Öğretim Üyelerinin Kurum Dışı Faaliyetleri: Katılım ve Etkileyen Faktörler

Yıl 2022, Cilt: 5 Sayı: 1, 20 - 34, 20.04.2022

Alper Çalıkoğlu

https://doi.org/10.32329/uad.1007932

Cited By: 1

Öz

Bilginin üretimindeki değişimler ile birlikte, yükseköğretimin topluma hizmet işlevinde ticari odaklı kurum dışı faaliyetlerin ağırlığı hızla artmıştır. Böylelikle, akademisyenlerin bir yandan ticari odaklı kurum dışı faaliyetlere daha fazla katılım sağlamaları diğer yandan da toplumsal konularda entelektüel liderlik işlevlerini devam ettirmeleri beklenir hale gelmiştir. Diğer taraftan ilgili kaynaklarda, ticari odaklı faaliyetlere katılımdaki artışın üniversitelerin topluma hizmet işlevi açısından olumsuz sonuçlar doğurduğu yönünde eleştiriler de yer almaktadır. Bu çalışma, son dönemde kurum sayısı ve öğrenci kapasitesinin hızla arttığı Türk yükseköğretim sisteminde, üniversitelerin topluma hizmet işlevini, öğretim üyelerinin ticari ve sosyal odaklı kurum dışı faaliyetleri çerçevesinde bütünleşik olarak incelemeyi amaçlamaktadır. Nicel araştırma yöntemlerinden tarama deseninde ilişkisel bir araştırma olarak tasarlanan çalışmada, öncelikle Türkiye’deki üniversitelerde görev yapan öğretim üyelerinin hangi ticari ve sosyal odaklı kurum dışı faaliyetlere katıldıkları betimsel analiz teknikleri ile incelenmiş, ardından her bir kurum dışı faaliyet alanı için katılıma etki eden faktörler lojistik regresyon ile ortaya konulmuştur. Bulgular, katılımcıların çeşitli ticari ve sosyal odaklı faaliyetlere katıldıklarını, ancak sosyal odaklı faaliyetler yürüten katılımcıların oranının ticari odaklı faaliyet yürütenlerin iki katından daha fazla olduğunu göstermektedir. Ayrıca, öğretim üyelerinin ticari odaklı kurum dışı faaliyete katılan grupta olma ihtimalinin, devlet üniversitesinde görev yapıyor olmaktan olumsuz, profesör unvanlı, erkek ve uygulamalı/pratik odaklı, teknoloji transferine yönelik ve uluslararası amaç ya da yönelimli araştırma eğilimine sahip olma durumlarından ise olumlu etkilendiği bulgusu elde edilmiştir. Sosyal odaklı faaliyetlere katılan grupta olma ihtimalinin de yaşı 60 ve üzeri, araştırma üretkenliği daha yüksek ve toplum odaklı araştırma yönelimi olan gruplarda olanlar için artarken, Fen, Teknoloji, Matematik, Mühendislik alanında olan öğretim üyeleri için azaldığı bulgusuna erişilmiştir. Bu bulgular çerçevesinde, öğretim üyelerinin yürüttüğü kurum dışı faaliyetler konusunda politika ve uygulamalar geliştirilirken, küresel gelişmelerin yanında bireysel ve kurumsal faktörlerin ve ulusal bağlamın da göz önünde bulundurulması önerilmiştir. Ayrıca, ilgili süreçlerde karar vericiler ile üniversite örgütünün paydaşları, sanayi kuruluşları ve farklı toplumsal kurum temsilcileri arasındaki iletişim ve eşgüdüm araçlarının kullanımı geliştirilebilir.

Anahtar Kelimeler

akademisyenlerin kurum dışı faaliyetleri, ticari odaklı kurum dışı faaliyetler, sosyal odaklı kurum dışı faaliyetler, yükseköğretimin topluma hizmet işlevi

Destekleyen Kurum

Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırmalar Kurumu (TÜBİTAK) ve Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Birimi (ÇOMÜ BAP)

Proje Numarası

TÜBİTAK-Proje No: 117K917; ÇOMÜ BAP-Proje No: SBA-2017-1093

Teşekkür

Bu çalışmada kullanılan veri seti, Academic Profession in the Knowledge-Based Society (APIKS) projesinin Türkiye ayağı kapsamında toplanmıştır. APIKS projesinin Türkiye ayağı, Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırmalar Kurumu (TÜBİTAK-Proje No: 117K917) ve Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Birimi (ÇOMÜ BAP-Proje No: SBA-2017-1093) tarafından desteklenmiştir.

