Ortaokul Fen Bilimleri Ders Kitaplarının Bloom Taksonomisine Göre İncelenmesi

Yıl 2017, Cilt: 30 Sayı: 2, 521 - 549, 20.12.2017

Behiye Akçay Hakan Akçay Elif Kahramanoğlu

https://doi.org/10.19171/uefad.368965

Cited By: 8

Öz

Bu çalışmanın amacı Cumhuriyet’in ilanından günümüze program değişimine bağlı olarak 6., 7. ve 8. sınıf Fen Bilimleri ders kitaplarında bulunan soruların Bloom Taksonomisine göre Bilişsel Alan Basamakları açısından incelenmesidir. Elde edilen veriler doğrultusunda soruların yıllara göre karşılaştırılması yapılarak programlardaki değişikliklerin kitaplardaki sorulara etkisine vurgu yapılmak amaçlanmıştır. Araştırmada veri toplama amacıyla, 1926, 1948, 1974, 1992, 2000, 2004 ve 2013 yıllarında hazırlanan yedi farklı Fen Bilimleri programı incelenmiştir. Kitaplar Bloom Taksonomisi’nin Bilişsel Alan Basamaklarını oluşturan bilgi, kavrama, uygulama, analiz, sentez ve değerlendirme basamaklarına uygunluğuna göre analiz edilmiştir. Bu çalışma sonucunda, 1926 yılından günümüze müfredat değişimine bağlı olarak 6., 7. ve 8. sınıf Fen Bilimleri ders kitaplarında yer alan soruların fen programlarının değişimine bağlı kalmaksızın alt düzey düşünme becerilerini ölçtüğü tespit edilmiştir. 1926 ve 2013 programlarına göre hazırlanan 6. sınıf ders kitaplarındaki soruların üst düzey düşünme becerilerini ölçtüğü sonucuna varılmıştır. 7. sınıflar arasında ise 1926 ve 1948 programlarına göre hazırlanan ders kitaplarındaki sorular üst düzey düşünme becerilerini ölçerken, 2004 programına göre hazırlanan ders kitabındaki soruların alt düzey becerileri ölçtüğü tespit edilmiştir. Programlara göre hazırlanan 8. sınıf ders kitapları incelendiğinde 1926 programı en iyi iken, 2004 ve 2013 programına göre hazırlanan ders kitaplarındaki soruların alt düzey düşünme becerilerini ölçmesi nedeniyle en zayıf program olduğu saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Bloom taksonomisi, bilişsel düzey, fen ve teknoloji ders kitapları

Evaluation of Elementary Science Textbooks According to Bloom Taxonomy

Öz

The aim of this study is to analyze the effect of changes in middle school science texbooks’ questions from 1926 to 2013. Middle school science textbooks’ questions analyzed and classified based on Bloom’s Taxonomy of Cognitive Domain. Textbooks were selected from declaration of Republic of Turkey to present day. Data obtained from seven different science curricula prepared in 1926, 1948, 1974, 1992, 2000, 2004 and 2013. The questions analyzed based on Bloom’s Taxonomy of Cognitive Domain levels including knowledge, comprehension, application, analysis, synthesis and evaluation. As a result, since 1926 science curricula, regardless of changes in science curricula, questions in textbooks have been prepared to assess low level cognitive skills. It was concluded that 6th grade science textbooks’ questions which were prepared according to 1926 and 1948 science programs assess higher-order thinking skills. Among 7th grade science textbooks, programs of 1926 and 1948 were led to measure higher-order thinking skills while questions in 2004 program measured lower-level skills. While 8th grade science textbooks prepared according to 1926 program was found to have more qualified questions than the questions prepared according to 2004 and 2013 program which were assess the lower level thinking skills.

