Dijital Nesne Epistemolojisi: Yeni Bir Epistemolojik Paradigma

Yıl 2025, Sayı: 47, 214 - 235, 23.06.2025

Resul Yüksel

https://doi.org/10.17829/turcom.1594144

Öz

Dijital epistemoloji, enformasyonun dijitalleşmesi neticesinde ortaya çıkmıştır. Dijitalleşmenin ardından evrene dair dijital bir perspektif geliştirilmiş ve bu durum, dijital-analog ayrımını gündeme getirmiştir. Bu çalışmada, dijitalleşmenin ortaya çıkardığı dijital nesneler ve epistemolojik süreçleri, geleneksel epistemolojinin kavramsal şemalarının dönüşümü üzerinden kuramsal olarak tahkik edilmiştir. Bu bağlamda çalışmanın amacı, dijitalleşmenin doğurduğu bilgi işlem süreçlerini veri ve enformasyon kavramları çerçevesinde çözümleyerek geleneksel epistemolojilerden farklı olarak dijital epistemolojinin, dijital medya temelinde bir analizini yapmaktır. Bu doğrultuda dijital nesneler, dört ontolojik katmanda ele alınmaktadır: temel düzey, kurucu dijital nesneler, üretici dijital nesneler ve ürün olarak dijital nesneler. Temel düzey, henüz nesneleşmemiş dijital şeylere işaret ederken; kurucu dijital nesneler, işlenmemiş ham verilerdir. Üretici dijital nesneler, yani algoritmalar ve bilgisayar programları, bu ham verileri biçimlendirerek enformasyona dönüştürür. Ürün olarak dijital nesneler ise bu enformasyonları ifade eder. Dolayısıyla dijital epistemolojinin nihai hedefi, bu enformasyonların üretilmesidir. Bu çerçevede dijital nesnelere, insanın epistemik yetilerinin genişletilmesi bağlamında bakılabilir. Bilginin depolanması ve bilgi işlem hızındaki artış, büyük veri kavramını ortaya çıkarmıştır. Büyük veri havuzunda sınırsız sayıda enformasyonun depolanması, bu enformasyonlar arasında bağlantılar kurulmasını ve organize edilmelerini zorlaştırmıştır. Bu durum, epistemik bilgiye erişimde çeşitli sorunlar doğurarak enformasyon temelli bir yaşam modeline yol açmıştır.

Anahtar Kelimeler

Dijital Epistemoloji , Dijital Nesne , Dijital Medya , Veri , Enformasyon

Epistemology of Digital Objects: A New Epistemological Paradigm

Öz

Digital epistemology has emerged from the digitization of information, revealing a digital perspective on the universe and the digital-analog distinction. This study offers a theoretical investigation of the digital objects and epistemological processes generated by digitization through transformations in the conceptual schemes of traditional epistemology. Accordingly, it analyzes the computational processes induced by digitization in terms of data and information, and offers a depiction of digital epistemology that is distinct from classical epistemologies and grounded in digital media. Digital objects can be evaleuated on four ontological bases: the fundamental level, constitutive digital objects, generative digital objects, and digital objects as products. The fundamental level refers to digital entities that have not yet attained objectification, while constitutive digital objects consist of unprocessed raw data. Productive digital objects, namely algorithms and computer programs, process this raw data and formalize it into information. This information amounts to digital objects as products. Therefore, the ultimate purpose of digital epistemology is the production of this information. From this perspective, digital objects can be regarded as an expansion of human epistemic abilities. Information storage and processing speed have led to big data. Unlimited data storage in big data repositories has complicated meaningful organization of data and access to epistemic knowledge, creating an information-based life.

