Hayat bilgisi dersi 2005-2018 öğretim programları ve ders kitaplarında zamanı ve mekânı algılama becerisi

Yıl 2024, Cilt: 13 Sayı: 1, 49 - 71, 29.05.2024

Ayse Özçınar

https://doi.org/10.17497/tuhed.1347450

Öz

Bu araştırmada 2005 ve 2018 yılı Hayat Bilgisi dersi öğretim programlarının ve ders kitaplarının Zaman ve Mekânı algılama becerisi kapsamında karşılaştırılması amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda söz konusu programlar ve ilgili ders kitapları; özel amaçlar, içerik boyutları açısından analiz edilip karşılaştırılmıştır. Araştırma betimsel bir yaklaşıma aittir. Araştırmanın verileri doküman inceleme tekniğinin ilkeleri temele alınarak analiz edilmiştir. Araştırma nitel araştırma yöntemi özellikleri taşımaktadır. Araştırmanın veri kaynağını MEB Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığının yayımlamış olduğu 2005 ve 2018 yılı Hayat Bilgisi dersi öğretim programları ve Millî Eğitim Bakanlığının yayımladığı birinci ikinci ve üçüncü sınıf ders kitapları oluşturmaktadır. Araştırmadan elde edilen bulgulara göre programların genel yapısı incelendiğinde; 2005 Hayat Bilgisi ders kitapları zamanı algılama kategorileri bakımından zenginken 2018 Hayat Bilgisi ders kitapları mekânı algılama içerikleri bakımından zengindir. 2005 Hayat Bilgisi öğretim programı içerik bakımından zamanı ve mekânı algılama becerisine ilişkin içerikler daha sıklıkla kullanırlarken 2018 Hayat Bilgisi öğretim programda içerik bakımından daha kısıtlıdır.

Anahtar Kelimeler

Hayat Bilgisi Öğretim Programı, Hayat Bilgisi Ders Kitabı, Zaman ve Mekan

Destekleyen Kurum

yok

Proje Numarası

yok

Teşekkür

Akademik katkılarından ötürü Prof. Dr. Ahmet Şimşek'e teşekkür ederim.

Perception of time and space in life science course 2005-2018 curricula and textbooks

Öz

In this study, it was aimed to compare the 2005 and 2018 Life Science course curricula and textbooks within the scope of time and space perception skills. For this purpose, these programs and related textbooks were analyzed and compared in terms of specific objectives and content dimensions. The research uses a descriptive approach. The data from the research were analyzed based on the principles of document analysis. The research has qualitative research methods. The data source for the research consists of the 2005 and 2018 Life Science course curricula published by the Ministry of National Education Board of Education and the first, second, and third grade textbooks published by the Ministry of National Education. According to the findings obtained from the research, when the general structure of the programs is examined; While 2005 Life Science textbooks are rich in time perception categories, 2018 Life Science textbooks are rich in space perception content. While the 2005 Life Science curriculum uses content related to the ability to perceive time and space more frequently in terms of content, the 2018 Life Science curriculum is more limited in terms of content.