Anahtar Kelimeler

Bloom’s taxonomy, cognitive level, science and technology textbooks

Kaynakça

• Akbaba, T., 2004. Cumhuriyet döneminde program geliştirme çalışmaları, Bilim ve Aklın Aydınlığında Eğitim Dergisi, 7, 54-56.
• Akpınar, E., 2003. Ortaöğretim coğrafya dersleri yazılı sınav sorularının bilişsel düzeyleri. Erzincan Eğitim Fakültesi Dergisi, 5, 13-22.
• Anderson, L. W., and Krathwohl, D.R. (Ed.), 2010. A taxonomy for learning, teaching and assessing. A revision of Bloom’s Taxonomy of educational objectives. complete edition (A. Özçelik Çev.) Longman: New York.
• Arslan, M., 2000. Cumhuriyet dönemi ilkokul programları ve özellikleri. Milli Eğitim Dergisi, 146, 1–2, 5–6.
• Ayvacı, H. Ş., ve Türkdoğan, A., 2010. Yeniden yapılandırılan Bloom Taksonomisi’ne göre dersi yazılı sorularının incelenmesi. Türk Fen Eğitim Dergisi, 1, 13 - 25.
• Bal, A. P., ve Doğanay, A., 2009. İlköğretim beşinci sınıf öğrenilerinin matematik dersinde yapılandırmacı öğrenme ortamına bakış açıları. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 18, 156-171.
• Bayın, Ö., Güney, Ş., ve Özgen, R ., 1976. Fen bilgisi 1.sınıf. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Bayın, Ö., Güney, Ş., ve Özgen, R., 1979. Fen bilgisi 2.sınıf. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Bayın, Ö., Güney, Ş., ve Özgen, R., 1980. Fen bilgisi 3.sınıf. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Baysen, E., 2006. Öğretmenlerin sınıfta sordukları sorular ile öğrencilerin bu sorulara verdikleri cevapların düzeyleri. Kastamonu Eğitim Dergisi, 14 , 21 - 28.
• Bloom, B. S. (Ed.), 1956. Taxonomy of educational objectives. The classification of educational goals. Handbook I: cognitive domain. New York: Longmans, Gren and Company Inc.
• Büyük, Ş., Baş, B., Salmaner, V., ve Görür, N. (2002). İlköğretim fen bilgisi ders kitabı 7. Ankara: Basım Matbaacılık. Büyükalan Filiz, S., 2004. Öğretmenler için soru sorma sanatı. Ankara: Asil Kitapevi.
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E. K., Akgün, Ö. A., Karadeniz, Ş., ve Demirel, F., 2010. Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Cansüngü Koray, Ö., ve Yaman, S., 2002. Fen bilgisi öğretmenlerinin soru sorma becerilerinin Bloom Taksonomisi’ne göre değerlendirilmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 10, 317 - 324.
• Çakıcı, Y., ve Girgin, E., 2012. İlköğretim II. kademe fen ve teknoloji ders kitaplarındaki ünite sonu değerlendirme sorularının incelenmesi. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 12, 87-93.
• Çepni, S. (Ed.), 2010. Fen ve teknoloji öğretimi. Ankara: Pegem Akademi.
• Çepni S., and Çil, E., 2011. Can explicit reflective approach activities about the nature of science be prepared to contribute to the overcoming of alternative concepts in the field of science subject? Procedia - Social and Behavioral Sciences, 15, 3074-3078.
• Çetin, K., ve Gülseren, H. Ö., 2003. Cumhuriyet dönemi eğitim stratejileri. Milli Eğitim Dergisi, 60, 23-35.
• Çığırgan, H., ve Altıntaş, H., Özkan, H. ve Ay, M., 2000. İlköğretim fen bilgisi ders kitabı 6. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Çığırgan, H., ve Altıntaş, H., Özkan, H. ve Ay, M., 2000. İlköğretim fen bilgisi ders kitabı 7. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Basımevi.
• Çığırgan, H., ve Altıntaş, H., Özkan, H. ve Ay, M., 1998. İlköğretim fen bilgisi ders kitabı 8. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Basımevi.
• Demirel, Ö., 2011. Öğretim ilke ve yöntemleri öğretme sanatı. Ankara: Pegem Akademi.
• Demirel, Ö., 1992. Türkiye'de program geliştirme uygulamaları. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 7, 27 -43.
• Dindar, H., ve Taneri, A., 2011. MEB’in 1968, 1992, 2000 ve 2004 yıllarında geliştirdiği fen programlarının amaç, kavram ve etkinlik yönünden karşılaştırılması. Kastamonu Eğitim Dergisi, 19(2), 363-378.
• Dindar, H., ve Yangın, S., 2007. İlköğretim fen ve teknoloji dersi öğretim programına geçiş sürecinde öğretmenlerin bakış açılarının değerlendirilmesi. Kastamonu Eğitim Fakültesi Dergisi, 15, 185-198.
• Dindar, H., ve Demir, M., 2006. Beşinci sınıf öğretmenlerinin fen bilgisi dersi sınav sorularının Bloom Taksonomisi’ne göre değerlendirilmesi. Gazi Eğitim Fakültesi, 26, 87 - 96.
• Doğan, H., 1970. Orta öğretim programları üzerine bir deneme. Ankara Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3, 66-90.
• Eş, H., 2005. Liselere giriş sınavları fen bilgisi soruları ile ilköğretim fen bilgisi sınav sorularının BloomTaksonomisine göre değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Fen Bilgisi Öğretmenliği Bilim Dalı.
