PERSPECTİVE ON AFRİCA IN 19TH CENTURY OTTOMAN ERA TRAVELOGUES: ORIENTALISM?

Yıl 2024, Cilt: 7 Sayı: 4, 1174 - 1188, 31.12.2024

İlknur Tatar Kırılmış

https://doi.org/10.37999/udekad.1570528

Öz

As a genre that reflects the perception of cultures and civilizations, travelogues provide a wealth of information for many disciplines. Despite the rich knowledge that travelogues provide, the travelogues written by Ottoman authors during their stays on the African continent in the 19th century have not been analyzed with regard to the disciplines of orientalism and self-orientalism. As the time of the travelogues coincide with the mass-colonization of Africa, the works mentioned in this paper are particularly suited to be analysed through these methodologies. Through the 19th century travelogues, this paper attempts to answer the question of if the outlook of the Ottoman could be considered uniquely orientalist or as self-orientalist, taking the studies calling them orientalists into account as well. In the research material, it was seen that Ottoman travelers tended to respect African nations who wanted to preserve their culture, and with the concepts used in the study it was discovered that this situation could not be defined easily as orientalist. Within the travelogues, it was discovered that it was also not possible to summarize all of the views belonging to the travelling Ottomans as under the commonly known idea of Islamic Unity. Thus, there emerged a need to define this situation with a Turkish word inspired by its own geography. This term was proposed in the conclusion section of the paper.

Anahtar Kelimeler

Orientalism, Self Orientalism, Ottoman travelogues about Africa, Pan-Islamism

19. YÜZYIL OSMANLI DÖNEMİ SEYAHATNAMELERİNDE AFRİKA’YA BAKIŞ: ORYANTALİZM?

Öz

Kültür ve medeniyet algısını yansıtan türlerden birisi olan seyahatnameler, birçok disiplin için elverişli bir araştırma alanıdır. Osmanlı müelliflerinin 19. yüzyılda Afrika kıtası için yazdıkları seyahatnameler oryantalizm ve self-oryantalizm kavramları açısından analiz edilmemiştir. Araştırmaya dâhil olan eserlerin yazıldığı zamanla Afrika topraklarının sömürgeleştirilmesinin birbirine denk gelmesi bahsi edilen kavramları metodoloji açısından elverişli kılar. Bu araştırmada elde edilen verilerle Osmanlıyı - şarkiyatçı olarak niteleyen çalışmalar da dikkate alınarak – kendisine has bir şarkiyatçı veya self şarkiyatçı olarak görmenin mümkün olup olmadığı sorusu cevaplandırılmaya çalışıldı. Kültürünü muhafaza etmek isteyen Afrika milletlerinin bu arzularına saygı gösterme eğiliminde olan Osmanlı seyyahlarını bu araştırmaya konu olan kavramlarla tanımlamanın yetersiz olduğu görülmüş, mevcut görünümü İttihâd-ı İslâm olarak değerlendirmenin bütün materyali kapsayamayacağı keşfedilmiştir. Araştırma materyalinde ortaya çıkan bu durumu kendi coğrafyasından ilhamla Türkçe bir kelimeyle tanımlama ihtiyacı araştırmanın sonuç bölümünde teklif edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Oryantalizm, Self Oryantalizm, Afrika Seyahatnameleri, İttihâd-ı İslam