Anahtar Kelimeler

Life Science Curriculum, Life Science Textbook, Time and Space

Proje Numarası

yok

Kaynakça

• Ablak, S., ve Aksoy, B. (2018). Sosyal bilgiler öğretim programında yer alan mekânı algılama becerisi ile ilgili öğrenci algılarının incelenmesi. Turkish Studies, 13(11).
• Adak Özdemir. A. (2011). Mekânsal beceri eğitim programının okul öncesi dönem çocuklarının mekânsal becerilerine etkisi (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Marmara Üniversitesi.
• Akbaba, B. (2020). Ortaöğretim öğrencilerinin kronolojik düşünme becerileri ve bu becerilerin sınıf düzeyine göre gelişiminin incelenmesi. Eğitim ve Bilim, 45(203).
• Akcan, E. ve Türkmenoğlu, Ö. A. (2022). Hayat bilgisi ders kitaplarının farklılıklar açısından incelenmesi. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 42(1), 423-459.
• Akcan, P. İ. (2005). Edinim sürecinde görünüş: ilköğretim ikinci sınıf Hayat Bilgisi kitaplarındaki eylemler, durum türleri ve görünüş etkileşimi. Dil Dergisi, (130), 7-18.
• Akengin, H., ve Ayaydın, Y. (2017). Mekânı algılama ve zihin haritalarının geliştirilmesi üzerine bir araştırma. Marmara Coğrafya Dergisi, (36), 48-56.
• Akkaya Yılmaz, M. (2022). Spatial reasoning skills levels of junior high school students . lnternational Journal of Geography Geography Education , (47) , 135-147 . DOI: 10.32003/igge.1116462
• Anıktar. S. (2008). Çocukların mekân algısının gelişmesinde bilgisayarın etkisinin araştırılması (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Yıldız Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Aydın, V., Yazıcı, H., ve Bulut, R. (2013). Sosyal Bilgiler dersinde animasyon ve dijital harita kullanımının öğrencilerin mekânı algılama becerilerine yönelik etkileri. Marmara Coğrafya Dergisi, (28), 1-17.
• Baduroğlu. H. (2018). Altıncı sınıf sosyal bilgiler ders kitabının mekânı algılama becerisi bakımından incelenmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Akdeniz Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Batmaz, M. C. ve Dündar, H. (2022). Hayat bilgisi 3. sınıf ders kitabında yer alan ölçme ve değerlendirme araçlarının incelenmesi. International Journal Of Social Science Research, 11(1), 17-39.
• Bentley, Alastair M. (2001). Swazi children's understanding of time concept: A Piagetian study. Journal of Genetic Psychology, 148(4): 443-453.
• Canoğlu, S. ve Geçimli, M. (2020). Çocuk ve mekân algısı üzerine bir uygulama. Uluslararası Disiplinlerarası ve Kültürlerarası Sanat, 5(10), 227-237.
• Corbin, J. & Strauss, A. (2008). Basics of qualitative research: techniques and procedures for developing grounded theory. Sage.
• Creswel, John W. (2013). Nitel araştırma yöntemleri, beş yaklaşıma göre nitel araştırma ve araştırma desenleri (Bütün M. ve Demir S.B, Çev.). Siyasal.
• Çakmak, S. (2017). “Fındık Sekiz” anlatısında zaman ve mekân. Kent Akademisi, 10(32), 542-548.
• Çalık, M. ve Sözbilir, M. (2014). İçerik analizinin parametreleri. Eğitim ve Bilim, 39(174), 33-38.
• Değirmenci, Y. , Bulut, A. & Kuzey, M. (2021). Okul öncesi öğrencilerinin mekân algısı ve yön becerilerine yönelik öğretmen görüşlerinin incelenmesi. Bayburt Eğitim Fakültesi Dergisi, 16 (31), 21-38. https://doi.org/10.35675/befdergi.069069
• Demir, Y. (1994). Filmde zaman ve mekân üzerine. Kurgu, 5(1), 100-109.
• Demirkaya, H. (1999). Mekân kavramının tarihsel süreç içinde incelenmesi ve günümüzde mekân anlayışı (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Yıldız Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Doğru, M. S. (2020). Zaman ve mekân bağlamında bir zamanlar Anadolu’da filmini Bahtin’in “Kronotop” kavramıyla okumak. Uluslararası Kültürel ve Sosyal Araştırmalar Dergisi (Uksad), 6(1), 329-341.