Anahtar Kelimeler

Digital Epistemology , Digital Object , Digital Media , Data , Information

Kaynakça

• ABC News. (2024, November 16). What to know about Elon Musk’s Neuralink brain chip implant. https://abcnews.go.com/Health/elon-musks-neuralink-brain-chip-implant/story?id=106792141
• Aristoteles. (2001). Fizik (S. Babür, Çev.). Yapı Kredi Yayınları.
• Arslan, İ. (2016). Çağdaş doğa düşüncesi. Küre Yayınları.
• Baeyer, H. v. (2004). Information: The new language of science. Harvard University Press.
• Baudrillard, J. (1995). Kötülüğün şeffaflığı: Aşırı fenomenler üzerine bir deneme (E. A. Ergüden, Çev.). Ayrıntı Yayınları.
• Baudrillard, J. (2002). Screened out (C. Turner, Çev.). Verso.
• Baudrillard, J. (2011). Simülakrlar ve simülasyon (O. Adanır, Çev.). Doğu Batı Yayınları.
• Capurro, R. (1999, October 29-30). Beyond the digital. Capurro. http://www.capurro.de/viper.html
• Capurro, R. (2020). The age of artificial intelligences: A personal reflection. The International Review of Information Ethics, 28(6), 1-21. https://doi.org/10.29173/irie388
• Cohen, H. (1885). Kants theorie der Erfahrung. Ferd. Dümmlers Verlagsbuchhandlung.
• Desai, J., Watson, D., Wang, V., Taddeo, M., & Floridi, L. (2022). The epistemological foundations of data science: A critical analysis. Synthese, 200(469), 1–27. https://doi.org/10.1007/s11229-022-03933-2
• Feather, J., & Sturges, P. (2003). International encyclopedia of information and library science. Routledge.
• Floridi, L. (2009). Against digital ontology. Synthese, 168(1), 151–178. https://doi.org/10.1007/s11229-008-9334-6
• Floridi, L. (2011). The philosophy of information. Oxford University Press.
• Floridi, L. (2023). AI as agency without intelligence: On ChatGPT, large language models, and other generative models. Philosophy & Technology, 36(1), 1–7. https://doi.org/10.1007/s13347-023-00621-y
• Floridi, L., & Nobre, A. (2024). Anthropomorphising machines and computerising minds: The crosswiring of languages between artificial ıntelligence and brain & cognitive sciences. Minds and Machines: Journal for Artificial Intelligence Philosophy and Cognitive Science, 34(5), 1–12. https://doi.org/10.1007/s11023-024-09670-4
• Fredkin, E. (1992). A new cosmogony. MIT Csail. http://www.ai.mit.edu/projects/im/ftp/poc/fredkin/New-Cosmogony
• Frickê, M. (2015). Big data and its epistemology. Journal of the Association for Information, 66(4), 651–661. https://doi.org/10.1002/asi.23212
• Göz, K. (2018). İbn Sina düşüncesinde ortak duyu (hiss-i müşterek) kavramı. Pau İlahiyat Fakültesi Dergisi, 5(10), 305–329.
• Guyer, P. (2006). Kant. Routledge.
• Hansen, M. B. (2012). Bodies in code: Interfaces with digital media. Routledge.
• Hatfield, G. (2021). Sense data. Stanford Encyclopedia of Philosophy. https://plato.stanford.edu/entries/sense-data/
• Heidegger, M. (1998). Tekniğe ilişkin soruşturma (D. Özlem, Çev.). Paradigma Yayınları.
• Heidegger, M. (2008). Varlık ve zaman (K. H. Ökten, Çev.). Agora Kitaplığı.
• Hui, Y. (2012). What is digital object. Metaphilosophy, 43(4), 380–395. https://doi.org/10.1002/9781118700143.ch4
• Hui, Y. (2016). On the existence of digital objects. University of Minnesota Press.
• Husserl, E. (1983). Ideas pertaining to a pure phenomenology and to phenomenological philosophy (F. Kersten, Çev.). Martinus Nijhoff Publishers.
• Ingvarsson, J. (2020). Towards a digital epistemology: Asthetics and modes of thought in early modernity and the present age. Palgrave Macmillan.
• İbn Sina. (2004). Risaleler (A. Açıkgenç, & M. Kırbaşoğlu, Çev.). Avrasya Yayınları.
• Kant, I. (1919). Kritik der reinen Vernunft. Verlag von Felix Meiner.
• Kim, J. (2001). Phenomenology of digital-being. Human Studies, 24(1/2), 87–111. https://doi.org/10.1023/A:1010763028785
• Koch, G., & Kinder-Kurlanda, K. (2020). Source criticism of data platform logics on the internet. Historical Social Research, 45(3), 270–287. https://doi.org/10.12759/hsr.45.2020.3.270-287
• Lyotard, J. F. (1994). Postmodern durum (A. Çiğdem, Çev.). Vadi Yayınları.
• Machta, J. (1999). Entropy, information, and computation. American Journal of Physics, 67(12), 1074–1077. https://doi.org/10.1119/1.19085
• McLuhan, M. (1994). Understanding media: The extensions of man. MIT Press.
• Platon. (2016). Devlet (F. Akderin, Çev.). Say Yayınları.
• Richardson, J. (2016). Law and the philosophy of privacy. Routledge.
• Sağlamtimur, Ö. (2010). Dijital sanat. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(3), 213–238.
• Sterne, J. (2006). Analog. B. Peters (Ed.), Digital keywords: A vocabulary of information society and culture içinde (ss. 31–44). Princeton University Press. https://doi.org/10.2307/j.ctvct0023.7
• Vahidimehr, M., Davodiroknabadi, A., Khoie, M., & Jahangard, A. (2024). Thoughts’ McLuhan on based attitude an as epistemology digital. The Monthly Scientific Journal of Bagh-e Nazar, 21(138), 5–14. http://doi.org/10.22034/bagh.2024.457224.5604
• Yüksel, R. (2022). Televizyonun epistemolojik analizi üzerine. ETHOS: Felsefe ve Toplumsal Bilimlerde Diyaloglar, 15(1), 29–47.