Kaynakça

• Ahmet Midhat Efendi (1878). Ahmet Midhat Efendi Tarafından Bir Mukaddime. Seyyah Mehmet Efendi. İstanbul’dan Asyâ-yı Vustâ'ya Seyâhat. Kırk Anbar Matbaası. s. 2-25.
• Ahmet Midhat Efendi (2020). Avrupa’da Bir Cevelan. Dergâh Yayınları.
• Asiltürk, B. (2009). Edebiyatın Kaynağı Olarak Seyahatnameler. Turkish Studies, 4(1), 911-995. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.569
• Aydemir, U. (2010). Cenap Şahabettin’in Seyahat Mektuplarında Oryantalist Etkiler. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Bilkent Üniversitesi.
• Batislam, D. (2011). Kerküklü Mehmed Mihrî’nin Sudan Seyahatnamesi. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Türkoloji Dergisi, 18 (1), 295-304.
• Baykurt, C. (2011). Trablusgarp’tan Sahra-yı Kebir’e Doğru. (Haz. Yüksel Kanar). Ark Kitapları.
• Bostan, İ. (2021). Sadık el Müeyyed Paşa ve Afrika İzlenimleri. Sabah Ülkesi, 67, 92-97.
• Bulut, Y. (2007). Oryantalizm. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA). C.XXXIII, s. 428-437.
• Çatma, B. (2019). II. Meşrutiyet Dönemi Osmanlılık Düşüncesinin Evrimi: Abdülkadir Câmi (Baykurt) Bey Örneği. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 7 (6), 53-58. http://dx.doi.org/10.18506/anemon.642232
• Çoruk, A. Ş. (2007). Oryantalizm Üzerine Notlar. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9 (2), 193-203.
• Demircan, A. (2010). Arap Edebiyatında Seyahatname Türü ve Seyahatnameler. (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). Yüzüncü Yıl Üniversitesi.
• Ebû Abdullah Muhammed (2000). İbn Battûta Tancî. İbn Battûta Seyahatnamesi. C I. (Terc. A. Sait Aykut). Yapı Kredi Yayınları.
• Gençoğlu, H. (2023). Güney Afrika’da Bir Osmanlı Münevveri: Ahmet Ataullah Bey ve Faaliyetleri. Tarih Araştırmaları Dergisi, 42 (73), 203-231. https://doi.org/10.35239/tariharastirmalari.947711 Göksoy, İ. H. (2017). Eğirdirli Seyyah Karçınzade Süleyman Şükrü: Hayatı, Seyahati ve Eserleri. Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2 (39), 9-39.
• Herzog, C. & Motika, R. (2000). Orientalism “alla turca”: Late 19th / Early 20th Century Ottoman Voyages into the Muslim ‘Outback. Die Welt Des Islams, 40 (2), 139-195.
• İnalcık, H. (2019). Hermenötik, Oryantalizm, Türkoloji. Doğu Batı, 5 (20), 11-37.
• Karakoç, İ. (2016). Biraz renk biraz şehvet o sensin işte: Cenap Şahabettin ve Osmanlı’nın ‘Orient’inde dört gezinti. International Journal of Human Sciences, 13 (1), 72-89. http://dx.doi.org/10.14687/ijhs.v13i1.3544
• Karçinzade Süleyman Şükrü (2013). Seyahat’ül Kübra. (Haz. Hasan Mert). Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Kavas, A. (2003). Türkiye’de Osmanlı Afrikası Araştırmaları. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 1 (2), 513-528.
• Makdisi, U. (2002). Ottoman Orientalism. American Historical Review. 768-796. https://warwick.ac.uk/fac/arts/history/students/modules/hi173/classesandreading/ottomanempire/makdisi_-_ottoman_orientalism.pdf (11.09.2023).
• Marco Polo (2004). Dünyanın Hikâye Edilişi Harikalar Kitabı. (Terc. Işık Ergüden, Z. Zühre İlkgelen). İthaki Yayınları.
• Muhammed Mihri (2016). Sudan Seyahatnamesi. (Edit. Ahmet Kavas). Kitabevi Yayınları.
• Okumuş, Ö. (1993). Molla Cami. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. VII, 94-99.
• Ömer Lütfi (2013). Ümit Burnu Seyahatnamesi. (Haz. Hüseyin Yorulmaz). Kitabevi Yayınları.
• Sâdık el Müeyyed (1999). Habeş Seyahatnamesi. (Haz. Mustafa Baydemir). Kaknüs Yayınları.
• Sâdık el Müeyyed (2018). Afrika Sahra-yı Kebirinde Seyahat. (Haz. H. Bostan & N. Omaç). Çamlıca Yayınları.
• Said, E. W. (2010). Şarkiyatçılık. (Terc. Berna Yıldırım). Metis Yayıncılık.
• Sutay, G. (2019). İki Farklı Zaman Tek Bir Amaç: İslam’ı Doğru Anlatma İbn Fazlan/Ebubekir Efendi. Iğdır Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 14, 45-78.
• Şahabettin, C. (2022). Hac Yolunda. (Haz. İsmail A. Kumsar). Kırmızı Kedi Yayınları.
• Tarakçı, C. (1993). Cenab Şahabeddin. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. C. VII, s.346-349.
• Yılmaz, G. (2014). Osmanlı Yönetiminin Oryantalist İnşası. Studies of the Ottoman Domain, 4 (7), 54-81.
• Yılmaz, Y. (2019). On Dokuzuncu Yüzyılda Güney Afrika’da Bir Osmanlı Alimi Ebubekir Efendi. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 14, 241-257.