The Contribution of Accreditation Standards in University Laboratories to Quality in Higher Education: The Case of Turkey

Yıl 2025, Cilt: 8 Sayı: 4, 651 - 661, 24.12.2025

Tarık Yörükoğlu , Elif Mercan Ünyeli

Öz

Accreditation of university laboratories according to the TS EN ISO 17025 standard is extremely important in implementing high quality standards in laboratories and obtaining reliable results. Accreditation shows that laboratories operate in accordance with internationally accepted standards and that their results are reliable. This study examines the current status, distribution and effects of accreditation on laboratory performance of university laboratories accredited according to the TS EN ISO 17025 standard in Turkey. The research is based on data from the Turkish Accreditation Agency (TÜRKAK) and the Higher Education Information Management System (YÖK).
The research findings show that university laboratories constitute a certain percentage of the total of 2,181 active accredited institutions in various fields throughout Turkey. University laboratories are mostly accredited in accordance with the TS EN ISO/IEC 17025 (for testing and calibration laboratories) and TS EN ISO 15189 (for medical laboratories) standards. The Marmara and Aegean regions stand out as the regions with the most accredited laboratories. This situation is thought to be related to the diversity and development of the industry and the large number of universities and research institutions in these regions.
The study reveals that the accreditation processes of university laboratories have positive effects on laboratory performance and reliability. Accreditation increases the participation of laboratories in international collaborations and their funding opportunities. This increases the research capacity and scientific contributions of universities, thus increasing Turkey's competitiveness in the field of science and technology.
As a result, the accreditation of university laboratories increases the quality of higher education institutions' education and research activities and ensures that they obtain reliable results. This process increases the scientific reputation of universities and will maximize the reliability of the data obtained in scientific studies. The fact that universities in Türkiye attach more importance to accreditation processes and continuously improve these processes will increase the country's global competitiveness in the field of science and technology.

Anahtar Kelimeler

TS EN ISO 17025 , TS EN ISO 15189 , Accreditation , University , Laboratory

Üniversite Laboratuvarlarında Akreditasyon Standartlarının Yükseköğretimde Kaliteye Katkısı: Türkiye Örneği

Öz

Üniversite laboratuvarlarının TS EN ISO 17025 standardına göre akredite edilmesi, laboratuvarlarda yüksek kalite standartlarının uygulanmasında ve güvenilir sonuçlar elde edilmesinde son derece önemlidir. Akreditasyon, laboratuvarların uluslararası kabul gören standartlara uygun çalıştığını ve sonuçlarının güvenilir olduğunu göstermektedir. Bu çalışma, Türkiye’deki TS EN ISO 17025 standardına göre akredite olmuş üniversite laboratuvarlarının mevcut durumunu, dağılımını ve akreditasyonun laboratuvar performansına etkilerini incelemektedir. Araştırma, Türk Akreditasyon Kurumu (TÜRKAK) ve Yüksek Öğretim Bilgi Yönetim Sistemi (YÖK) verilerine dayanmaktadır.
Araştırma bulguları, Türkiye genelinde çeşitli alanlarda toplam 2.181 aktif akredite kuruluşun belli bir yüzdesini üniversite laboratuvarlarının oluşturduğu göstermektedir. Üniversite laboratuvarları, çoğunlukla TS EN ISO/IEC 17025 (test ve kalibrasyon laboratuvarları için) ve TS EN ISO 15189 (tıbbi laboratuvarlar için) standartlarına uygun olarak akredite edilmiştir. Marmara ve Ege bölgeleri, en fazla akredite laboratuvara sahip bölgeler olarak öne çıkmaktadır. Bu durum, sanayinin çeşitliliği ve gelişmişliği ile bu bölgelerdeki üniversite ve araştırma kurumlarının sayısının fazlalığıyla ilişkili olduğu düşünülmektedir.
Çalışma, üniversite laboratuvarlarının akreditasyon süreçlerinin, laboratuvar performansı ve güvenilirliği üzerinde olumlu etkiler yarattığını ortaya koymaktadır. Akreditasyon, laboratuvarların uluslararası işbirliklerine katılımını ve fon bulma olanaklarını artırmaktadır. Bu durum, üniversitelerin araştırma kapasitelerini ve bilimsel katkılarını artırarak, Türkiye’nin bilim ve teknoloji alanındaki rekabet gücünü yükseltmektedir.
Sonuç olarak, üniversite laboratuvarlarının akredite edilmesi, yükseköğretim kurumlarının eğitim ve araştırma faaliyetlerinde kaliteyi artırmakta ve güvenilir sonuçlar elde etmelerini sağlamaktadır. Bu süreç, üniversitelerin bilimsel itibarını artırmakta ve yapılan bilimsel çalışmalarda elde edilen verilerin güvenirliğini en üst seviyelere çıkaracaktır. Türkiye'deki üniversitelerin, akreditasyon süreçlerine daha fazla önem vererek bu süreçleri sürekli olarak iyileştirmesi, ülkenin bilim ve teknoloji alanındaki küresel rekabet gücünü artıracaktır.