Faculty Members’ External Engagement Activities: Participation and Influencing Factors

Öz

Proje Numarası

TÜBİTAK-Proje No: 117K917; ÇOMÜ BAP-Proje No: SBA-2017-1093

Kaynakça

• Aarrevaara, T., Finkelstein, M., Jones, G.A., & Jung, J. (2021). The academic profession in the knowledge-based society (APIKS): Evolution of a major comparative research project. In: T. Aarrevaara, M. Finkelstein, G.A. Jones, & Jung J. (Eds.), Universities in the knowledge society (pp. 49-64). Cham: Springer.
• Abreu, M., & Grinevich, V. (2013). The nature of academic entrepreneurship in the UK: Widening the focus on entrepreneurial activities. Research Policy, 42(2), 408–422.
• APIKSTR. (2020a). Proje etik onayları-Proje uygulama izinleri. http://www.apikstr.net/ adresinden 25.01.2020 tarihinde erişildi.
• APIKSTR. (2020b). Veri toplama aracı. http://apikstr.net/index/sayfa/931/veri-toplama-araci adresinden 30.09.2020 tarihinde erişildi.
• Arimoto, A. (2015). The teaching and research nexus from an international perspective. In W. K. Cummings & U. Teichler (Eds.), The relevance of academic work in comparative perspective (pp. 91–106). Cham: Springer.
• Balyer, A. (2011). Academic freedom: Perceptions of academics in Turkey. Eğitim ve Bilim-Education and Science, 162, 138-148.
• Benneworth, P., Ćulum, B. Farnell, T., Kaiser, F., Seeber, M., Šćukanec, N., Vossensteyn, H., & Westerheijden, D. (2018). Mapping and critical synthesis of current state-of-the-art on community engagement in higher education. Zagreb: Institute for the Development of Education.
• Calikoglu, A., Seggie, F. N., & Uslu, B. (2020). The teaching and research nexus in Turkish academia: Lessons from an international survey. Higher Education Forum, 17, 115-134.
• Casad, B. J., Franks, J. E., Garasky, C. E., Kittleman, M. M., Roesler, A. C., Hall, D. Y., & Petzel, Z. W. (2021). Gender inequality in academia: Problems and solutions for women faculty in STEM. Journal of Neuroscience Research, 99(1), 13–23.
• Cengiz, E. (2014). Üniversite-sanayi işbirliği üzerine değerlendirmeler. Yükseköğretim Dergisi, 4(1), 1–8. Clark, B. R. (1998). Creating entrepreneurial universities: Organizational pathways of transformation. Oxford: Pergamon for IEU Press.
• Cohen, L., Manion, L., & Morrison, K. (2007). Research methods in education. London: Routledge.
• Çokluk, Ö., Şekercioğlu, G., & Büyüköztürk, Ş. (2012). Sosyal bilimler için çok değişkenli istatistik. SPSS ve LISREL uygulamaları. Ankara: Pegem.
• Creswell, J. W. (2009). Research design: Qualitative, quantitative, and mixed methods approaches (3rd edn). Thousand Oaks, CA: Sage.
• Ćulum, B., Turk, M., & Ledić, J. (2015). Academics and community engagement: Comparative perspective from three European countries. In T. Fumasoli, G. Goastellec, & B. M. Kehm (Eds.), Academic work and careers in Europe: Trends, challenges, perspectives (pp. 133–150). Cham: Springer.
• Ekinci, C. E. , Türkkaş-Anasız, B. & Püsküllüoğlu, İ. E. (2018). Yükseköğretim modelleri ve türkiye yükseköğretim modelinin değerlendirilmesi . Uluslararası Bilimsel Araştırmalar Dergisi (IBAD),3(2) , 778-791.
• Erdem, A. R. (2013). Bilgi toplumunda üniversitenin değişen rolleri ve görevleri. Yükseköğretim Dergisi, 3(2), 109–120.
• Erdoǧmuş, N., & Esen, M. (2016). Classifying universities in Turkey by hierarchical cluster analysis. Egitim ve Bilim-Education and Science, 41(184), 363-382.
• Etzkowitz, H., & Leydesdorff, L. (1997). Universities and the global knowledge economy: A triple helix of university-industry-government relations. London: Pinter.
• Fairweather, J. (2009). Work allocation and rewards in shaping academic work. In J. Enders & E. de Weert (Eds.), The changing face of academic life: Analytical and comparative perspectives (pp. 171–194). Hampshire: Palgrave.
• Ferrando, P. J., & Lorenzo-Seva, U. (2017). Program FACTOR at 10: Origins, development and future directions. Psicothema, 29(2), 236-240.
• Frondizi, R., Fantauzzi, C., Colasanti, N., & Fiorani, G. (2019). The evaluation of universities’ third mission and intellectual capital: Theoretical analysis and application to Italy. Sustainability (Switzerland), 11(12), 3455.