• Erol, B. ve Kıroğlu, K. (2012). Hayat bilgisi ders kitaplarının dil ve anlatım yönünden değerlendirilmesi. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, (32), 155-176.
• Erol, F. Z. ve Akpınar, E. (2021). Sosyal bilgiler eğitimi alanında yapılmış mekânı algılama becerisi konulu deneysel çalışmalar üzerine bir inceleme. International Journal of Social Science Research, 10(1), 1-16.
• Esen, H. (2000). Anayurt Oteli filminde zaman ve mekân. Selçuk İletişim, 1(2), 3-13.
• Frıedman, William J. (1991). The development of children's memory for the time of past events. Child Development, 62: 139-155.
• Gök Çolak. F. (2021). Okul Öncesi dönemdeki çocuklar için uzamsal düşünme becerileri testinin geliştirilmesi ve çocukların uzamsal düşünme becerilerinin incelenmesi (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Marmara Üniversitesi, Temel Eğitim Anabilim Dalı. Temel Eğitim Anabilim Dalı.
• Gözütok, F. D., Taş, İ. D., Rüzgâr, M. E. Akçatepe, A. G. ve Yetkiner, A. (2015). İlkokul birinci sınıf hayat bilgisi kitaplarının değerlendirilmesi. İlköğretim Online, 14(3), 825-844.
• Güldalı, Ş. U. ve Demirbaş, İ. (2017). 2009, 2015 ve 2017 hayat bilgisi öğretim programlarının yaratıcı düşünme açısından karşılaştırılması. International Journal of Eurasia Social Sciences/Uluslararasi Avrasya Sosyal Bilimler Dergisi, 8(29).
• Gülüm, K. ve Çeltik, D. (2014). İlkokul 2. sınıf hayat bilgisi ders ve çalışma kitabının niteliğini arttıracak öneriler. Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 38(1), 46-58.
• Gündoğdu, E. (2002). Mimarlıkta zaman ve mekân (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Heddens, J. W.& Speer, W. R. (2006). Today’s mathematics: Concepts, methods and instructional activities (11th Ed.). John Wiley and Sons.
• Kurbanov, B. (2000). Plastikte maddileşen zaman ve mekân. Sanat Dergisi, (2).
• Küçüköner. H. (2022). Çağdaş sanatta eser-mekân ilişkisi (Yayımlanmamış Sanatta Yeterlilik Tezi). Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Linn, M.C. & Petersen, A.C. (1985). Emergence and characterization of sex differences in spatial ability: a meta-analysis. Child Development, 56, 1479-1498.
• Mercan, Z., (2019). Erken Steam geleceğe hazırlık programının çocukların görsel uzamsal akıl yürütme becerilerine etkisi (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Gazi Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Merriam, B. S. (2015) Nitel araştırma: Desen ve uygulama için bir rehber. Nobel.
• Newcombe, N. S. ve Huttenlocher, J. (2000). Making space. MIT.
• Orhan, A. H. (2007). Henri Matisse'nin sanatında zaman ve mekân kavramı. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 47(1), 77-94.
• Öcal, A. (2009). Sosyal Bilgiler dersinde mekânı algılama becerisini yeniden düşünmek. Sosyal Bilgiler Öğretiminde Yeni Yaklaşımlar-1 içinde (ss. 263-278). Pegem.
• Özdemir, A. A. (2011). Mekansal beceri eğitim programının okulöncesi dönem çocuklarının becerilerine etkisi (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Özyılmaz. E. (2021) Çocuklarda sınır algısı üzerinden gündelik mekanların keşfi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Teknik Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü.
• Pamuk, A. (2021). The use of geographical space in history textbooks. International Journal Of Education Technology & Scientific Researches, 6(14).
• Parker, W.C. (2001). Social studies in elementary education. Merrill Prentice Hall.