Anahtar Kelimeler

TS EN ISO 17025 , TS EN ISO 15189 , Akreditasyon , Üniversite , Laboratuvar

Etik Beyan

Bu çalışma, herhangi bir deneysel uygulama, insan veya hayvan katılımcı içermemekte olup yalnızca kamuya açık kurum verilerinin analizine dayanmaktadır. Dolayısıyla, etik kurul onayı gerektirmemektedir. Araştırmada kişisel veri kullanılmamış ve herhangi bir etik ihlal durumu söz konusu olmamıştır.

Kaynakça

• Açıkgöz, H. N., Hancı, İ. H., & Çakır, A. H. (2002). DNA laboratuvarının işleyişi. Sted, 11, 126-128.
• Adar, E., & İlhan, F. (2018). Çevre laboratuvarlarından kaynaklanan tehlikeli atıkların yönetimi. Sakarya University Journal of Science, 22(2), 322-332. https://doi.org/10.16984/saufenbilder.321697
• Ağraş, S., & Çoban, M. (2022). Rekabet üstünlüğü elde etmede toplam kalite yönetiminin etkileri. Yönetim Ekonomi Edebiyat İslami ve Politik Bilimler Dergisi, 7(2), 93-115. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/2832273
• Araç, S., & Koç, E. S. (2023). Sağlık kurumlarında kalite ve akreditasyon. International Anatolia Academic Online Journal Health Sciences, 9(3), 210-224. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/3594621
• Arslan, M., Ersoy Kart, M., & Atay, Ö. (2021). Dördüncü sanayi devrimi üzerine üniversite-sanayi işbirliği: Türkiye için olası etkileri üzerine düşünceler. Yönetim ve Çalışma Dergisi, 5(1), 15-29.
• Aslan, D. (2011). TS EN ISO 15189 ve klinik laboratuvarlarda akreditasyon kurs kitabı. TBD Yayınları.
• Bayındır, S. K., Efe, Y. S., & Başer, M. (2018). Hemşirelik eğitiminde akreditasyon. ERÜ Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 5(1-2), 17-23.
• Becket, N., & Brookes, M. (2005). Analysing quality audits in higher education. Brookes eJournal of Learning and Teaching, 1(2), 1-12.
• Biasini, V. (2012). Implementation of a quality management system in a public research centre. Accreditation and Quality Assurance, 17(6), 621-626. https://doi.org/10.1007/s00769-012-0936-9
• Boardman, P. C., & Corley, E. A. (2008). University research centers and the composition of research collaborations. Research Policy, 37(5), 5-6.
• Boardman, P. C. (2011). Government centrality to university–industry interactions: University research centers and the industry involvement of academic researchers. Research Policy, 38, 1288-1299.
• Büyükgüzel, K., Keleş, V., & Çelik, C. (2023). Bölgesel kalkınmadan uluslararasılaşmaya doğru üniversite uygulama ve araştırma merkezlerinin genel durumu: Araştırma ve yenilik stratejilerinde kalite güvence sisteminin geliştirilmesi. Journal of University Research, 6(3), 356-365. https://doi.org/10.32329/uad.1335796
• Clark, P. M. (1997). Reflections on quality assessment in England: 1993-1996. Quality Assurance in Education, 5(4), 217-224.
• Dağlar, H. (2018). Kamu üniversite sanayi işbirliği ve bölgesel kalkınma-Tr82 bölgesi örneği. Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi.