• Gibbons, M., Limoges, C., Nowotny, H., Schwartzman, S., Scott, P., & Trow, M. (1994). The new production of knowledge: The dynamics of science and research in contemporary societies. London: Sage.
• Gök, E. (2016). The Turkish higher education system from the kaleidoscope of Martin Trow. Egitim ve Bilim-Education and Science, 41(184), 147–168.
• Gürüz, K. (2003). Dünyada ve Türkiye'de yükseköğretim. Tarihçe ve bugünkü sevk ve idare sistemleri (2. baskı). Ankara: Cem Web Ofset.
• Hazelkorn, E. (2015). Rankings and the reshaping of higher education: The battle for world-class excellence (2nd edn). London: Palgrave.
• Holgado–Tello, F. P., Chacón–Moscoso, S., Barbero–García, I., & Vila–Abad, E. (2010). Polychoric versus Pearson correlations in exploratory and confirmatory factor analysis of ordinal variables. Quality & Quantity, 44(1), 153–166.
• Höhle, E. A. & Teichler, U. (2013). The academic profession in the light of comparative surveys. In B. M. Kehm & U. Teichler (Eds.), The academic profession in Europe: New tasks and new challenges (pp. 23-38). Dordrecht: Springer.
• Karasar, N. (2012). Bilimsel araştırma yöntemi. Kavramlar-ilkeler-teknikler (23. Basım). Ankara: Nobel.
• Kavak, Y. (2019). Toplumsal katkı politikası. https://portal.yokak.gov.tr/makale/kurumun-toplumsal-katki-politikasi/ adresinden 30.09.2021 tarihinde erişildi.
• Kılıç, A. F. & Uysal, İ. (2019). Comparison of factor retention methods on binary data: A simulation study. Turkish Journal of Education, 8(3), 160-179.
• Kitagawa, F., Sánchez-Barrioluengo, M., & Uyarra, E. (2016). Third mission as institutional strategies: Between isomorphic forces and heterogeneous pathways. Science and Public Policy, 43(6), 736–750.
• Kocabaş, C., & Alpaydın, Y. (2018). Üniversite-sanayi işbirliği bağlamında teknoloji geliştirme bölgelerinin misyon ve vizyonlarının incelenmesi. Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, 8(2), 368-377.
• Krücken, G., Meier, F., & Müller, A. (2009). Linkages to the civil society as 'leisure time activities'? Experiences at a German university. Science and Public Policy, 36(2), 139–144.
• Landry, R., Saïhi, M., Amara, N., & Ouimet, M. (2010). Evidence on how academics manage their portfolio of knowledge transfer activities. Research Policy, 39(10), 1387–1403.
• Long, J. S., & Freese, J. (2006). Regression models for categorical dependent variables using Stata. (2nd edn). College Station, TX: Stata Press.
• Macfarlane, B. (2011). Professors as intellectual leaders: Formation, identity and role. Studies in Higher Education, 36(1), 57–73.
• Macfarlane, B. (2007). The academic citizen: The virtue of service in university life. London: Routledge.
• Mars, M. M., & Rios-Aguilar, C. (2010). Academic entrepreneurship (re)defined: Significance and implications for the scholarship of higher education. Higher Education, 59(4), 441–460.
• Miller, K., Alexander, A., Cunningham, J. A., & Albats, E. (2018). Entrepreneurial academics and academic entrepreneurs: a systematic literature review. International Journal of Technology Management, 77(1/2/3), 9-37.
• Morkoç, D. K. (2017). Topluma hizmet uygulamaları boyutunda üniversite web sitelerinin incelenmesi. Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, 7(2), 256-266.
• Ökmen, M. (2013). Üniversite yönetimlerinin girişimci üniversite kavramına ilişkin görüşleri. Yükseköğretim Dergisi, 3(2), 70–81.
• Özdemir, S. , Boyacı, A. , Kılınç, A. Ç. & Koşar, S. (2019). Türk yükseköğretim sistemi bağlamında girişimci üniversite modelinin incelenmesi: Nitel bir araştırma. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 39(2), 989-1027.
• Özoglu, M., Gür, B. S., & Gümüs, S. (2016). Rapid expansion of higher education in Turkey: The challenges of recently established public universities (2006-2013). Higher Education Policy, 29(1), 21–39.
• Öztemel, E. (2013). Yükseköğretim kurumlarında araştırma ve inovasyon kültürünün oluşturulması. Yükseköğretim Dergisi, 3(1), 22–29.
• Pasta, D. (2009). Learning when to be discrete: Continuous vs. categorical predictors. SAS Global Forum 2009 Statistics and Data Analysis Proceedings- Paper 248. https://support.sas.com/resources/papers/proceedings09/248-2009.pdf adresinden 08.03.2020 tarihinde erişildi.