• Gözütok, F. D., 2003. Türkiye’de program geliştirme çalışmaları, Milli Eğitim Dergisi, 3, 160.
• Güngör, B., Yıldıran, N., Dökme, İ., ve Aydınlar, R., 2002. İlköğretim fen bilgisi ders kitabı 6. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Gücüm, B., ve Kaptan, F., 1992. Dünden bugüne İlköğretim fen bilgisi programları ve öğretim. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 8, 249-251.
• Güler, G., Ozek, N., ve Yaprak, G., 2004. 1999-2001 ÖSS fizik sorularının bilişsel gelişim seviyelerinin incelenmesi, dershane ve liselerde sorulan soruların bilişsel gelişim seviyelerinin karşılaştırılması. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 2, 63-66.
• Gündüz, Y., 2009. İlköğretim 6, 7 ve 8. sınıf sorularının ölçme araçlarına ve Bloom’un bilişsel alan taksonomisine göre analizi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2, 150 - 165.
• Güneş, B. (Ed.), 2012. İlköğretim fen ve teknoloji ders kitabı 8. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Koyuncu, Ç., Kavas, B., Tiryaki, N., ve Salmaner, V., 2002. İlköğretim fen bilgisi ders kitabı 8. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Leblebicioğlu, G. (Ed.), 2012. İlköğretim fen ve teknoloji 7. Sınıf ders kitabı. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Maarif Vekaleti, 1933. Fen bilgisi I. Kitap. İstanbul: Devlet Matbaası
• Maarif Vekaleti, 1932. Fen bilgisi II. Kitap. İstanbul: Devlet Matbaası
• Maarif Vekaleti, 1933. Fen bilgisi III. Kitap. İstanbul: Devlet Matbaası
• Milli Eğitim Bakanlığı (MEB), 2013. İlköğretim Kurumları (İlkokullar ve Ortaokullar) Fen Bilimleri Dersi (3, 4, 5, 6, 7 ve 8. Sınıflar) Öğretim Programı, Ankara: Devlet Kitapları Müdürlüğü
• Milli Eğitim Bakanlığı (MEB), 2005. İlköğretim Fen ve Teknoloji Dersi (6, 7 ve 8. Sınıflar) Öğretim Programı. Ankara: Devlet Kitapları Müdürlüğü
• Milli Eğitim Bakanlığı (MEB), 2000. Tebliğler Dergisi, 63 (2518). Ankara: Devlet Kitapları Müdürlüğü
• Moseley, D. V., and Baumfield, V., 2005. Framework for thinking a handbook for teaching and learning. İngiltere: Cambridge University Press.
• National Research Council (NRC), 1996. Everybody counts: A report to the nation of the future of mathematics education. Washington, DC: National Academy Press.
• Özcan, S., ve Oluk, S., 2007. İlköğretim fen bilgisi derslerinde kullanılan soruların Piaget ve Bloom Taksonomisi’ne göre analizi. Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 8, 61-68.
• Özoğlu, H. H., ve Mısırlıoğlu, Z., 2015. Ortaokul fen bilimleri 7. Sınıf. Ankara: ADA Yayıncılık.
• Riazi, M. A., and Mosalanejad, N., 2010. Evaluation of learning objectives in Iranian high-school and pre-university English textbooks. Teaching English as a Second or Foreign Language, 4, 1-11.
• Risner, G.P., Nicholson, J.I., and Myhan, J.G., 1991. Levels of questioning in current elementary textbooks: what the future holds. Presented at the Annual Meeting of the Mid-South Educational Research Association (ERIC Document Reproduction no: ED 344770).
• Saban, Y., Aydoğdu, B., ve Elmas, R., 2014. 2005 ve 2013 Fen bilgisi öğretim programlarının 4. ve 5. sınıf düzeylerinin bilimsel süreç becerileri açısından karşılaştırılması. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 32, 62-85. Sönmez, V., 2010. Program geliştirmede öğretmen el kitabı. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Tardu, B., Çağlayan M., ve Çağlayan, H., 1955. Tabiat ve fen bilgisi I, Ankara: Maarif Basımevi
• Tardu, B., Çağlayan M., ve Çağlayan, H., 1959. Tabiat ve fen bilgisi II. Ankara: Maarif Basımevi.
• Tardu, B., Çağlayan M., ve Çağlayan, H., 1954. Tabiat ve fen bilgisi III. Ankara: Maarif Basımevi.
• Taşar, M. F. (Ed.), 2012. İlköğretim fen ve teknoloji ders kitabı 6. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Turgut, M.F., 1990. Türkiye'de fen ve matematik programlarını yenileme çalışmalar. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 5, 1-10.
• Urhan, A., 2016. Ortaokul fen bilimleri 8. Sınıf. Ankara: Tutku Yayıncılık.
• Ünal, S., ve Çoştu, B., 2004. Türkiye’deki fen bilimleri alanındaki program geliştirme çalışmalarına genel bir bakış. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 24, 183 - 202.
• Ünsal, Y., 2015. Ortaokul fen bilimleri 6. Sınıf. Ankara: MEB Basımevi.
• Yıldırım, A., ve Şimşek, H., 2008. Nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yüksel, S., 2003. Türkiye’de program geliştirme çalışmaları ve sorunları, Millî Eğitim Dergisi, 159, 120-125.