• Damar, M., & Erenay, F. S. (2024). Kanada ve Türkiye’deki yükseköğretim sistemlerinin karşılaştırmalı analizi: Politikalar, organizasyon ve öğrenci deneyimleri. Journal of University Research, 7(4), 473-497. https://doi.org/10.32329/uad.1536015
• Drennan, L., & Beck, M. (2001). Teaching quality performance indicators: Key influences on UK universities’ scores. Quality Assurance in Education, 9(2), 92-102.
• Emekli, D. İ. (2012). T.C. Pamukkale Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıbbi Biyokimya Anabilim Dalı (Uzmanlık tezi).
• Feller, I., Ailes, C. P., & Roessner, J. D. (2002). Impacts of research universities on technological innovation in industry: Evidence from engineering research centers. Research Policy, 31(3), 457-474.
• Filik, Ü. B., & Kurban, M. (2006). Mühendislik eğitiminde üniversite-sanayi işbirliğinin önemi ve ar-ge bilincinin geliştirilmesi. Elektrik, Elektronik, Bilgisayar Mühendislikleri Eğitimi 3. Ulusal Sempozyumu.
• Frazer, M. (1994). Quality in higher education: An international perspective. In D. Green (Ed.), What is quality in higher education? (pp. 93-100). SRHE and Open University Press.
• Green, D. (1994). What is quality in higher education? Buckingham: SRHE and Open University Press.
• Güden, M., Akkurt, S., Eroğlu, A. E., & Demir, M. M. (2011). Merkezi laboratuvarların araştırmadaki önemi: İYTE-MAM örneği. In G. Durmuş & E. Öztemel (Eds.), Uluslararası Yükseköğretim Kongresi: Yeni yönelişler ve sorunlar (pp. 1394-1398). İstanbul, Türkiye: Yükseköğretim Kurulu.
• Gürbüz, E., & Uçurum, E. T. (2012). Üniversite sanayi işbirliğinin geliştirilmesinde ortak araştırma merkezi’nin kurulmasına ilişkin model önerisi. Niğde Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 5(2), 12-36.
• Hacıfazlıoğlu, Ö. (2006). Avrupa Birliği yükseköğretim kalite göstergeleri ve Türkiye örneği (Doktora tezi). Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Harvey, L., & Green, D. (1993). Defining quality. Assessment and Evaluation in Higher Education, 18(1), 11-27.
• Hesapçıoğlu, M. (2003). Eğitim kurumlarında kalite olgusu ve kalite güvence sistemleri. Marmara Üniversitesi, Hektografik Çoğaltma, İstanbul.
• Jansen, R. T., Kenny, D., Blaton, V., Burnett, D., et al. (2000). Usefulness of EC4 essential criteria for quality systems of medical laboratories as guidelines to the ISO 15189 and ISO 17025 documents. Clinical Chemistry and Laboratory Medicine, 38(10), 1057-1064.
• Kaynar, P., Şenses, M., Karaca, S., & Cesaretli, Y. (2018). TS EN ISO/IEC 17025 standart kapsamında akredite olan su laboratuvarlarında müşteri memnuniyetinin değerlendirilmesi. Turk Hij Den Biyol Derg, 75(2), 143-152. https://doi.org/10.5505/TurkHijyen.2018.74508
• Kuş, C. (2017). Yenilik ekosistemlerinin desteklenmesine yönelik kamu politikaları: Kamu-üniversite-sanayi işbirliğinde üçlü sarmal modeli incelemesi. Journal of Entrepreneurship and Innovation Management, 6(1), 91-113.
