, Gömlek No: 34, 26 Z 1337a.
• BOA., DH. UMVM., Dosya No:42, Gömlek No: 114, 18 Z 1338e.
• BOA., DH. UMVM., Dosya No:69, Gömlek No:62, 01 M 1340.
• BOA., DH.UMVM., Dosya No:142, Gömlek No:69, 25 M 1335h.
• BOA., DH.UMVM., Dosya No:15, Gömlek No:18, 30 M 1338c.
• BOA., DH.UMVM., Dosya No:69, Gömlek No:35, 10 Z 1336d.
• BOA., İ. DH., Dosya No: 27616, Gömlek No: 1, 8 R 1275.
• BOA., İ. DH., Dosya No: 614, Gömlek No: 42823- 6, 13 R 1287.
• BOA., MF. ALY,. Dosya No:145, Gömlek No:40, 17 Ca 1338b.
• BOA., MF. ALY., Dosya No: 108, Gömlek No: 95, 6 Z 1335i.
• BOA., MF. ALY., Dosya No: 103, Gömlek No: 3, 6 Ca 1335c.
• BOA., MF. ALY., Dosya No: 104, Gömlek No: 107, 20 B 1335e.
• BOA., MF. ALY., Dosya No: 104, Gömlek No: 125-31, 24 B 1335l.
• BOA., MF. ALY., Dosya No: 82, Gömlek No: 97, 5 Za 1333a.
• BOA., MF. ALY., Dosya No:103, Gömlek No:3, 6 Ca 1335c.
• BOA., MF. ALY., Dosya No:105, Gömlek No:70, 23 S 1335f.
• BOA., MF. ALY., Dosya No:119, Gömlek No:37, 3 Za 1336e.
• BOA., MF. ALY., Dosya No:125, Gömlek No: 112-2, 18 Ra 1337c.
• BOA., MF. ALY., Dosya No:135, Gömlek No: 96, 11 N 1337b.
• BOA., MF. ALY., Dosya No:152, Gömlek No:74, 24 S 1339.
• BOA., MF. İST., Dosya No: 32, Gömlek No: 20, 8 C 1335b.
• BOA., MF. İST., Dosya No: 35, Gömlek No: 6, Ca 1335m.
• BOA., MF. İST., Dosya No: 38, Gömlek No: 50, 20 B 1335ı.
• BOA., MF. İST., Dosya No: 38, Gömlek No:55, 20 B 1335d.
• BOA., MF. İST., Dosya No: 48, Gömlek No:36, 23 Ca 1336b.
• BOA., MF. İST., Dosya No:32, Gömlek No: 83, 9 R 1335a.
• BOA., MF. İST., Dosya No:34, Gömlek No: 33, 6 Ca 1335j.
• BOA., MF. İST., Dosya No:38, Gömlek No: 44, 18 B 1335k.
• BOA., MF. İST., Dosya No:50, Gömlek No: 45, 24 B 1336f.
• Darülmuallimat Küşadı. (1287, 25 Muharrem). Takvim-i Vekayi, no. 1217, s. 1-2.
• Darülmuallimin Sıbyan Şubelerine Dair Talimatdır. (1316). Maarif-i Umumiye Nezareti Salnamesi, s. 353.
• Darülmuallimin ve Darülmuallimat Nizamnamesi. (1331). Maarif-i Umumiye Nezareti. İstanbul: Matbaa-i Amire.
• Darülmuallimin ve Darülmuallimat Nizamnamesi. (1333, 1 Ramazan). Takvim-i Vekayi, no. 2232, s. 1.
• Darülmuallimin ve Darülmuallimat-ı İbtidaiye Talimatnamesi. (1332). Maarif-i Umumiye Nezareti. İstanbul: Matbaa-i Amire.
• Erdem, T.Y. (2013). II. Meşrutiyet’ten Cumhuriyet’e kızların eğitimi. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Ergin, O. N. (1977). Türk maarif tarihi. İstanbul: Eser.
• Ergün, M. (1996). II. meşrutiyet devrinde eğitim hareketleri (1908-1914). Ankara: Ocak.
• Hakkut, Ş. (1978). Öğretmen okullarının 130. yıldönümü. Hayat Tarih Mecmuası. 4(150), 1 Nisan; İstanbul, s. 53.
• İstanbul Kız Muallim Mektebi 1933-Darülmuallimat 1870. (1933). İstanbul: İstanbul Kız Muallim Mektebi.
• Koçer, H.A (1967). Türkiye’de öğretmen yetiştirme problemi (1848-1967). Ankara: Yargıçoğlu.
• Kurnaz, Ş. (1996). I. meşrutiyet döneminde Türk kadını. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı.
• Kurnaz, Ş. (1997). Cumhuriyet öncesi Türk kadını. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı.
• Mahmud Cevad. (2002). Maarif-i umumiye nezareti tarihçe-i teşkilat ve icraatı. M. Ergün, T. Duman, S. Arıbaş, H. Dilaver (Haz.), Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı.
• Ortaylı, İ. (1987). İmparatorluğun en uzun yüzyılı. İstanbul: Hil.
• Öztürk, C. (1993). Darülmuallimat. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 8; İstanbul, s. 550-551.
• Öztürk, C. (2007). Atatürk devri öğretmen yetiştirme politikası. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Satı Bey, (2001). Meşrutiyetten sonra maarif tarihi. R.Doğan (Sad.), Dini Araştırmalar, C. 4 (11); Ankara, s. 197-207.
• Taşer, S. (2010). Tanzimat’tan Cumhuriyet’e modernleşme sürecinde öğretmen yetiştiren kurumlarda eğitim yönetimi ve denetimi (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Tedrisat-ı İbtidaiye Kanun-ı Muvakkati. (1329). Maarif-i Umumiye Nezareti. İstanbul: Matbaa- i Amire.
• Temelkuran, T. (1970). Türkiye’de açılan ilk kız öğretmen okulu. Belgelerle Türk Tarihi Dergisi, S. 36. İstanbul, s. 61-62.
• Unat, F.R. (1964). Türkiye eğitim sisteminin gelişmesine tarihi bir bakış. Ankara: MEB.
• Yıldırım, A. (1999). Nitel araştırma yöntemlerinin temel özellikleri ve eğitim araştırmalarındaki yeri ve önemi. Eğitim ve Bilim, 23(112); Ankara, s. 7-17.
• Yılmaz, M. (1989). Milli mücadelede Kastamonu öğretmenleri (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Yücel, H. A. (1994). Türkiye’de orta öğretim. Ankara: Kültür Bakanlığı.