• Perkmann, M., Tartari, V., McKelvey, M., Autio, E., Broström, A., D’Este, P., … , & Sobrero, M. (2013). Academic engagement and commercialisation: A review of the literature on university-industry relations. Research Policy, 42(2), 423-442.
• Resmi Gazete. (2001). Teknoloji bölgeleri geliştirme kanunu. https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.4691.pdf adresinden 01.09.2021 tarihinde erişildi.
• Resmi Gazete. (1981). Yükseköğretim kanunu. https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.2547.pdf adresinden 01.09.2021 erişildi.
• Rhoades, G. (2014). Extending academic capitalism by foregrounding academic labor. In B. Cantwell & I. Kauppinen (Eds.), Academic capitalism in the age of globalization (pp. 113–134). Baltimore: Johns Hopkins University Press.
• Sam, C., & van der Sijde, P. (2014). Understanding the concept of the entrepreneurial university from the perspective of higher education models. Higher Education, 68, 891–908.
• Sánchez-Barrioluengo, M., & Benneworth, P. (2019). Is the entrepreneurial university also regionally engaged? Analysing the influence of university’s structural configuration on third mission performance. Technological Forecasting and Social Change, 141, 206–218.
• Sankır, H., & Demir Gürdal, A. (2014). Bülent Ecevit Üniversitesi’nin Zonguldak’a etkileri ve kentin üniversite algısı. Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, 4(2), 90–98.
• Sankır, H., & Sankır, Ş. (2017). Toplumsal değişim açısından üniversite-kent etkileşimi ve algısı: Bülent Ecevit Üniversitesi örneği. Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, 7(3), 473-483.
• Schneijderberg, C., & Götze, N. (2021). Academics’ societal engagement in cross-country perspective: Large-n in small-n comparative case studies. Higher Education Policy, 34, 1–17.
• Söyler, İ. (2008). Eğitim hizmetleri bağlamında vakıf üniversitelerinin finansal ve vergisel sorunları. Maliye Dergisi, 154, 52–76.
• Teichler, U., Arimoto, A, & Cummings, W. K. (2013). The changing academic profession: Major findings of a comparative survey. Dordrecht: Springer.
• Thune, T., Reymert, I., Gulbrandsen, M., & Olaf Aamodt, P. (2016). Universities and external engagement activities: Particular profiles for particular universities? Science and Public Policy, 43(6), 774-786.
• Uslu, B. (2019). Türkiye’nin ekonomik gelişiminde beşeri ve teknolojik yatırımlar: Araştırma ve geliştirme harcamaları, öğrenci bazında yükseköğretim harcamaları ve mezun kitlesi. Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, 9(3), 402-412.
• Uslu, B. (2016). Faculty’s academic intellectual leadership within the conditions of modern universities. Eğitim ve Bilim- Education and Science, 41(184), 193–211.
• Uslu, B., & Arslan, H. (2015). Faculty’s academic intellectual leadership: predictive relations with several organizational characteristics of universities. Journal of Higher Education and Science, 5(2), 125.
• Uslu, B., Calikoglu, A., Seggie, F. N., & Seggie, S. H. (2019). The entrepreneurial university and academic discourses: The meta-synthesis of Higher Education articles. Higher Education Quarterly, 73(3), 285–311.
• Uslu, B., Çalıkoğlu, A., Seggie, F. N., & Seggie, S. H. (2020). TÜBİTAK Girişimci ve Yenilikçi Üniversite Endeksi kriterlerinin girişimci üniversitelerde öne çıkan faaliyetler açısından değerlendirilmesi. Yükseköğretim Dergisi, 10(1),1–11.
• Uysal, H. T., & Çatı, K. (2016). Yükseköğretim kurumlarındaki yöneticilerin girişimci üniversite algılamalarında iş ve örgüt psikolojisinin etkisi. Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, 6(1), 77-93.
• Yıldız, O. (2019). Girişimci Üniversite'nin kavramsal çerçevesi. Üniversite Araştırmaları Dergisi, 2(1), 25–34.
• YÖK. (2021). Üniversite sanayi işbirliğinin geliştirilmesi eylem planı. Ankara: Yükseköğretim Kurulu.
• YÖK. (2020). Yükseköğretimde YÖK projeleri: Yükseköğretimde ihtisaslaşma ve misyon farklılaşması. Bölgesel kalkınma odaklı üniversiteler. Ankara: Yükseköğretim Kurulu.
• YÖK. (2018). 2017-2018 öğretim yılı yükseköğretim istatistikleri. https://istatistik.yok.gov.tr/ adresinden 30.09.2020 tarihinde erişildi.
• Zimbardi, K., & Myatt, P. (2014). Embedding undergraduate research experiences within the curriculum: A cross-disciplinary study of the key characteristics guiding implementation. Studies in Higher Education, 39(2), 233–250.