• Özenç, Y. (2024). Yükseköğretimde kalite. Journal of University Research, 7(4), 498-509. https://doi.org/10.32329/uad.1538784
• Taştan, K., & Sabır Taştan, N. (2022). Üniversitelerin kalite süreçleri hakkında öneriler. Turkish Management Review, 1(1), 78-81. https://doi.org/10.5281/zenodo.7486605
• Toros, Ş. (2014). Çekme, darbe ve sertlik testlerinde laboratuvarlar arası karşılaştırma ve yetkinlik testleri ve değerlendirmesi (Yüksek lisans tezi). Yıldız Teknik Üniversitesi.
• TSE. (2022). Türk Standartları Enstitüsü, TS EN ISO 15189 Tıbbi Laboratuvarlar - Kalite ve Yeterlilik Standardı.
• TSE. (2017). Türk Standartları Enstitüsü, TS EN ISO/IEC 17025 Deney ve kalibrasyon laboratuvarlarının yetkinliği için genel gereklilikler standardı.
• TÜRKAK. (2023). Türk Akreditasyon Kurumu, 2023 yılı idare faaliyet raporu. https://www.turkak.org.tr (Erişim tarihi: 12.07.2024).
• TÜRKAK. (2024a). Türk Akreditasyon Kurumu. https://www.turkak.org.tr/akreditasyon/akreditasyon-ne-ise-yarar.html (Erişim tarihi: 12.07.2024).
• TÜRKAK. (2024b). Türk Akreditasyon Kurumu, Akredite kuruluşlar. https://asist.turkak.org.tr/tr/accreditation/accreditationagencysearch (Erişim tarihi: 24.11.2024).
• Türkeli, S. (2023). Standart belge ile farklılaşma mümkün mü? Akreditasyon söylem analizi. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 14(27), 111-131.
• Uras, F. (2022). Tıbbi laboratuvarlar için kalite yönetmelikleri ve akreditasyon standartları. In A. Güveniş (Ed.), Tıbbi metroloji uygulamaları (1. baskı, ss. 45-51). Ankara: Türkiye Klinikleri.
• Van Vught, F. A., & Westerheijden, D. F. (1994). Towards a general model of quality assessment in higher education. Higher Education, 28(3), 355-371.
• Wiklund, H., Klefso, B., Wiklund, P., & Edvardsoson, B. (2003). Innovation and TQM in Swedish higher education institutions—Possibilities and pitfalls. TQM Magazine, 12(2), 97-107.
• Woodhouse, D. (1999). Quality and quality assurance. In Quality and internationalisation in higher education (ss. 1-20). OECD Publications.
• Yardımcı, A., & Müftüoğlu, E. B. (2014). Üniversite sanayi işbirliğinde sanayi kesiminin beklentileri ve sorunları. Ankara: TOBB Yayını.
• Youtie, J., & Corley, E. A. (2011). Federally sponsored multidisciplinary research centers: Learning, evaluation, and vicious circles. Evaluation and Program Planning, 34, 13-20.
• Yücel, Ü., Güngör, N., & Osmanlıoğlu, E. (2013). Türkiye’de kimyasal ve iyonlaştırıcı radyasyon metrolojisinin geliştirilmesi. Ankara: Türkiye Atom Enerjisi Kurumu.
• YÖK. (2024). Yükseköğretim Bilgi Yönetim Sistemi üniversite istatistikleri. https://istatistik.yok.gov.tr/
• Zucker, L. G. (1991). Postscript: Microfoundations of institutional thought. In The New Institutionalism in Organizational Analysis (ss. 103-107).