• Posta, B. (2022) Mekan ve mekan algısının dönüşümünü teknoloji üzerinden okumak (Yayımlamamış Yüksek Lisans Tezi). Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Safi, H. (2010). Sosyal bilgiler öğretim programında yer alan mekânı algılama becerisinin geliştirilmesi hakkında öğretmen görüşleri (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Safran, M. ve Şimşek, A. (2009). Çocuklarda zaman algısının gelişimi. Journal of International Social Research, 1(6).
• Sağlam, H., Tınmaz, E. ve Hayal, M. (2015). Sınıf öğretmenlerinin “zaman ve kronolojiyi algılama” becerisini öğretme deneyimlerine fenomonolojik bir bakış. Turkish History Education Journal, 4(1), 49-66.
• Sevinç, T. (2013). Zaman-mekân kavramının mimarlığa etkileri (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Silverman, D. (2019). Interpreting qualitative data. Sage.
• Şeyben, B. Y, (2014). Görsel sanatta zaman ve mekân parametreleri ve sitüasyonist estetik. Akdeniz Sanat, 2(4). Şimşek, A. (2012). İlköğretim öğrencilerinde tarihsel zaman ve kronoloji becerileri. İçinde M. Safran (Ed.), Sosyal Bilgiler Öğretimi (s. 93-117). Pegem.
• Şimşek, A. ve Bal, M. S. (2010). Tarih şeridi aracılığıyla öğretmen adaylarının tarihsel zaman algılarının incelenmesi. Sosyal Bilgiler Eğitimi Araştırmaları Dergisi, 1(1), 124-151.
• Şimşek, A. ve Kolbasar, S. (2020). 4. sınıf sosyal bilgiler kitabındaki “Milli Mücadele” konusunun kronoloji bilgi ve becerilerini kazandırması açısından öğretmen ve öğrenci görüşleri ile incelenmesi. Uluslararası Sosyal Bilgilerde Yeni Yaklaşımlar Dergisi, 4(2), 335-356.
• T.C. Milli Eğitim Bakanlığı İlköğretim Genel Müdürlüğü. (1998). İlköğretim okulları için hayat bilgisi öğretim programı.
• Taneri, A. ve Yüksel, S. (2020). Hayat bilgisi ders kitaplarının anahtar yetkinlikler açısından incelenmesi. Gazi Eğitim Bilimleri Dergisi, 6(2), 185-209.
• Tanju B. (2008). Zaman – mekân ve mimarlıklar. A. Şentürer, Ş. Ural, Ö. Berber, F.U. Sönmez (Eds.), Zaman Mekân, ss. 168-185. Yem.
• Topakkaya, A. (2012). Zaman kavramı bağlamında Platon-Aristoteles karşılaştırması. Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi, (13), 219-232.
• Ucus, S. ve Demirbaş, İ. (2017). Okul öncesi eğitim programı ile ilkokul hayat bilgisi öğretim programının sarmallığının incelenmesi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 13(3), 1084-1105.
• Varlikgörücüsü, N. ve Çalışkan, M. (2020). Zaman ve kronolojiyi algılama becerisini nasıl geliştirebilirim?. Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(2), 194-209.
• Wach, E. & Ward, R. (2013). Learning about qualitative document analysis. Ids Practice Paper İn Brief, (13).
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2008). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (6. Baskı). Seçkin.
• Yılmaz, L. (2018). Video Sanatında Zaman ve Mekân Kullanımı Üzerine. İstanbul Aydın Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Dergisi, 4(7), 9-20.
• Sönmez, Ö. F. (2010). İlköğretim sosyal bilgiler öğretiminde harita becerileri (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Sönmez, Ö. F. ve Aksoy, B. (2013). Cumhuriyetten günümüze ilköğretim programlarında harita becerileri. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 17(1), 269-288.
• Naylor, D. T., & Diem, R. A. (1987). Elementary and middle school social studies. Random House. Wearden, J. H. (2016). The psychology of time perception. Palgrave Mcmillan. https://doi.org/10.1057/978-1-137-40883-9
• Ivry, R. B. and Schlerf, J. E. (2008). Dedicated and intrinsic models of time perception. Trends in Cognitive Sciences, 12(7), 273-280. https://doi.org/10.1016/j.tics.2008.04.002